Mrtvo polje, Espirando, Satori, Sagorevanja, Zapisi iz čitanja, Srebrna magla pada
Nagrade
Nagrada „Edo Budiša”
Srđan Srdić (Kikinda, 3. novembar1977)[1] srpski je romanopisac, autor kratkih priča, esejista, kritičar, urednik, izdavač i predavač kreativnog pisanja. Objavio je četiri romana, dve zbirke priča i knjigu eseja, a kao autor ili urednik objavljivao je tekstove u nekoliko antologija kratkih priča i mnogobrojnim književnim časopisima.
Obrazovanje
Nakon završene srednje muzičke škole,[2] Srdić je dilpomirao na katedri za opštu književnost i teoriju književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu, gde je odbranio i doktorsku tezu Odnos stvarnosti i fikcije u prozi Džonatana Svifta.[3]
Karijera
2007, dok je radio kao gimnazijski profesor, Srdić je osvojio prvu nagradu za kratku priču na konkursu časopisa Ulaznica, dok je u 2009 osvojio nagradu Laza Lazarević. Sledeće godine mu je dodeljena stipendija Fondacije Borislav Pekić (Pekić je, sasvim slučajno, jedan od Srdićevih literarnih uzora[2]) za sinopsis zbirke priča.[4]
Od 2008. do 2011. Srdić se nalazio na mestu glavnog urednika međunarodnog festivala kratke priče Kikinda Short, a na to mesto se vratio u septembru 2015, da bi se 2016. trajno povukao s festivala.[5]
U decembru 2015. osnovao je izdavačku kuću Partizanska knjiga.[6]
Srđan Srdić i Vladimir Arsenić u Podgorici, 2018
Mrtvo polje
Srdić je 2010. objavio svoju prvu knjigu, road horror roman[7]Mrtvo polje, koji dobija niz pozitivnih kritika,[8] i koji se našao u nekoliko užih izbora za prestižne literarne nagrade u Srbiji (NIN, Vital, Borisav Stanković) a nominovan je i za regionalnu nagradu Meša Selimović.[4] Roman je hvaljen zbog specifične upotrebe jezika i zbog iznalaženja stilističkih i formalnih sredstava neophodnih za bavljenje odabranom tematikom, upotrebom kako modernističkih (neretka su bila poređenja s romanom Uliks Džejmsa Džojsa), tako i postmodernističkih tehnika, čestih izmena perspektive i registra.[8]
Radnja romana smeštena je u vreme građanskog rata, 1993. godinu u Srbiji, i prati nekoliko isprepletenih linija priče, Pablo i Paolo putuju iz Beograda u Kikindu u nameri da izbegnu mobilizaciju, prvi pod uticajem aktuelnih nasilnih ideologija, dok ga drugi besciljno prati. Stela se nalazi na istom putu, ali kreće iz suprotnog smera, praćena kvazi-psihopatskim kapetanom, kroz čiji lik je moguće ustanoviti uticaj Kormaka Makartija.[9] Po rečima Srdića roman je zasnovan na principima antičke tragedije, što je očevidno nakon raspleta koji obeležavaju neizbežna smrt i incest. Tragično se nalazi "unutar konteksta, a ne u likovima."[9]
Kao i svi Srdićevi tekstovi, roman se zasniva na obimnoj intertekstualnosti, uključujući, pored već pomenutih, veze s autorima kao što su Ježi Kosinski, Vilijam Fokner, Žorž Bataj, Godflesh, Khanate, itd. Takođe, roman sadrži izdvojenu diskografiju i videografiju.[9][10][10]
Espirando
Knjiga Espirando: Pesme na smrt sastoji se od devet priča koje, svaka na svoj način, tretiraju temu smrti (umiranje, posledice smrti...). Štampana 2011, knjiga je dobila nagradu Biljana Jovanović i međunarodnu nagradu Edo Budiša,[11] kao i izuzetno pozitivne kritike,[12][13][13] koje ističu eliptičan i formalno difuzan pristup jeziku, s opsegom pripovedačkih glasova koji se kreće od konvencionalnog prvog lica do razuzdane polifonije, i uspele jezičke re-prezentacije graničnih situacija u kojima se likovi nalaze-oplakivanja, nasilja, bolesti, seksualne čežnje, samoubistva, "zastrašujuće banalnosti".[14]
Zbirka sadrži brojne intertekstualne veze, snažan uticaj Semjuela Beketa u likovima "u potpunosti suprotstavljenim svetu",[14], pastiširanu Foknerovu priču Ruža za Emiliju, citate Perija Farela, priču Zozobra čije ime Srdić preuzima od američkog avangardnog muzičkog sastava Old Man Gloom, priču Medicine inspirisanu pesmom benda Jesu,[13] reference na dela Tomasa Mana, Anrija Mišoa, Mišela Uelbeka.[1]
Svih devet priča ranije je objavljeno u književnim časopisima u Srbiji i Hrvatskoj. Ukrajinsko izdanje knjige objavljeno je 2013.[15] Knjiga je 2016. objavljena u Nemačkoj, u prevodu Slavice Stevanović.[16] Ovaj prevod našao se u izboru od 30 najboljih knjiga koje su nezavisni izdavači Nemačke, Austrije i Švajcarske objavili u 2016. godini.[17] Engleski prevod priče Sivo, sumorno nešto objavljen je u časopisu The Ofi Press Magazine iz Meksiko Sitija, dok su Komarci prevedeni na albanski i štampani u antologiji kratke priče Iz Beograda, s ljubavlju (Nga Beogradi, me dashuri ). Srdićeve priče takođe su prevođene na rumunski, mađarski i poljski jezik.[4]
Satori
Srdićev drugi roman, Satori, štampan je 2013. To je prva Srdićeva knjiga koju je objavila izdavačka kuća KrR (Književna radionica Rašić).[18] Srdić je završio tekst romana u januaru 2013, tokom rezidencijalnog boravka u Kući za pisce u Pazinu. Boravak je podrazumevala nagrada Edo Budiša, koju je Srdić dobio za zbirku priča Espirando.[19] Kritika je radnju romana smestila u post-svet, uzimajući u obzir uvodne citate iz poststrukturalističkih tekstova Rolana Barta, Žana Fransoa Liotara, ali i škotskog post-rock benda Mogwai.[20] narator u romanu, Vozač, radio-voditelj koji nikada nije imao vozačku dozvolu, napušta sopstvenu porodicu i pešice kreće na putovanje svojstveno junacima bildungsromana. Vozač izlazi iz grada, sećajući se i susrećući s ljudima s oboda društva, pružajući iščašenu, naizgled neusklađenu pripovest, obeleženu osećanjem solipsističkog užasa koje je izloženo kroz jezik likova.[21] "Ovo nije knjiga ni o čemu, već knjiga o ničemu",[22] Roman se takođe bavi pitanjima banalnosti i strahom od slobode, uz fokus na Vozačev kontakt s vojskom, posredno ukazujući na posledince ratnih zločina, (“postojanje PTSP sindroma kod onih koji nisu direktno učestvovali u ratu”[20]
.
Srdić u Kijevu, 2016
U romanu se javljaju stranice citata iz Gončarovljevog romana Oblomov, Floberovog Sentimentalnog vaspitanja kao i intervju s liderom benda Kayo Dot, stihove kompozicije The Dead Flag Blues kanadskog post-rock sastava Godspeed You! Black Emperor i navode iz animiranog filma Stripy. iako ima elemente bildungsromana i road romana, Srdić je o knjizi govorio kao o anti-bildungsromanu, s centralnim junakom koji ne saznaje ništa i ne stiže nigde.[21]
Satori je hvaljen kao tekst Srdićevog daljeg napredovanja, posebno uočljivog u ironijskoj distanci nedovoljno izraženoj u njegovim ranijim delima, kao i zbog pružanja novih mogućnosti čitanja kroz citate, kako Srdićevog teksta, tako i citiranih tekstova.[20] Nešto dvosmisleniji kritičari, i pored isticanja Srdićevih pripovedačkih vrlina i značaja, iznosili su određenu skepsu prema namernoj nehotičnosti i nedovoljnom prisustvu značenja.[23]
Roman Satori je 2015. objavljen u Ukrajini u prevodu Ale Tatarenko.[24] Roman je objavljen u prevodu na makedonski jezik 2016. godine.[25]Albansko izdanje romana objavljeno je 2017. godine u prevodu Bena Andonija.[26]
Sagorevanja
Sagorevanja, druga zbirka Srdićevih priča, štampana je u maju 2014. I ovu knjigu objavila je izdavačka kuća KrR (Književna radionica Rašić).[18] U knjizi se ponovo nalazi devet priča, koje na različite narativne načine tretiraju problem identiteta. Za sinopsis Sagorevanja Srdić je nagrađen stipendijom Fondacije Borislav Pekić.[27]
Književni kritičar Vladimir Arsenić, svrstavajući Srdića u red najznačajnijih postjugoslovenskih pisaca, naglašava jezičku brižljivost, kao i nove domete Srdićevog postupka, primetne u priči O vratima, koju smatra genijalnom.[28] Mirnes Sokolović se kritički odnosi prema knjizi, ne dovodeći u pitanje Srdićev značaj, on pojedine priče ocenjuje kao neuverljive, dok priču Summertime smatra najboljim momentom zbirke.[29] Srđan Vidrić opisuje Sagorevanja kao radikalnu i beskompromisnu knjigu namenjenu kompetentnijim čitaocima, koja "predstavlja značajan doprinos srpskoj pripovedačkoj umetnosti".[30]
Pet priča iz Sagorevanja objavljeno je u američkim i škotskim[31] književnim časopisima, dok se englesko izdanje knjige u prevodu Nataše Srdić pojavilo na anglosaksonskim tržištima 2018.[32]
Zapisi iz čitanja
Prva Srdićeva zbirka eseja objavljena je 2014. pod nazivom Zapisi iz čitanja.[33] Srdićev urednik Ivan Radosavljević u pogovoru za ovu knjigu navodi kako će sedam u njoj štampanih eseja "s jedne strane, privući čitaoce koje zanimaju teme kojima se Srdić ovde bavi, a s druge strane, privući će one čitaoce koje ovaj autor zanima kao pripovedač i romanopisac, zahvaljujući tome što pruža osobene uvide u njegov intelektualni i umetnički habitus."[34]
Zapisi iz čitanja naišli su na odličnu recepciju."[35] U izrazito pozitivnom prikazu knjige Dragan Babić iznosi stav da je Srdić "više od poštovaoca" autora o kojima piše, te da je njihov "odličan tumač".[36]
Fotografiju za korice Zapisa iz čitanja namenski je uradio američki avangardni muzičar Alan Dubin, čije je stihove Srdić navodio u Sagorevanjima i Mrtvom polju.
Srebrna magla pada
Srdićev treći roman, Srebrna magla pada, objavljen je u novembru 2017, i to je prva knjiga koju je štampao u vlastitoj izdavačkoj kući.[37] Roman se smatra najuspešnijim, ali i najkompleksnijim Srdićevim delom. Književni kritičar Vladimir Arsenić roman vidi kao "gotovo eksperimentalni prozni tekst koji sledi najradikalnije moderne i postmoderne modele, ljubavnu priču o nemogućnosti komunikacije."[38]U pogovoru romana, Ivan Radosavljević, stalni Srdićev urednik, navodi kako "roman počiva na dvema paralelnim pričama koje se u jednom času ukrštaju, formirajući dvoglavo svedočenje o privremenoj prirodi i finalnoj neodrživosti prisnog, intimnog kontakta, o nemogućnosti autentične komunikacije, o usamljenosti kao neotklonjivom atributu čovekovog stanja."[39] Srdić je o romanu više puta govorio kao o svojoj najuspešnijom i najintimnijoj knjizi[40], priči o "komunikaciji između muškarca i žene koja se odigrava u najbazičnijim uslovima."[41]
Način na koji je tekst romana konstituisan, kao i nesvakidašnja paginacija, izazvali su brojne kontroverze kod čitalaca i kritike.[42][43] Dok je jedan deo kritičara otvoreno hvalio jezik romana, "čiji učinci sežu do same nutrine bića"[44], drugi je pokazivao nedvosmisleno nerazumevanje smisla teksta romana.[45][46] Roman Srebrna magla pada se našao u finalu dodele NIN-ove nagrade za roman godine, ali je, nakon najduže sednice u šezdesetčetvorogodišnjoj istoriji dodele, Srdić ostao bez priznanja, pošto je za njegovu knjigu glasala samo književna kritičarka Jasmina Vrbavac.[47]
Kao i u prethodnim Srdićevim romanima, i u ovom su intenzivno prisutne muzičke reference, date u vidu sugestija ispred poglavlja koja pripadaju centralnoj junakinji, Sonji. Reference dolaze od muzičara i bendova kakvi su The Mount Fuji Doomjazz Corporation, Scorn, Nadja, Controlled Bleeding, Baba Brooks, Harold Budd, Hector Zazou, Oxbow, Jodis, Azonic, The Killimanjaro Darkjazz Ensemble, Sunn O))), Yakuza i Godflesh.[37]
Ljubavna pesma
Srdićev četvrti roman, Ljubavna pesma, objavljen je u novembru 2020, ponovo u izdanju Partizanske knjige.[48] Protagonista romana koji se predstavlja kao Kastor, nekada globalno uspešni muzičar, napušta svoj pređašnji život i pred proslavu Nove godine stiže u jedno egipatsko letovalište gde navodno čeka svoju partnerku i priprema venčanje.[49] Roman je konstituisan na smenama scena Kastorovog radikalno politički nekorektnog ponašanja prema svima na koje u letovalištu nailazi i snova koji su, zapravo, njegova sećanja na ključna mesta ljubavnog odnosa koji smatra presudnim po vlastitu egzistenciju.[50]
Nakon inicijalnog iznenađenja koje su izazvali tematika knjige, naslov i korice, roman je zadobio gotovo plebiscitarno pozitivne kritike. U uredničkom pogovoru Ivan Radosavljević ističe kako se "u kontekstu celine književnog opusa Srđana Srdića roman izdvaja izdvaja ne samo osvajanjem tematski svežeg terena, već i novim vrhuncem primenjenog jezičkog kreativnog umeća kojim je proza ovog autora i dosad obilovala".[51] U nesvakidašnjoj i afirmativnoj kritici nepoznati autor koji za sebe uzima pseudonim Darko Doni Srdića vidi kao "ne samo jednog od zanimljivijih autora na savremenoj sceni, nego možda i jednog od najpreciznijih i najdetaljnijih čitača koji na ovim prostorima žive i stvaraju".[52] U ekstenzivnom prikazu romana, književna kritičarka Žarka Svirčev insistira na Srdićevom daljem eksperimentisanju s različitim tipovima referenci, ali i duhovitosti i karnevalskoj atmosferi prisutnim u romanu, dok autora vidi kao nekog ko "daleko prevazilazi granice jezika unutar kojih taj jezik komunicira"[53]
Ostali uticaji
Srdić takođe ističe kako su Dejvid Foster Volas, Don Delilo, Ivo Andrić, Jukio Mišima, roman Korekcije Džonatana Frenzena, Roberto Bolanjo, Luj Ferdinand Selin, Tomas Bernhard, Milan Oklopdžić i Mihail Bulgakov izuzetno značajni za njegovo čitalačko i spisateljsko iskustvo.
Nagrade
Nagrada Ulaznica za najbolju priču napisanu na bhscg jeziku, 2007.[54]
