Zaštićena područja u Bosni i Hercegovini

Zaštićena područja prirode u Bosni i Hercegovini su oni dijelovi teritorije koji su značajni po biodiverzitetu, relativnoj očuvanosti izvornog pejzaža i/ili estetsko-turističkih potencijala. Izdvojena su na osnovu kategorizacije Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN) na čijim principima su u Bosni i Hercegovini bazirani entitetski zakoni o zaštiti prirode.[1]

Kategorije zaštićenih područja prema IUCN

Glavni članak: IUCN-ove kategorije zaštićenih područja

Međunarodna unija za zaštitu prirode 1994. godine je razvila sistem od šest nominalnih kategorija zaštićenih područja u skladu s njihovim primarnim ciljevima upravljanja. Praktično postoji sedam (7) kategorija pošto je prva kategorija (pod zajedničkim imenom - područje divljine) podijeljena na dva dijela.[2]

Zakonska regulativa u BiH

Nadležnost u oblasti zaštite prirode u Bosni i Hercegovini, regulirana je na nivou entiteta.[3] Osnovni zakonski akti na kojima se zasniva zaštita prirode su:

Zakon o zaštiti prirode Federacije Bosne i Hercegovine

Zaštićene prirodne vrijednosti prema ovom Zakonu („Službene novine Federacije BiH“, broj 66/13) su:[4]

(1) Kategorija Ia: Strogi rezervat prirode

Kategorija Ib: Područje divljine

(2) Kategorija II: Nacionalni park

(3) Kategorija IIIa: Park prirode

IIIb:Spomenik prirode i prirodnih obilježja

(4) Kategorija IV: Područje upravljanja staništima/vrstama

(5) Kategorija V: a) Zaštićen pejzaži:

- Kopneni pejzaž
- Morski pejzaž
b) Regionalni park

(6) Kategorija VI: Zaštićena područja sa održivim korištenjem prirodnih resursa.

Prema navedenoj i važećoj kategorizaciji IUCN-a, kao što je vidljivo, kategorija ”parka priode” ne postoji, ali u skladu s ranije važećom definicijom parkova prirode, oni sada pripadaju kategoriji zaštićenih pejzaža.

Zakon o zaštiti prirode Republike Srpske

Zaštićene prirodne vrijednosti prema ovom Zakonu („Zakon o zaštiti prirode Republike Srpske) su:[5]

1) Strogi rezervat prirod - kategorija Ia

2) Posebni rezervat prirode (područje divljine) - kategorija Ib

3) Nacionalni park - kategorija II

4) Spomenik prirode - kategorija III

5) Zaštićeno stanište (Područje upravljanja staništem ili vrstom) - kategorija IV

6) Zaštićeni pejzaži - kategorija V:

- Zaštićeni kulturni pejzaži,

- Zaštićeni prirodni pejzaži,

- Park prirode

7) Zaštićeno područje sa održivim korištenjem prirodnih resursa - kategorija VI

- park šuma,

- objekti oblikovane prirode (spomenik parkovske arhitekture)

Zakon o zaštiti prirode Brčko distrikta BiH

Zaštićene prirodne vrijednosti prema ovom Zakonu („Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH“, broj 24/04)su:

Kategorije zaštićenih područja u navedenim zakonima su u skladu sa kategorijama Međunarodne unije o zaštiti prirode - IUCN.[6]

Zaštićena područja

Bosna i Hercegovina (BiH) je zemlja bogate biološke raznolikosti koju čini preko 450 vrsta biljaka i drveća, te brojne vrste ptica i sisara, riba, gmazova, vodozemaca i sl. U zemlji se nalaze brojne endemske vrste i staništa, kao i niz reliktnih ekosistema.[7] Biloška raznolikost vrsta ima najviši nivo endema u Evropi.[8]

Broj zaštićenih područja je najmanji u Evropi, pokrivajući oko 2,7% teritorije. Sastoji se od oko 40 pojedinačna područja.[9]Prvo zaštićeno područje je Nacionalni park „Sutjeska“, koje je proglašeno 1962. godine. Zaštićena područija u BiH su registrovana i u Svjetskoj bazi zaštićenih područja- WDPA (World Database on Protected Area).[10]

Lista zaštićenih područja prema zakonodavstvu u BiH

Redni
broj 		Foto Naziv
područja 		Broj
IUCN
kategorije 		Naziv kategorije
-Zakon RS
-Zakon FBiH 		Godina Površina
(ha) 		Entitet Opština
1. Prašuma Јanj[11] Ia Strogi rezervat prirode 2012.[12] 295,00 RS[13] Šipovo[14]
2. Prašuma Lom Ia Strogi rezervat prirode 2013.[15] 297,82 RS Petrovac
Istočni Drvar
3. Nacionalni park Sutjeska II Nacionalni park 1962.[16] 17.500,00 RS Foča
4. Nacionalni park Kozara II Nacionalni park 2012.[17] 3.907,54 RS Prijedor
5. Nacionalni park Una II Nacionalni park 2008.[18] 19.800,00 FBiH[19] Bihać
Bosanski Petrovac
Drvar
6. Nacionalni park Drina II Nacionalni park 2018.[20] 6.315,00 RS Srebrenica
7. Pećina Ljubačevo III Spomenik prirode[21] 2008[22] 45,45 RS Banja Luka
8. Žuta bukva III Spomenik prirode 2012[23] 0,50 RS Kotor Varoš
9. Pećina Orlovača III Spomenik prirode 2011[24] 27,01 RS Pale
10. Pećina Rastuša III Spomenik prirode 2012[25] 11,39 RS Pale
11. Jama Ledana III Spomenik prirode 2012[26] 28,26 RS Ribnik
12. Vaganska pećina III Spomenik prirode 2013[27] 12,00 RS Šipovo
13. Pećina Đatlo III Spomenik prirode 2013[28] 43,42 RS Bileća, Gacko
14. Pavlova pećina III Spomenik prirode 2013[29] 13,40 RS Trebinje
15. Girska pećina III Spomenik prirode 2015[30] 25,40 RS Sokolac
16. Pećina Ledenjača III Spomenik prirode 2015.[31] 17,4 RS Foča
17. Pećina Podlipe III Spomenik prirode 2015.[32] 6,10 RS Sokolac
18. Velika pećina III Spomenik prirode 2015.[33] 820,90 RS Sokolac
19. Pećina Kuk III Spomenik prirode 2018.[34] 820,90 RS Kalinovik
20. Lijevčanski knez III Spomenik prirode 2019.[35] 0,34 RS Gradiška
21. Vrela Sane III Spomenik prirode 2021.[36] 320 RS Mrkonjić Grad
22. Crvene stijene III Spomenik prirode[21] 2023[37] 15,10 RS Pale, Sokolac
23. Prokoško jezero III Spomenik prirode 2005.[38] 2.225,00 FBiH Fojnica
24 Vodopad Skakavac III Spomenik prirode 2002.[39] 1.430,70 FBiH Sarajevo
25. Tajan III Spomenik prirode 2002.[40] 49,48 FBiH Kakanj, Zavidovići
26. Vrelo Bosne III Spomenik prirode 2006.[41] 603,00 FBiH Ilidža
27. Gromiželj IV Zaštićeno stanište 2018.[42] 831,30 RS Bijeljina
28. Tišina IV Zaštićeno stanište 2019.[43] 196,49 RS Šamac
29. Gostilj IV Zaštićeno stanište 2022[44] 14.453,38 RS Doboj
30. Park prirode Prača V Zaštićeni pejzaž 2021.[45] 4,06 RS Rogatica
31. Park prirode Una V Zaštićeni pejzaž 2021. 2.863,75 RS Krupa na Uni, Novi Grad
Kostajnica, K. Dubica
32. Cicelj V Zaštićeni pejzaž 2018.[46] 330,76 RS Čajniče
33. Park prirode Orjen V Zaštićeni pejzaž 2020.[47] 16.715,00 RS Trebinje
34. Park prirode Trebević V Zaštićeni pejzaž 2022[48] 5036,37 RS Istočno Sarajevo
35. Park prirode Tara V Zaštićeni pejzaž 2022[49] 14.453,38 RS Foča
36. Blidinje V Zaštićeni pejzaž 2012[50] 353,31 FBiH
37. Hutovo blato V Zaštićeni pejzaž 2006.[51] 7.411,10 FBiH Čapljina
38. Bijambare V Zaštićeni pejzaž 2003.[52] 497,00 FBiH Ilijaš
39. Konjuh V Zaštićeni pejzaž 2009.[53] 8.164,00 FBiH Banovići
40. Trebević V Zaštićeni pejzaž 2014.[54] 400,00 FBiH Sarajevo
41. Bentbaša V Zaštićeni pejzaž 2017.[55] 160,90 FBiH Sarajevo
42. Park šuma Slatina VI Područje
upravljanja resursima 		2012.[56] 35,73 RS Laktaši
43. Univerzitetski grad VI Područje
upravljanja resursima 		2016.[57] 27,38 RS Banja Luka
44. Park šuma Jelića brdo VI Područje
upravljanja resursima 		2018.[58] 2,96 RS Laktaši

Reference

  1. ↑ „Zaštićena područja u BiH”. cin.ba. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  2. ↑ IUCN: Kategorije zaštićenih područja - www.iucn.org(en)
  3. ↑ „Zaštićena područja prirode u Bosni i Hercegovini”. mislioprirodi.ba. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  4. ↑ „Zakon o zaštiti prirode Federacije Bosne i Hercegovine”. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-09. Pristupljeno 2021-10-13. 
  5. ↑ „Zakon o zaštiti prirode Republike Srpske”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 20/2014. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  6. ↑ „Zaštićena područja u Bosni i Hercegovini”. bih-chm-cbd.ba/. Arhivirano iz originala na datum 2021-09-27. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  7. ↑ [https://www.cbd.int/doc/world/ba/ba-nr-05-en.pdf FIFTH NATIONAL REPORT TO THE UNITED NATIONS CONVENTION ON BIOLOGICAL DIVERSITY OF BOSNIA AND HERZEGOVINA]
  8. ↑ „Zaštićena područja u Bosni i Hercegovini”. www.protectedplanet.net.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  9. ↑ „Registar zaštićenih prirodnih područja”. Republički zavod za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa - nasljedje.org. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  10. ↑ „Zaštićena područja (WDPA)”. Protected planet - www.protectedplanet.net. Pristupljeno 9. 10. 2021. (en)
  11. ↑ „Zaštićena područja RS - Lista ZP”. priroda.rs.ba. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  12. ↑ „Odluka o zaštiti strogog prirodnog rezervata Prašuma Janj”. Službeni glasnik RS, br. 123/2012.. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  13. ↑ „Registar zaštićenih područja u RS”. Službenu glasnik RS br. 36/2008.. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  14. ↑ „Spisak zaštićenih područja u RS”. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-08. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  15. ↑ „Odluka o zaštiti strogog prirodnog rezervata "Prašuma Lom"”. Službenu glasnik RS br. 39/2013.. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  16. ↑ „Zakon o "Nacionalnom parku Sutjeska"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 30, 2.04.2012.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  17. ↑ „Zakon o nacionalnom parku Kozara - Službeni glasnik RS, br. 121/2012”. nasljedje.org. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  18. ↑ „Zaštićena područja u Bosni i Hercegovini: Nacionalni park Una”. CIN - Zaštićena područja,. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  19. ↑ „Zaštićena područja u FBiH”. e-prirodafbih.ba/. Pristupljeno 9. 10. 2021. [mrtav link]
  20. ↑ „Zakon o nacionalnom parku Drina - Službeni glasnik RS, br. 63/2017”. nasljedje.org. Pristupljeno 9. 10. 2021. 
  21. ↑ 21,0 21,1 „Spomenici prirode u Bosni i Hercegovini”. www.protectedplanet.net.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  22. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode pećina Ljubačevo”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 36, 16.04.2008.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  23. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Žuta bukva"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 117, 25.11.2011.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  24. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Pećina Orlovača"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 30, 25.11.2011.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  25. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Pećina Rastuša"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 87, 18.09.2012.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  26. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Jama Ledena"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 93, 09.10.2012.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  27. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Vaganska pećina"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 21, 13.03.2013.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  28. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Pećina Đatlo"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 35, 29.04.2013.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  29. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Pavlova pećina"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 50, 17.06.2013.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  30. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Girska pećina"”. Skupština opštine Sokolac, 25.06.2015.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  31. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Pećina Ledenjača"”. Skupština opštine Foča, 02.07.2015.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  32. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Pećina pod lipom"”. Skupština opštine Sokolac, 25.06.2015.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  33. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode "Velika pećina"”. Skupština opštine Bileća, broj 11.01/013, 25.12.2015.. Pristupljeno 10.10.2021. 
  34. ↑ „Pećina Kuk”. Službeni glasnik opštine Kalinovik, 11/19, 01.08. 2019. Pristupljeno 01.08. 2021. 
  35. ↑ „Lijevčanski knez”. Službeni glasnik grada Gradiška, 11/19, 01.08. 2019. Pristupljeno 01.08. 2021. 
  36. ↑ „Zakon o proglašenju spomenika prirode Vrela Sane”. Službene novine RS, broj 92, 14.10.2021.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  37. ↑ „Odluka o zaštiti spomenika prirode Crvene stijene”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 18, 24.02.2023.. Pristupljeno 10.03. 2023. 
  38. ↑ „Odluka o proglašenju Prokoškog jezera spomenikom prirode”. Službene novine Srednjebosanskog kantona, broj 12, 29.12.2005.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  39. ↑ „Zakon o proglašenju Vodopada Skakavac spomenikom prirode”. Službene novine Kantona Sarajevo, broj 11, 07.05.2010.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-22. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  40. ↑ „Zakon o proglašenju spomenika prirode Tajan”. Službene novine Zeničko dobojskog kantona, broj 3, 31.03.2008.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-18. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  41. ↑ „Zakon o proglašenju Vrela Bosne spomenikom prirode”. Službene novine Kantona Sarajevo, broj 6, 24.03.2010.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-22. Pristupljeno 23.09. 2021. 
  42. ↑ „Odluka o zaštiti zaštićenog staništa Gromiželj”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 19, 6.03.2018.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  43. ↑ „Odluka o zaštiti zaštićenog staništa Tišina”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 83, 8.10.2019.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  44. ↑ „Odluka o proglašenju zaštićenog staništa Gostilj”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 72, 14.07.2022.. Pristupljeno 10.03. 2023. 
  45. ↑ „Zaštićena područja u Bosni i Hercegovini: "Park prirode Prača" - Odluka o proglašenju parka prirode Prača, Službeni glasnik RS, br.33, 19.4.2021.”. CIN - Zaštićena područja. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  46. ↑ „Zakon o proglašenju spomenika prirode Orjen”. Službeni glasnik RS, broj 87, 19.09.2018.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  47. ↑ „Zakon o proglašenju spomenika prirode Orjen”. Službene novine RS, broj 93, 23.09.2020.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  48. ↑ „Odluka o proglašenju Parka prirode Trebević”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 97, 4.10.2022.. Pristupljeno 10.03. 2023. 
  49. ↑ „Odluka o proglašenju Parka prirode Tara”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 72, 14.07.2022.. Pristupljeno 10.03. 2023. 
  50. ↑ „Zakon o proglašenju Zaštićena područja u Bpodručja Blidinja parkom prirode”. Narodni list hrvatske republike Herceg-Bosne, broj 13, 04.1995.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-18. Pristupljeno 10.10.2021. 
  51. ↑ „Zaštićena područja u Bosni i Hercegovini: Hutovo blato: Odluka o načinu upravljanja Javnim poduzećem “Park prirode Hutovo blato” d.o.o. Čapljina (“Narodne novine HNŽ” broj: 2/06)”. CIN - Zaštićena područja, Hutovo blato. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  52. ↑ „BIJAMBARE – ZAŠTIĆENI PEJZAŽ: Zakon o proglašenju Zaštićenog pejzaža “Bijambare” 2/06)”. CIN - Zaštićena područja, Hutovo blato. Pristupljeno 9. 2. 2021. 
  53. ↑ „Zakon o proglašenju Konjuha zaštićenim pejzažom”. Službene novine Tuzlanskog kantona, broj 13, 09.10.2017.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-18. Pristupljeno 23.09. 2021. 
  54. ↑ „Zakon o proglašenju Trebevića zaštićenim pejzažom”. Službene novine Kantona Sarajevo, broj 15, 17.04.2014.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-16. Pristupljeno 23.09. 2021. 
  55. ↑ „Zakon o proglašenju Bentbaše zaštićenim pejzažom”. Službene novine Kantona Sarajevo, broj 31, 10.08.2017.. Arhivirano iz originala na datum 2021-10-18. Pristupljeno 23.09. 2021. 
  56. ↑ „Odluka o proglašenju park šume "Slatina"”. Službeni glasnik Republike Srpske, broj 30, 2.04.2012.. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  57. ↑ „Odluka o proglašenju zaštićenog područja "Univerzitetski grad"”. Službeni glasnik grada Banja Luka, broj 07-13-510.2018. Pristupljeno 10.10. 2021. 
  58. ↑ „Odluka o proglašenju park šume "Jelića brdo"”. Republički zavod za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa - Službeni glasnik opštine Laktaši, broj 10, 2.11.2018. - - nasljedje.org. Pristupljeno 10.10. 2021. 
Portal Bosna i Hercegovina