Muzikoterapija
"Moć muzike" Louis Gallait. Brat i sestra nad grobom. Brat pokušava da uteši svoju sestru tako što svira violinu, a ona je pala u duboki san, "bez obzira na sve bolove, mentalne i fizičke".
ICD-9-CM	93.84
MeSH	D009147
[уреди на Википодацима]

Muzikoterapija jedna je naučnih disciplina psihijatrije, zasnovana na primeni psihoterapijskih tehnika u svrhu lečenja. Zasnovana je na skupu metoda u kojima zvuk, koji proizvodi muzika, služe kao osnovno sredstvo uspostavljanja komunikacije sa pacijentom, i kod njega ostvaruju duševno blagostanje i oslobađaju ga psihičkih tegoba.^[1]

Osnovna pretpostavka od koje se polazi kada se govori o primeni muzikoterapije je ta da muzika ima direktan uticaj na ljudski um, raspoloženje, karakter i zdravlje,^[1] Zato je zauzet naučni stav; da savremenu praksu muzikoterapije treba zasnovati na premisama: sve osobe su iskonski muzikalne, muzikalnost je ukorienjena u našem mozgu i da na muzikalnost ne utiču teške neurološke povrede i oštećenja.^[2]

U praksi nije definisana univerzalna terapijska muzika, već se njen odabir vrši u zavisnosti od terapijskog cilja ili faze terapije. Kako je dokazano da je muzika sredstvo koje služi u komunikaciji među živim bićima, glavna suština muzikoterapije leži u odnosu muzikoterapeut-pacijent, jeri nosi potencijal za uspešno izazivanje terapijske promene i time efekata lečenja.^[3]

Prvi oblici muzike datiraju iz doba kada verbalna komunikacija nije bila razvijena i kada su upravo zvuci i melodije predstavljali osnovni vid komunikacije među ljudima. Kroz istoriju muzika je prošla razvojni put od uproštenog vokalnog izražavanja primitivnog čoveka do konstrukcije i primene prvih muzičkih instrumenata za proizvode zvuka, koji čovek nije bio u stanju da proizvede sopstvenim glasom.

Paralelno sa razvojem muzike razvijala se i njena isceliteljska moć i široka mogućnost primene muzike u narodnoj medicini, počev od paganskih običaja, rituala, folklora do mas-medija, koncerтnih hala do sopstvenog doma. Muzika se vekovima koristi kao lekovito sredstvo;^[4][5][6][7]

• Apolon je smatran drevnim grčkim bogom muzike i medicine.
• Asklepije je predlagao da se za izlečenje bolesti uma koristi pesma i muzika.
• Muzička terapija je koriščena i u egipatskim hramovima.
• Platon je rekao da muzika deluje na emocije i može uticati na karakter pojedinca.
• Aristotel je učio da muzika utiče na dušu i opisuje muziku kao silu koja je pročišćavala emocije.
• Aulus Cornelius Celsus zagovara zvuk činela i tekuće vode za lečenje mentalnih poremećaja.
• Muzikoterapija se praktikovala u Bibliji kada je David svirao harfu da bi otarasio kralja Saula lošeg duha.
• Još od 400 B.C., Hipokrat je koristio muziku za lečenje mentalnih bolesti.
• U trinaestom veku arapske bolnice imaale su muzičke prostorije koje su koristili pacijenati.

Tek mnogo vekova kasnije nastaje muzikoterapija, kao naučna disciplina, koja se u svetu razvija tek sredinom 20 veka. Tako je vremenom nastala savremena muzikoterapija kao multidisciplinarna oblast, koja uključuje etnomuzikologiju, estetiku i psihologiju muzike. Njeni pristupi, metode i konkretni postupci postepemno se sve više međusobno razlikuju i usmeravaju prema naučnim koncepcijama iz kojih su proizišli (psihodinamička teorija, psihoanaliza, biheviorizam i drugi).

Muzikoterapija u Srbiji

U Srbiji stručni početak primena muzike u medicini pripada dr Petru Stankoviću („Božanstvena medicina“ (1945); tehnika- muzikalna psihoterapija), dok se začetnikom muzikoterapije kod nas smatra dr Ranka Radulović, jedan od osnivač Udruženja muzikoterapeuta Srbije. Doktorka Radulović je postala poznata u svetu po dve nove, tehnike:

• Analitičko slušanje muzike - metod vođenih fantazija , koja se primenjuje u lečenju svih vrsta psihijatrijskih i psihosomatskih problema
• Integrativna muzikoterapija — koja se primenjuje kod različitih kategorija dece sa specijalnim potrebama.

Suštinu muzike i njene namena najbolje opisuje jedna stara kineska poslovica koja kaže:

Muzika izvire iz srca ljudskog bića. Kada se rađaju emocije, one se izražavaju pomoću zvukova, a kada se rode zvukovi, oni daju život muzici“'

. Upravo na ovom saznanju i na toj refleksiji emocija, sećanja i mentalnih slika koja bude iskustva na temelju muzičkih nadražaja nastaje muzikoterapija, i njena namena da deluje kao moćan katalizator u stimulaciji uspomena,^[8], i uticajni činilac na emocije i autonomni nervni sistem. Treće bitno delovanje muzike je da je ona o sredstvo komunikacije, koje je od velikog značenja za osobe koje su izgubile sposobnost verbalnog izražavanja jer prelazi dominantne verbalne aspekte funkcionisanja mozga. Naime kada se zadržava deo sebe koji se verbalno ne može izraziti, potrebna je neka vrsta ekspresije, a upravo umetnost muzike može biti to sredstvo.^[9]

U tom smislu muzika koja direktno deluje na ljudski autonomni nervni sistem, koristi se u muzikoterapiji kao sredstvo za dovođenje u sklad različitih autonomnih telesnih reakcija, za koje nije neophodno razumevanje muzike i inteligencija, jer ona na telesnom nivou na isti način dopire do teško mentalno retardiranog bolesnika kao i do visoko obrazovanog pojedinca.^[8]

Мuzikoterapija se može primenjivati u svim uzrastima, od prenatalnog perioda, rođenja, do duboke starosti, i upravo jedna od njenih velikih prednosti što ne postoji starosno ograničenje. Takođe, upotreba različitih tehnika muzikoterapije doprinosi tome da se može primenjivati kod svih osoba, bez obzira na fizičke, verbalne ili mentalne sposobnosti.^[10]

Muzikoterapija se primenjuje u svim granama medicine, u:

• preventivne svrhe,
• dijagnostičke svrhe,
• terapijske svrhe,
• kao sredstvo za stimulaciju psihofizičkog i duhovnog razvoja.

Od svih darova koje muzička ilikovna umetnost pruža, jedan od najvrijednijih je osećaj transcedencije ili povezanosti s nečim većim od nas samih, a ta povezanost od velikog je značenja za osobe koje boluju od Alzheimerove bolesti i drugih oblika demencije gde je korisnikov odnos sa drugim osobama, sopstvenim umom pa čak i sopstvenim identitetom iz dana u dan izložen sve većem propadanju.^[11][12]

Neka od najčešćih područja primene muzikoterapije su u psihijatriji, penologiji, u radu s decom i mladima, ali i u području gerijatrije. U kontekstu prisutnog fenomena „starenja stanovništva“ i povećanja broja obolelih od Alzheimerove bolesti, utvrđeno je da art terapija, a posebno muzikoterapija, u rastućim oblicima brige o osobama s demencijom ima veliko značenje i za njihove staratelje.

Glavne indikacije muzikoterapije su usmerena na promociji pozitivnih psihosocijalnih, bihevioralnih i emocionalnih promena u čemu ona služi kao sredstvo ublažavanja simptoma zdravstvenih poteškoća. U tom smislu mogućnosti primene muzikoterapije nalaze svoje mesto u oblasti:^[10]

• Lečenja svih kategorija psihijatrijskih poremećaja (dece i odraslih),^[2][13] individualno, u grupi, u bolničkim i vanbolničkim uslovima

• 

  Defektologije, u tretmanu mentalnih retardacija i razvojnih poremećaja
• Lečenja dece sa autizmom, gde je metoda izbora
• Lečenja premećaja govora
• Lečenja poremećaja sluha,
• Lečenja poremećaja vida,
• Kao dopunska terapija ili terapija podrške u lečenju invalida ili osoba sa posebnim potrebama.
• U cilju poboljšanja koncentracije,
• U cilju boljeg doživljaja sebe i drugih,
• U cilju razvoja socijalnih veština (kontrole agresije, razvoja saradljivosti, komunikativnosti, kolektivizma i inicijative).

Danas postoje dve oblasti muzikoterapije: aktivna i receptivna muzikoterapija.

Aktivna muzikoterapija

U aktivnoj muzikoterapiji terapeut i pacijent pomoću glasa ili instrumenta postižu komunikaciju. Metoda se primenjuje sa pojedincem ili grupom sa kojima je verbalni vid komunikacije otežan ili onemogućen

Receptivna muzikoterapija

U receptivnom obliku muzikoterapije pacijent (grupa) sluša odabranu muziku i pomoću testiranog muzičkog izbora postiže željeni psihološki, terapijski efekat

Integrativna muzikoterapija

Uz muziku integrativna terapija koristi i mogućnosti drugih vrsta umetnosti: slikarstvo i muziku, muziku i igre na otvorenom, pantomimu i muziku, plastičnu dramatizaciju muzike, stvarajući pesme, crteže, priče nakon slušanja muzike i druge kreativne oblike umetnosti. Tehnike u okviru integrativne muzikoterapije obično se biraju i individualno.

Izbor tehnike

Lečenje muzikom započinje inicijalnom muzikoterapijskim intervjuom sa pacijentom, kako bi se prethodno utvrdio njegov problem, i nakon toga odredili terapijski ciljevi. Nakon toga terapeut bira potencijalno najefikasniju tehniku.

Izbor muzike

Izbor muzike za terapiju zasniva se na teoriji zvučnog identiteta, odnosno saznanja da svaka osoba ima svoj zvučni identitet, koji je stekao tokom prenatalnog razvoja, a koji se po rođenju oblikuje pod uticajima okruženja, grupe, kulture.

Dužnosti muzikoterapeuta

Dužnost terapeuta nije samo da vrši izbor muzike, već muzikoterapeut koji primenjuje muzikoterapijski metod u okviru slušanja muzike, mora da:

• razume psihodinamske poremećaje,
• poznaje medicinske aspekte bolesti,
• razmatra psihosocijalne faktore, kao i transferzalni i longitudinalni presek koji prati nastanak poremećaja.
• tokom seansi se prati rezultat terapije, jasno utvrđenim instrumentima.

• Ledger, A.; Baker, F. (2007). „An investigation of long-term effects of group music therapy on agitation levels of people with Alzheimer's disease”. Aging & Mental Health. 11 (3): 330—8. PMID 17558584. doi:10.1080/13607860600963406. .
• Lindenmuth, G.; Patel, M.; Chang, P. (1992). „Effects of music on sleep in healthy elderly and subjects with senile dementia of the Alzheimer's type.”. Am J Alzheimer Care Relat Disord Res. 2: 13—20. .
• Brotons M., Pickett-Cooper P (1996). „The effect of music therapy intervention on agitation behaviours of Alzheimer's disease patients.”. J Music Therapy. 33: 2—18. doi:10.1093/jmt/33.1.2. .
• Fitzgerald-Cloutier M (1993). „The use of music therapy to decrease wandering: an alternative to restraints”. Music Therapy Perspect. 11: 32—6. doi:10.1093/mtp/11.1.32. .
• Fukui, H.; Arai, A.; Toyoshima, K. (2012). „Efficacy of music therapy in treatment for the patients with Alzheimer's disease.”. Int J Alzheimer Dis. 12: 1—6. .
• Kumar, A. M.; Tims, F; Cruess DG i sur (1999). „Music therapy increases serum melatonin levels in patients with Alzheimer's diseases”. Alternative Therapy in Health and Medicine. 5: 49—57. .
• Clair, A. A. The importance of singing with elderly patients. . U: Aldridge D, ur. Music therapy in dementia care. London: Jessica Kingsley Publishers, 2002.
• Miller, B. L., Boone, K., Cummings, J. L., Read, S. L., and Mishkin, F (2000). „Functional correlates of musical and visual ability in frontotemporal dementia”. The British Journal of Psychiatry. 176 (5): 458—463. PMID 10912222. doi:10.1192/bjp.176.5.458. CS1 одржавање: Вишеструка имена: списак аутора (веза).
• Norberg, A., Melin, E. and Asplund, K. 1986. Reactions to music, touch and object presentation in the final stage of dementia. „An exploratory study”. International Journal of Nursing Studies. 23 (4): 315—323. .
• Orona, C.J. 1997. Temporality and identity loss due to Alzheimer's disease. In Strauss, A. L. and Corbin, J. M. (eds.) Grounded Theory in Practice. SAGE Publications, 171 - 196.
• Proctor, Gillian (2001). „Listening to Older Women with Dementia: Relationships, voices and power”. Disability and Society. 16 (3): 361—376. doi:10.1080/09687590120045932. .
• Raglio, A., Bellelli, G., Traficante, D., Gianotti, M., Ubezio, M. C., Villani, D., and Trabucchi, M. 2008.
• Efficacy of music therapy in the treatment of behavioral and psychiatric symptoms of dementia. Alzheimer Disease & Associated Disorders. 22(2), 158.
• Raglio, A.; Gianelli, M. V. (2009). „Music therapy for individuals with dementia: Areas of interventions and research perspectives”. Current Alzheimer Research. 6 (3): 293—301. PMID 19519312. doi:10.2174/156720509788486617. .
• Reed-Danahay, Deborah (2001). „'This is your home now!': Conceptualizing location and dislocation in a dementia unit”. Qualitative Research. 1 (1): 47—63. doi:10.1177/146879410100100103. .
• Reid, D., Ryan, T. and Enderby, P (2001). „What does it mean to listen to people with dementia?”. Disability & Society. 16 (3): 377—392. doi:10.1080/09687590120045941. CS1 одржавање: Вишеструка имена: списак аутора (веза).
• Ridder, H.M. 2003. Singing dialogue: Music therapy with persons in advanced stages of dementia: a case study research design. (Unpublished Doctoral Dissertation). Aalborg University, Denmark. Ruiz, E. and Montanés, P. 2005. Music and the brain: Gershwin and Shebalin. Neurological Disorders in Famous Artists. 19, 172–178.

• Portal o cerebralnoj paralizi - Uticaj muzike na telo, muzika i pedijatrijska neurologija, primena muzikoterapije kod cerebralne paralize.

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).