Protoplazma

Biljne ćelije imaju ćelijske zidove, ispod kojih je ćelijska membrana, pa sloj citoplazme sa jedrom (tamnije boje) i ostalim organelama. Velikom vakuolom (u sredini), citoplazma je sasvim stisnuta uz ćelijski zid

Protoplazma (grč. πρώτοσ - protos = prvi + πλάσμα - plasma = formirana tvar) je živi sadržaj ćelija, koji je okružen plazma membranom. To je opći zajednički pojam za citoplazmu i membranu. Protoplazma se sastoji od mješavine malih molekula kao što su ion i, aminokiseline, monosaharida i vode, i makromolekula, kao što su nukleinske kiseline, proteini, lipid i polisaharidi.[1][2][3][4]

Kod eukariota, protoplazma koja okružuje ćelijsko jedro je poznata kao citoplazma, a unutar jedra je nukleoplazma. U prokariota materijal unutar plazma membrane je bakterijskia citoplazma, dok je u Gram-negativnih bakterija region van plazma membrane, ali unutar vanjske membrane je periplazma.

Riječ "protoplazma" je prvi put upotrijebljena u 1846. (Hugo von Mohl) da se opiše "težak, ljigav, zrnast, polufluid" – supstanca unutar biljne ćelije, za razlikovanje one iz ćelijskog zida, ćelijskog nukleusa i sadržaja vakuola. Thomas Huxley je kasnije označava kao "fizička osnova života" i smatra da je sopstvenost života rezultat distribucije molekula unutar ove supstance. Njegov sastav, međutim, bio je misteriozan i bilo je mnogo polemika oko sastavnih tvari protoplasm, sve do trenutka kada je Huxley je napisao dugogodišnjiu raspravu o osnovnoj jedinici života: da li je to ćelija ili protoplazma?

Do kraja 1860-ih, u raspravi su uglavnom dolazile podrške u korist protoplazme. Ćelija je bila kontejner za protoplazmu, osnovni i univerzalni materijal materije života. Glavni doprinos Huxleya je bio da se uzspostavi mišljenje o protoplazmi kao nespojivom sa vitalističkom teorijom života. Pokušaji da se istraži nastanak života stvaranjem sintetičke "protoplazme" u laboratoriji nisu bili uspješni.

Ideja da je protoplazme eukariota djeljiva u onom što se označava kao "citoplazma" i strukturnom tijelu pod nazivom ćelijsko jedro odražava početna poznavanja strukture ćelija koja su prethodila razvoju elektronske mikroskopije, kada je izgledalo je da je citoplazma homogeni fluid i postojala kao pod-ćelijski pretinac. Međutim, kako ćelije održavaju svoj oblik, nije bilo poznato. Danas se zna da je sadržaj ćelije strukturno veoma složen i sadrži više organela.

Protoplazma se javlja u dva reverzibilna oblika:

  • tečno (sol), i
  • želatinozno (gel) stanje

Reference

  1. ↑ Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., ur. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-1-8.
  2. ↑ Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (1996): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-686-8.
  3. ↑ Sofradžija A., Berberović Lj., Hadžiselimović R. (2003): Biologija za 2. razred opće gimnazije: 39-41. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-581-0.
  4. ↑ Ibrulj S., Haverić S., Haverić A. (2008): Citogenetičke metode – Primjena u medicini. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 978-9958-9344-5-2.