PROFILPELAJAR.COM

Juan de Salcedo
Juan de Salcedo
	Juan de Salcedo, ika-16 dantaon na Kastilang conquistador sa Pilipinas.
Kapanganakan	c.1549; Lungsod ng Mehiko, Bireynato ng Bagong Espanya
Kamatayan	11 Marso 1576 (edad 26–27); Vigan, Ilocos, Kapitaniya Heneral ng Pilipinas
Asawa	Prinsesa Kandarapa
Parangal	Binigyang kontrol ng Rehiyong Ilocos at ng Lungsod ng Vigan ni Haring Felipe II ng Espanya

Si Juan de Salcedo (1549 – Marso 11, 1576) ay isang Kastilang conquistador. Siya ang apo ng Kastilang heneral na si Miguel López de Legazpi. Si Salcedo ay isa sa mga kawal na sumama sa pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas noong 1565. Sumama siya sa hukbo ng Espanya noong 1564 sa edad ng 15, sa kanilang paglalayag para sa paggalugad sa Silangang Indiyas at sa Pasipiko, upang maghanap ng maraming yaman tulad ng ginto at mga pampalasa, at upang makanap ng daanan papunta sa mga isla kung saan nakaraang dumayo sina Fernando de Magallanes noong 1521 at si Ruy López de Villalobos noong 1543.

Noong 1567, sa edad na 18, si Salcedo na pinakabatang sundalo sa impanterya ng Espanya, ay namuno sa isang hukbo na may humigit-kumulang 300 sundalong Espanyol at Mehikano (ang istoryador ng Filipino at Espanyol na si Carlos Quirino ay tinantiya na higit sa kalahati ng mga miyembro ng ekspedisyon kung saan ang mga Mexicano mula sa iba't ibang magkakahalong mga pangkat-etniko, pangunahin ay Criollo, Mestizo at Indio, na ang natitirang mga Kastila mula sa Espanya)^[1] at 600 kaalyado na Bisaya kasama si Martín de Goiti para sa kanilang pananakop sa Muslim na kaharian ng Maynila. Doon sila ay nakipaglaban sa mga katutubo at ang mga pinuno nito, at higit sa lahat laban sa pinunong si Tarik Sulayman (isang pangalan na hango sa Arabe na طارق بن زياد "Tāriq"), ang mga pamayanang Muslim sa Pilipinas ay naging maunlad bago pa man at sa panahon ng pananakop ng Mehikano-Kastila. Ang mga sundalong Kastila, kasama ang kanilang mga kaalyadong mga katutubong Bisaya ay nagsanib noong 1570 at 1571, upang salakayin ang mga katutubong tribo at ang mga pamayanang Islamiko sa isla ng Luzon, upang kontrolin ang kanilang mga lupain.

Tinawag ng Amerikanong istoryador na si William Henry Scott si Salcedo bilang "ang huli sa mga Conquistadores." Noong Mayo 1572, pinangunahan ni Salcedo ang isang ekspedisyon ng mga 45 Kastila upoang maggalugad pahilaga at nagtatag ng ilang pamayanang Espanyol, kabilang ang Ilocos at ang lungsod ng Vigan. Iniwan ang 30 sa kanyang mga tauhan sa Vigan, nagpatuloy si Salcedo sa paglalayag sa paligid ng hilagang baybayin ng Luzon, at pababa sa silangang baybayin, kasama ang 15 lalaki sa 2 bukas na bangka. Bumalik siya sa Maynila pagkaraan ng 3 buwan na may dalang 50 libra ng ginto.^[2] Si Salcedo ay pinagkalooban ng mga ari-arian na tinatawag na haciendas, kasama ang lungsod ng Vigan, para sa mga lupaing nasakop niya ni Haring Felipe II ng Espanya.

Noong 1574, nagmamadaling bumalik si Salcedo sa Maynila, nang ang lungsod na iyon ay binantaan ng isang malaking pagsalakay ng mga pirata sa pangunguna ni Limahong na naglayag mula sa Kanlurang Dagat ng Pilipinas. Nagtipon si Salcedo ng 600 sundalong impanterya na binubuo ng 300 Kastila at Mehikano, kasama ang kanilang mga kaalyado ng 300 katutubong Pilipino upang ipagtanggol ang mga pamayanan at palayasin ang 6,500 pirata ng dagat na Tsino na kumubkob sa lugar. Pagkatapos ay naganap ang matinding labanan, at ilan sa kanyang mga sundalo ang namatay sa panahon ng alitan. Naitaboy ng mga Espanyol ang mga pirata. Kasunod ng tagumpay ng mga Espanyol sa Labanan sa Maynila noong 1574, hinabol ni Salcedo si Limahong hanggang Pangasinan noong 1575. Doon kinubkob ng mga Kastila ang mga pirata sa loob ng apat na buwan, bago sumuko si Limahong at naging matagumpay sa kanyang pagtakas.^[3]^[4]^[2] Matapos ang digmaan ay bumalik siya sa Ilocos upang pamahalaan ang mga pamayanan. Doon niya ginugol ang kanyang mga huling taon.

Biglaang pumanaw si Salcedo noong Marso 1576 matapos ang panandaliang sakit, na maaring pagi-iiti, sa edad na 27.^[2]

Pansariling buhay

Si Salcedo ay ipinanganak noong 1549 sa lupain ng Espanya sa Mehiko bilang ang kolonya ng viceroyalty ng Bagong Espanya. Siya ay isang anak nina Pedro de Salcedo at Teresa López de Legazpi. Siya ay may isang nakatatandang kapatid na lalaki na nagngangalang Felipe de Salcedo, na isa ring sundalo sa hukbong Kastila, at sumama sa kanya at sa kanyang lolo sa kanilang kampanya sa Pilipinas. Ang kanilang ina ay anak nina Miguel López de Legazpi at Isabel Garcés.

Si Salcedo ay ikinasal kay Prinsesa Kandarapa, ang katutubong Prinsesa ng Tondo noong 1572, sa edad na 23. Ayon sa mga makasaysayang dokumento ng Pilipinas at isang nakasulat na salaysay ni Don Felipe Cepeda, ang katulong ni Salcedo,^[5] na bumalik sa Acapulco, ay nagsalaysay na pagkatapos ng pananakop ng mga Espanyol sa Luzon sa tulong ng Mehikano at Bisaya, at ang resulta ng kanilang pagpapasailalim sa bayan ng Tondo, na dating pangunahing estado sa Luzon kasama ang Islamikong Maynila, si Juan de Salcedo, noon ay mga 22 taong gulang, ay umibig sa 18-taong-gulang na "Dayang-dayang" (isang katutubong salitang Filipino para sa "Prinsesa") Kandarapa, na ipinangalan sa lark of the rice fields, na ang kanta ay ginaya niya ng kanyang magandang boses sa pag-awit,^[6] ay sinasabing pamangkin ni Lakandula, Lakan ng Tondo ("pinakanakatataas na pinuno").^[7] Si Juan ay umibig, nang makita ang pagkababae ng kanyang pigura habang siya at ang kanyang mga alipin ay naliligo sa Ilog Pasig. Si Salcedo ay nagkaroon ng paghanga sa natural na pisikal na kagandahan ng Kandarapa, kabilang ang kanyang mahabang itim na uwak na buhok, kakaibang ginintuang kayumangging balat, at marangyang pamumuhay ng hari. Pinahahalagahan din niya ang mga Prinsesa na "Indio" (isang salitang Espanyol para sa katutubong Malay).^[6]

Ang kanilang pag-iibigan ay lubos na labag sa kagustuhan ng kanilang mga ninuno sapagkat ninanais ni Lakandula na ang kanyang pamangkin, si Dayang-dayang Kandarapa, ay mapangasawa sa Rajah ng Macabebe na hindi gusto ni Kandarapa dahil siya ay ikinasal nang maraming beses sa ibang mga babae dahil sa nakaugalian sa relihiyong Islam;^[6] at ninanais ni Miguel López de Legazpi na ang kanyang apo na ipinanganak sa Mehiko, si Salcedo, ay pakasalan ang isang purong puting Europeong Kastilang babae. Ang Rajah ng Macabebe na nakatanggap ng balita tungkol sa namumuong pag-iibigan mula kay Rajah Sulayman na kapwa Muslim na Rajah, ng Maynila, ay nagalit at kaniyang isinigaw:

"Hatiin nawa ng araw ang aking katawan sa dalawa, at ipalamon sa mga buwaya, at ang aking mga asawa'y makipagsalawahan, kung ako ma'y makikipagkaibigan sa mga Kastila!"
— (طارق بن زياد )Tariq Sulayman, Rajah of Macabebe

Ang pinunong si Rajah Tariq Sulayman matapos ay naglunsad ng Labanan sa Bangkusay laban sa mga Kastila, upang kumontra kung saan naman ay ipinadala ng heneral ng Espanyol na si Miguel López de Legazpi sina Martin de Goiti at Juan de Salcedo sa larangan ng digmaan kung saan napatay nila si Sulayman sa pamamagitan ng isang kanyon sa dibdib, sa gayon ay nahulog sa dagat upang kainin ng mga buwaya na kanyang isinumpa. Ang mga Espanyol pagkatapos ay napuno ng pagnakawan at mga bilanggo. Kabilang sa mga nahuli ay ang anak at pamangkin ni Lakandula, na pinalaya ni López de Legazpi habang itinatago ang kanyang kaalaman sa mga rajah ng pagtataksil sa Tondo. Naglayag si de Goiti sa Bulakan sa pamamagitan ng paikot-ikot na mga daluyan ng Pampanga, kasama sina Lakandula at Rajah Sulayman upang himukin ang mga naninirahan na magpasakop. Ipinakulong ni López de Legazpi si Lakandula pagkatapos niyang bumalik sa Tondo nang walang pahintulot sa kabila ng kanyang kahusayan sa pananalita sa paghikayat sa ibang mga datu (pinuno) na sumapi sa mga Kastila. Nang bumalik sina de Goiti at Salcedo, siyempre, nagpetisyon si Salcedo para sa kalayaan ni Lakandula, at siya ay pinalaya.^[6]

Matapos ay palihim na ikinasal sina Juan at Kandarapa, nagpalitan ng mga liham at singsing sina Juan at Kandarapa kung saan sila'y umaasa na ang hinaharap ay malulutas at makapagbibigay sa kanila ng kaligayahan. Mabilis na bininyagan ni Fray Alvarado si Kandarapa, kasama ang marami pang miyembro ng pamilya ni Lakandula, sa pananampalatayang Romano Katoliko at binigyan ng Kandarapa ang Kristiyanong pangalang Dolores. Ang kanyang pangalan galing binyag ay Dolores de Salcedo.^[6] Nagpadala si Kandarapa kay Salcedo ng mensahe sa loob ng isang kumpol ng mga puting bulaklak ng lotus (Ang bulaklak ng lotus ay ang pinakasagradong bulaklak sa Mystisismong Tantriko dahil ito ay dalisay at maganda sa kabila ng paglaki mula sa putik ng kanyang paligid. Ito ay sabay-sabay na isang punong simbolo ng Hindu God Vishnu^[8]^[9] at nauugnay din sa Budismong Zen).^[10] Gayunpaman, nagkamali si Prinsesa Kandarapa na nagtaksil sa kanya si Salcedo bilang kinahatnan ng di-pagsangayon ni de Legazpi kung saan kaniyang pinadala sa kanyang apong Mehikano sa malayong mga ekspedisyon upang hadlangan ang kanyang pagmamahal kay Kandarapa, at maging ang kaniyang pagsisinungaling na si Salcedo raw ay nagpakasal sa anak na babae ng Rajah ng Kaog na si Santa Lucia.^[6] Kaya naman namatay siya dahil sa kalungkutan na kaniyang naramdaman sa kaniyang puso. Sa pagbabalik mula sa kanyang mga kampanya, nalaman ni Salcedo ang kanyang pagkamatay ngunit iningatan niya ang kanyang tanda ng katapatan sa kanya hanggang sa katapusan. Nang mamatay daw siya sa Ilocos, nasa bulsa ng dibdib niya, ang mga tuyong dahon ng bulaklak ng Lotus na binigay ni Kandarapa sa kanya. Ang pag-iibigan na ito na naitala ni Don Felipe Cepeda sa Mehiko, ay kinuha ng Hesuwitong Katalan na si Fr. Jose Ibañez, na naglathala ng romansang ito sa Espanya.^[11]

Legado

Ang kaniyang mga labi ay nasa libingan ng mga kabalyero sa Simbahan ng San Agustin sa Intramuros sa Pilipinas.

Tingnan din

Sanggunian

↑ Schurz, Manila Galleon, 22; Carlos Quirino, “Mexican Connection,” 933–934.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 Scott, William (1974). The Discovery of the Igorots. Quezon City: New Day Publishers. pp. 9–10, 48–49. ISBN 9711000873.
↑ Kenji, Igawa (2010). Antony, Robert (pat.). at the Crossroads: Limahon and Wako in Sixteenth-Century Philippines, in Elusive Pirates, Persavie Smugglers. Hong Kong: Hong Kong University Press. pp. 78–82. ISBN 9789888028115.
↑ Sande, Francisco de (2004). Blair, E.H.; Robertson, J.A. (mga pat.). Relation of the Filipinas Islands: Manila, June 7, 1576. In The Philippine Islands 1493–1898, Vol. 4 of 55 1576–1582. Project Gutenberg EBook. Nakuha noong 19 January 2019.
↑ Don Felipe Cepeda by Nick Joaquin
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 ^6.4 ^6.5 "The romance of Juan de Salcedo and Lakandula's niece, Dayang-Dayang Candarapa" inilathala sa Kahimyang Project, Binanggit mula: Romance and adventure in old Manila, ni Walter Robb, sa mga sulat ni Percy A. Hill, Philippine Education Company, Manila, 1935
↑ Ordoñez, Minyong (2012-08-19). "Love and power among the 'conquistadors'". Philippine Daily Inquirer (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2017-09-28.
↑ "The Burlington Magazine". JSTOR. 110 (788): 629–631. 1968. ISSN 0007-6287. JSTOR 875819.
↑ Kenoyer, Jonathan M.; Heuston, Kimberley Burton (2005). The Ancient South Asian World (sa wikang Ingles). Oxford University Press. p. 93. ISBN 978-0-19-522243-2.
↑ Groner, Paul; Stone, Jacqueline I. (2014), "Editors' Introduction: The "Lotus Sutra" in Japan", Japanese Journal of Religious Studies, 41 (1): 1–23, inarkibo mula sa orihinal noong June 14, 2014
↑ Besa, Emmanuel (22 September 2017). Tales of Intramuros. ISBN 9781365753626. Nakuha noong 19 January 2019.

Mga babasahin

Morga, Antonio de. (2004). The Project Gutenberg Edition Book : History of the Philippine Islands – 1521 to the beginning of the XVII century. Volume 1 and 2.
Legazpi, Don Miguel López de. (1563–1572). Cartas al Rey Don Felipe II : sobre la expedicion, conquistas y progresos de las islas Felipinas. Sevilla, España.