PROFILPELAJAR.COM

Orijentalistika je akademsko polje proučavanja koja obuhvaća područje azijskih i sjevernoafričkih društava i kultura, jezika, naroda, historije i arheologije. U posljednjih nekoliko godina se često naziva i azijskim ili bliskoistočnim studijama, iako je primarni fokus i ciljevi tradicionalnih orijentalnih studija u Evropi danas uglavnom usmjeren na disciplinu islamskih studija. Evropske studije ove regije, ranije poznate kao Orijent, ima prije svega vjerske korijene, koji je ostao glavni motiv do novijeg doba. Učenje iz islamske medicine i filozofije odnosno grčkih prijevoda s arapskog, perzijskog i hebrejskog bio je važan faktor u srednjem vijeku. Lingvističko znanje prethodi širim studijama kulture i historije, a kada je Evropa počela zadirati u regiju, politički i ekonomski faktori potakli su rast akademskih studija. Od kraja 18. vijeka arheologija postaje ključna za široku evropsku javnost, zbog blaga koja su popunila evropske muzeje. Na modernu studiju utjecali su imperijalistički stavovi i interesi, a ponekad i naivna fascinacija egzotičnim Istokom evropskih pisaca i mislilaca, zarobljene u slikama umjetnika, čija je tema u više navrata otvarana na Zapadu pod nazivom orijentalizam. Krajem 20. vijeka, naučnici ove regije su jednako učestvovali u razvoju discipline.

Historija orijentalistike

Preislamski period

Glavna razlika u Zapadnom svijetu između „Zapada“ i „Istoka“ je kristalizirana u grčko-perzijskim ratovima iz 5. vijeka pne., kada su atenski historičari napravili razliku između njihove „atenske demokracije“ i perzijske monarhije. Institucionalna razlika između Istoka i Zapada nije postojala kao definiran polaritet prije podjele Oriens i Occidens u administraciji Rimskog Carstva iz vremena vladavine Dioklecijana krajem 3. vijeka, a carstvo je podjeljeno na latinsko i grčko govorno područje. Klasični svijet je mnogo znao o svojim drevnim perzijskim susjedima (i obično neprijateljima), ali je slabo poznavao većinu svijeta dalje prema istoku. Međutim, postojala je značajna rimska trgovina s Indijom u carskom periodu.

Srednji vijek

Hethum iz Korikosa predaje svoj izvještaj o Mongolima papi Klementu V 1307. godine.

Uspon islama i muslimanska osvajanja u 7. vijeku osnovali su oštru opoziciju, čak i osjećaj polariteta, između srednjovjekovnog evropskog kršćanstva i islamskog svijeta koji se protezao od Centralne Azije do Sjeverne Afrike i Andaluzije). Tokom srednjeg vijeka, muslimani i Jevreji smatrali su se neprijateljima kršćanstva. Srednjovjekovno evropsko poznavanje kultura dalje na istoku je bilo loše, u mnogome je zavisilo od izmišljenih putovanja J. Mandevillea ili legendama prezvitera Johna. S druge strane, djela M. Pola su uvelike preciznija.

Naučni rad u početku je bio u velikoj mjeri jezične prirode, prije svega vjerskog naglaska na razumijevanju biblijskog hebrejskog i jezika kao što je sirijski sa ranokršćanskom književnošću, ali i želja da razumiju arapske radove na polju medicine, filozofije i nauke. Ovaj napor, koji se naziva Studia Linguarum postojao je sporadično tokom srednjeg vijeka, a „renesansa u 12. vijeku“ svjedoči konkretan rast u prevodima arapskih tekstova na latinski jezik, s figurama poput Konstantina Afričkog koji je preveo 37 knjiga, uglavnom medicinskih tekstova s arapskog na latinski, te Germana Dalmatinskog kao jedanog od prevodilaca Kurana. Najraniji prevod Kurana na latinski je završen 1143. godine, iako je malo korišten sve do njegovog štampanja 1543. godine, nakon čega je preveden i na druge jezike Evrope. Gerard od Cremone i drugi stacionirani u Andaluziji konzultirali su arapske biblioteke i radove tamošnjih naučnika. Kasnije, sa kršćanskom rekonkvistom u punom jeku, takvi kontakti postali su rjeđi u Španiji. Katedre za hebrejski, arapski i aramejski su nakratko uspostavljene na Oxfordu i u još četiri univerziteta nakon sabora u Vienni 1312. godine.^[1]

Iako su križari doprinijeli relativno malo na putu naučne razmjene, erupcija Mongolskog Carstva imala strateške implikacije i za križarske države i samu Evropu, što je dovelo do proširenju diplomatskih kontakata. U dobu velikih geografskih otkrića, evropski interes za kartiranje Azije i posebno morskih puteva, postao je intenzivan iako uglavnom sprovođen izvan univerziteta.

Od renesanse do 1800.

Orijentalistika na univerzitetima postala je sistematska tokom renesanse, uz kontinuirano dominiranje jezičkih i vjerskih aspekata. Postojala je i politička dimenzija, jer su prijevodi za diplomatske svrhe bili potrebni, čak i prije nego što je Zapad bio aktivno zainteresiran za Istok van Otomanskog Carstva. Orijentir je bilo objavljivanje prve poliglotske Biblije u Španiji 1514., koja sadrži kompletne postojeće tekstove na hebrejskom i aramejskom, pored grčkog i latinskog. Na Univerzitetu u Cambridgeu je postojao profesor hebrejskog od 1540. (peta najstarija redovna katedra tamo), a katedra za arapski je osnovana oko 1643. godine. Oxford je slijedio s hebrejskom katedrom 1546. godine (obe katedre su osnovana od strane Henrika XIII). Univerzitet u Salamanci je imao profesora orijentalnih jezika krajem 1570. godine. U Francuskoj, J.-B. Colbert je pokrenuo program obuke za mlade lingviste u diplomatskoj službi, kao što je F. P. de la Croix koji je isto kao i njegov otac i sin služio kao prevodilac s arapskog francuskom kralju. Studija o Dalekom Istoku bila je osnovana od strane misionara.

Tokom 18. vijeka, zapadni naučnici dostigli su razuman nivo razumijevanja geografije i veći dio historije regije, ali poznavanje područja najmanje pristupačnih zapadnim putnicima, poput Japana i Tibeta odnosno njihovih jezika, ostao je ograničen. U ovo doba historičari kao E. Gibbon hvalili su religijsku toleranciju u Orijentu, kao kontrast u odnosu na evropske vjerske progone. Kraj vijeka karakterizira veliko povećanje proučavanja arheologije, koji je trebalo biti sve važniji aspekt oblasti kroz naredni vijek. Egiptologija predvodila ovaj poduhvat, zajedno sa mnogim drugim drevnim kulturama, osiguravajući lingvistima nove materijale za dešifriranje i studije.

19. vijek

Dodatni naučni interes za Azijom potaklo je otkriće o srodnosti odnosno zajedničkom porijeklu indoevropskih jezika, za što zaslužan filolog W. Jones i drugi lingvisti. Zanimanje je dodatno motivirano političkim i ekonomskim angažmanom evropskih kolonijalnih sila, osobito francusko-britanskim rivalstvom za kontrolu Indije. Liberalni ekonomisti poput J. Milla ocrnjuju istočne civilizacije kao statične i korumpirane. K. Marx, i sam jevrejskog porijekla, karakterizira azijatski način proizvodnje kao nepromjenjiv zbog ekonomske ograničenosti seoskih ekonomija i uloge države u proizvodnji. Orijentalni despotizam je generalno smatran u Evropi kao glavni faktor relativnog neuspjeha napretka istočnoevropskih društava. Proučavanje islama bilo je ključno jer većina ljudi koji žive na geografskom području nazvanim „Istok“ bili su muslimani. Interes za razumijevanje islama je djelomično potaknut ekonomskim razmatranjima rastuće trgovine u području Mediterana, te zbog kulturnih i intelektualnih promjena tog vremena.^[2]

U toku ovog vijeka zapadna arheologija proširila se širom Bliskog Istoka i Azije, sa spektakularnim rezultatima. Novi nacionalni muzeji osigurali su postavku za nalazišta, od kojih je većina u tom periodu donošena u Evropu, a orijentalisti stavljeni u žižu javnosti kao nikada prije. Prve ozbiljne evropske studije o budizmu i hinduizmu bili su od strane naučnika E. Burnoufa i M. Müllera. U to vrijeme, razvila se studija islamistike, te je od sredine 19. vijeka orijentalistiku bila afirmirana akademska disciplina u većini evropskih zemalja, posebno onima s imperijalnim interesima u regionu. Ipak, dok je naučno istraživanje prošireno, tako su rasli i rasistički stereotipi o zagonetnim i lukavim istočnjacima. To se često širilo i na lokalne jevrejske i romske zajednice, koji su također bili orijentalnog porijekla i mnogi su ih vidjeli na taj način.^[3]

20. vijek

Učešće na akademskim studijama od strane naučnika novih nezavisnih država iz same regije, neminovno su značajno promijenili prirodu studija čime dolazi do pojave tzv. postkolonijalnih studija. Utjecaj orijentalizma (u negativnoj konotaciji koju koji rabi E. Said u istoimenoj knjizi) u nauci o Bliskom Istoku iščitava se nakon završetka Hladnog rata.^[4] Period po okončanju Hladnog rata obilježen je raspravama o terorizmu s naglaskom na tome u kojoj je mjeri kultura arapskog svijeta i islama prijetnja za one na Zapadu. Suština ove rasprave odražava pretpostavku na osnovu koje je orijentalizam kritiziran, tj. da je Orijent isključivo definiran islamom. Takva razmatranja su se dogodila u širem kontekstu i način na koji su mnogi zapadni naučnici odgovorili na međunarodnu politiku u posthladnoratovskom svijetu, a ona su vjerovatno pojačana nakon terorističkih napada od 11. 9. 2001.^[5]

Simbolika ove vrste odgovora na kraju Hladnog rata bila je popularizacija teze o sukobu civilizacija. Ova ideja fundamentalnog konflikta između Istoka i Zapada je prvi put pojavljena u članku B. Lewisa pod nazivom Korijeni muslimanskog bijesa (engl. The Roots of Muslim Rage) napisanoj 1990. godine. Opet, ovo je viđeno kao način obračunavanja novih oblika i linija podele u posthladnoratovskom međunarodnom društvu. Pristup sukoba civilizacija uključuje još jednu karakteristiku orijentalističke misli – tendenciju da je regija kao jedna homogena civilizacija, a ne da obuhvaća više različitih kultura kulture. To je bila ideja koju je razradio S. Huntington 1993. godine u svom članku iz područja međunarodnih odnosa, pod nazivom Sukob civilizacija? (engl. The Clash of Civilizations).^[6]

Orijentalizam i orijentalistika

Glavni članak: Orijentalizam

Termin orijentalizam je stekao negativne konotacije u nekim krugovima i tumači se na proučavanje Istoka od strane zapadnjaka, oblikovan stavovima doba evropskog imperijalizma iz 18. i 19. vijeka. Kada se koristi u tom smislu, on često podrazumijeva predrasude i karikirana tumačenja istočnih kultura odnosno naroda. Ovo gledište je detaljno obrađeno od strane E. Saida u djelu Orijentalizam (engl. Orientalism) iz 1978., kritičkoj historiji takvih akademskih tradicija. Nasuprot tome, termin je također bio korišten od strane nekih modernih naučnika i odnosi se na pisce imperijalističke ere koji su imali proistočne stavove, za razliku od onih koji nisu vidjeli išta vrijedno u nezapadnim kulturama.

Reference

↑ Giulio Busi, Hebrew to Latin, Latin to Hebrew: the mirroring of two cultures, 2006, st. 75
↑ Zachary Lockman, Contending Visions of the Middle East, Cambridge, 2004, st. 44
↑ J Go, Racism and Colonialism: Meanings of Difference and Ruling Practice in America's Pacific Empire in Qualitative Sociology, 2004, st. 27
↑ Jochen Hippler, Andrea Lueg, The Next Threat: Western Perceptions of Islam, London, 1995, st. 1
↑ Zachary Lockman, Contending Visions of the Middle East: the History and Politics of Orientalism, Cambridge, 2004, str. 223-233
↑ Zachary Lockman, Contending Visions of the Middle East: the History and Politics of Orientalism, Cambridge, 2004, st. 233