Crna Gora je uglavnom planinska zemlja, sa površinom od 13.812 km², a obuhvata i submediteransku i mediteransku regiju. Ima 293 km obale duž Jadranskog mora dok se njen akvatorij proteže do 12 nautičkih milja od obale pokrivajući površinu od oko 2.500 km²., sa maksimalnom dubinom 1.233 m. Širina epikontinentalnog pojasa (do 200m dubine) varira duž obale Crne Gore pri čemu se širi od 9.5 nautičkih milja na ulazu u Bokokotorski zaliv do 34 nautičke milje na ušću rijeke Bojane. Raznolikost geoloških formacija, pejzaža, klime i tla, kao i položaj Crne Gore na Balkanskom poluostrvu i Jadranskom moru, stvorili su uslove za formiranje biološke raznovrsnosti sa veoma visokim vrijednostima, što svrstava zemlju među biološka „žarišta” evropske i svjetske biološke raznovrsnosti. ^[1]

Zakon o zaštiti prirode usvojen je u avgustu 2008. godine (Službeni list Crne Gore br. 51/08) sa ciljem preuzimanja ključnih zakonskih odredbi EU u toj oblasti, kao što su Direktive o staništima i pticama. Navedeni Zakon iz 2008. izmijenjen je sa nekoliko suštinskih izmjena i dopuna u decembru 2013. godine (Sl. list Crne Gore», br. 62/13). Prema ovom Zakonu, zaštićena područja su „područja sa značajnom biološkom, geološkom i raznolikošću ekosistema i pejzaža”. Zakonskim odredbama definisano je:

• šest vrsta zaštićenih područja
  • Strogi i posebni rezervat prirode
  • Nacionalni park
  • Regionalni park i park prirode
  • Spomenik prirode
  • Zaštićeno stanište
  • Predio izuzetnih odlika
• tri kategorije,
  • zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja
  • zaštićeno prirodno dobro od velikog značaja
  • sva ostala
• tri režima zaštite
  • režim zaštite I stepena
  • režim zaštite II stepena
  • režim zaštite III stepena

Broj vrsta po jedinici površine (ili Simpsonov indeks diverziteta) u Crnoj Gori je 0.837 (pri čemu je najviša moguće vrijednost 1) i najviši je od svih evropskih zemalja. Crna Gora ima i internacionalno prepoznata područja – dva Ramsar sajta i dva UNESCO sajta.^[2]

Nacionalni napori da se očuva biodiverzitet i priroda rezultirali su proglašenjem odgovarajućim zakonskim propisima, većeg broja zaštićenih područja. Nacionalna mreža zaštićenih prirodnih područja 2021. god sadržavala je 58 područja sa površinom od 1.908 km² ili više od 13,85% kopnene površine Crne Gore.^[3] Pet nacionalnih parkova Crne Gore – Durmitor, Skadarsko jezero, Lovćen, Biogradska gora i Prokletije su najvažnija među njima.^[4] Ostala zaštićena područja, spadaju u razne druge kategorije – kao što su spomenici prirode, oblasti sa posebnim prirodnim karakteristikama i opšti ili specijalni rezervati.

Ova lista izrađena je sa WDPA (Svjetska baza podataka zaštićenih područja) evidencijom.^[5] Razlikuje se od onih koje su objavile zvanične institucije Crne Gore zbog razlika u metodologijama i skupovima podataka koji se koriste za procjenu pokrivenosti zaštićenih područja i razlika u osnovnim kartama koje se koriste za mjerenje kopnenog i morskog područja zemlje ili teritorije.

Redni broj	Foto	Naziv područja	Broj IUCN kategorije	Naziv tipa	Godina	Površina (ha)	Opština
1.		Mrijestilište ukljeve na Skadarskom jezeru		Specijalni rezervat prirode	1965.[6]		Virpazar
2.		Tivatska solila		Specijalni rezervat prirode	2008.[7]	150	Tivat
3.		Nacionalni park Durmitor	II	Nacionalni park	1952.[8]	39.500	Žabljak
4.		Nacionalni park Biogradska gora	II	Nacionalni park	1952.[9]	5.650	Kolašin, Mojkovac Berane, Andrijevica
5.		Nacionalni park Lovćen	II	Nacionalni park	1952.[10]	6.220	Cetinje, Budva
6.		Nacionalni park Skadarsko jezero	II	Nacionalni park	1983.[11]	40.000	Podgorica
7.		Nacionalni park Prokletije	II	Nacionalni park	2009.[12]	16.038	Gusinje
8.		Veliki gradski park u Tivtu	III	Spomenik prirode	1968.[13]	6	Tivat
9.		Zajednica lovora i oleandera iznad vrela Sopot kod Risna	III	Spomenik prirode	1968.[14]	40	Risan
10.		Brdo Spas	III	Spomenik prirode	1968.[15]	131	Budva
11.		Dalovića klisura[16]	III	Spomenik prirode	1968.[17]	1.600	Bijelo Polje
12.		Poluostrvo Ratac sa Zukotrljicom	III	Spomenik prirode	1968.1968.[18]	30	Bar
13.		Ostrvo Stari Ulcinj i plaža	III	Spomenik prirode	1968.[19]	3	Ulcinj
14.		Velika plaža kod Ulcinja	III	Spomenik prirode	1968.[20]	600	Ulcinj
15.		Mala ulcinjska plaža	III	Spomenik prirode	1968.[21]	2	Ulcinj
16.		Plaža Valdanos	III	Spomenik prirode	1968.[22]	3	Ulcinj
17.		Lipska pećina	III	Spomenik prirode	1968.[23]		Cetinje
18.		Pećina Magara	III	Spomenik prirode	1968.[24]		Podgorica
19.		Pećina Golubača	III	Spomenik prirode	1968.[25]		Virpazar
20.		Savinska Dubrava	V	Predio izuzetnih odlika	1968.[26]	37	Cetinje
21.		Park prirode Komovi	V	Predio izuzetnih odlika	2015.[27]	21.852	Andrijevica
22.		Park prirode Piva	V	Predio izuzetnih odlika	2015.[28]	32.478	Plužine
23.		Park prirode Rijeka Zeta	V	Predio izuzetnih odlika	2019.[29]	11.985	Danilovgrad
24.		Park prirode Ulcinjska solana	V	Predio izuzetnih odlika	2019.[30]	11.985	Ulcinj
25.		Park prirode Dragišnica i Komarnica	V	Predio izuzetnih odlika	2017.[31]	2.994	Žabljak
26.		Park prirode Orjen	V	Predio izuzetnih odlika	2009.[32]	8.797	Herceg Novi

Redni broj	Foto	Naziv područja	Godina	Površina (ha)	Opština
1.		Zajednice bora krivulja (Pinetum mughi montenegrinum) na Ljubišnji (1.000ha) Durmitoru (5.200ha) i Bjelasici (400ha)		6.600
2.		Zajednice bora munike (Pinus heldraichii) na Orjenu (300ha), Lovćenu (300ha) i Rumiji (100ha)	[33]	700	Herceg Novi Cetinje, Bar

UNESCO sajtovi su: Nacionalni park Durmitor (koji je na listi svjetske baštine od 1980. godine) i Kotorsko-Risanski zaliv, koji je na listi svjetskog prirodnog i kulturnog nasleđa od 1979. godine.

Redni broj	Foto	Naziv područja	Kriterij	Vrsta baštine	Godina	Površina (ha)	Opština
1.		Nacionalni park Durmitor	vii, viii, x	Prirodna baština	1980, 2005[34]	32.100	Žabljak
2.		Prirodno i kulturno-istorijsko područje Kotora	i, ii, iii, iv	Prirodna baština	2012, 2015.[35]	14.360	Kotor, Risan

Ramsar područja su: Specijalni (posebni) rezervat za floru i faunu Tivatska solila, proglašena 2013. godine, i nalaze se u priobalnom pojasu tivatskog zaliva između rijeka Odoljenštica i Koložunja, zatim crnogorski dio Skadarskog jezera koji je Ramsar područje od 2006. godine i Ulcinjska solana.

Redni broj	Foto	Naziv područja[36]	Evidencioni broj	Vrsta baštine	Godina	Površina (ha)	Opština
1.		Skadarsko jezero	784	Ornitološki rezervat Naučni rezervat	2005.[37]	20.000	Virpazar, Podgorica
2.		Tivatska solila	2135	Posebni rezervat flore i faune BIA područje Strogi rezervat prirode	2013.[38]	150	Tivat
3.		Ulcinjska solana	2399	BIA područje Park prirode	2019.[39]	1.477	Ulcinj