Muzej nauke i tehnike Beograd je osnovan 6. oktobra1989. godine. Od 2005. godine se nalazi u zgradi stare termoelektrane na Dorćolu, u ulici Skender-begovoj broj 51.
[1]
Na inicijativu Muzeja nauke i tehnike, godine 1991., osnovana je Zajednica naučno-tehničkih muzeja Srbije, kao jedan od neophodnih koraka na poslu zaštite tehničkih kulturnih dobara.
Od 1995. godine Muzej je i zvanično nadležna ustanova koja vodi brigu o tehničkim kulturnim dobrima na teritoriji Republike Srbije.
Od otvaranja Galerije nauke i tehnike SANU, 1997. godine, Muzej nauke i tehnike učestvuje u programima Galerije. U julu 2003. godine, Muzej nauke i tehnike svrstan je u ustanove koje obavljaju posao od opšteg interesa za Republiku Srbiju.
Krajem 2005. godine, Muzeju nauke i tehnike, odlukom Vlade Republike Srbije, dodeljena je zgrada prve javne termocentrale na Dorćolu. Rešavanjem pitanja smeštaja, usledila je i neminovnost rekonstrukcije ovog objekta u cilju stvaranja mogućnosti za poptpuno i savremeno funkcionisanje Muzeja. Autor projekata rekonstrukcije i dogradnje Muzeja je arh. Boris Podreka. Projekat idejnog arhitektonsko urbanističkog rešenja Muzeja nauke i tehnike predstavio je sam autor, 15. maja 2007. godine u Svečanoj sali Starog dvora. Do sada je za javnost otvoreno preko 3000 m2 prostora stalnih postavki na tri lokacije.
Cilj osnivanja
Cilj Muzeja je zaštita naučno-tehničke baštine na teritoriji Srbije. Osim prikupljanja, istraživanja i zaštite tehničkih kulturnih dobara, zadatak Muzeja je i njihovo predstavljanje javnosti u cilju podizanja naučno-tehničke kulture, kao i popularizacija nauke i savremenih naučnih dostignuća.
Za razliku od ostalih republičkih i matičnih muzeja u Srbiji, Muzej nauke i tehnike u Beogradu pri osnivanju nije dobio inicijalnu zbirku oko koje bi se formirao fond. Drugim rečima, fond Muzeja su prikupili sami kustosi, najčešće putem poklona. Prikupljanje predmeta je počelo osnivanjem Muzeja, od inventarskog broja 1. Kustosi su tokom godina istražili: laboratorije univerziteta Srbije, privatne kolekcije, fabrike i animirali javnost preko medija, a ličnim kontaktima motivisali vlasnike da darivaju poklone Muzeju. Spisak darodavaca se čuva u muzeju i ažuriran je po godinama od osnivanja do danas. U celoj akciji formiranja fonda do danas, a i ubuduće, bitnu ulogu ima lična motivacija zaposlenih koja je bila i ostaje glavni instrument sprovođenja razvojne politike Muzeja.
Od svog osnivanja kustosi Muzeja nauke i tehnike prikupili su preko 7 000 predmeta, koji su klasifikovani u muzejske zbirke.
Muzej nauke i tehnike je i jedan od osnivača Unije srednjeevropskih tehničkih muzeja (MUT) i stalni član ICOM komiteta za tehničke muzeje (CIMUSET). Bio je dva puta domaćin godišnje MUT konferencije (2005, 2012) a 2009. i CIMUSET-a.
Muzej je inicijator značajnih projekata od kojih izdvajamo inicijativu za osnivanje Muzeja rečnog brodarstva i otvaranje Naučnog centra.
Programi
Programske aktivnosti Muzeja realizuju se kroz monografske i tematske izložbe, cikluse predavanja iz raznih oblasti nauke i tehnike, promocije knjiga i časopisa, koncerte, priređivanje okruglih stolova i projekcije naučno-popularnih filmova.
Stalna postavka Drugi krug
Zastoj u realizaciji Projekta rekonstrukcije i dogradnje Muzeja nauke i tehnike, koji je jedan od projekata Ministarstva kulture u NIP-u, prouzrokovao je promenu strategije Ministarstva kulture i Muzeja u cilju osposobljavanja postojećeg prostora i prilagođavanja programa radi otvaranja Muzeja za javnost, a sve u skladu sa navedenim Projektom rekonstrukcije i dogradnje Muzeja nauke i tehnike, autora arhitekte Borisa Podreke. Odlučili smo da jednim aktivnim pristupom dođemo to realizacije Projekta, odnosno, programima koji su prolagođeni
trenutnim okolnostima da obezbedimo podršku Projektu rekonstrukcije Muzeja od strane šire javnosti, stručne javnosti i nadležnih državnih institucija.
Prvi korak u tom smislu je učinjen 28. avgusta2009. godine, kada je Muzej prvi put otvorio vrata svoje zgrade za publiku, postavkom izložbe pod nazivom Naučno-tehnička kulturna baština Srbije – koja je predstavljena kroz učešće muzeja i zbirki Zajednice naučno-tehničkih muzeja Srbije (19 učesnika), a radi promocije i popularizacije ove vrste baštine u javnosti.
Izložba pod nazivom 2. KRUG – predstavlja drugi korak na putu ka realizaciji buduće stalne postavke u novom prostoru.
Izložba je izbor/izvod iz koncepta stalne postavke koji su uradili kustosi Muzeja u okviru Projekta rekonstrukcije i dogradnje Muzeja nauke i tehnike i u tom smislu predstavlja potencijal Muzeja u pripremi buduće stalne postavke, a na osnovu svog fonda prikupljanog tokom dvadeset godina.
Izložba 2. KRUG je postavljena na 1.600 m² :
Prvi sprat Muzeja gde je predstavljeno preko 400 predmeta iz 25 zbirki, u četiri celine:
točak-mašina-motor
komunikacija
čovek i tehnika
mera i broj
Postavka je obogaćena dokumentima, fotografijama, audio i video materijalom iz muzejskog fonda.
Dečji muzej
Postavka Dečjeg muzeja – Muzeja nauke i tehnike je realizovana u novoopremljenom prostoru u prizemlju Muzeja na 350 m² i obuhvata dve celine na osnovu dva koncepta - dečjeg muzeja i muzeja igračaka. Način prezentacije i prostor su prilagođeni deci.
U prvoj celini predstavljen je deo fonda Muzeja iz Zbirke igračaka, osim postavke koja je prilagođena deci visinom postamenata i dostupnošću predmeta, ceo prostor je namenjen deci raznih uzrasta. Predstavljeno je preko 150 eksponata/igračaka iz perioda od 1920 – 1970. godine: lutke, automobili, plišane mede, metalne mehaničke igračke na navijanje, drvene igračke, muzičke kutije, model parne mašine, model železničke stanice i dr.
Drugu celinu čini interaktivni deo postavke kroz primenu nove tehnologije pod nazivom Proširena stvarnost(Augmented reality) - koja informacije iz stvarnog sveta kombinuje sa računarski generisanim slikama i sadržajem i tako objedinjene ih prikazuje na ekranu računara ili mobilnog telefona. Time se korisnikovo viđenje sveta proširuje dodatnim informacijama.
Muzej srpske medicine Srpskog lekarskog društva osnovan je 1955. godine, inicijativom prof. dr Vladimira Stanojevića, predsednika Sekcije za istoriju medicine i farmacije. Njegovim osnivanjem nastavljena je tradicija prikupljanja i čuvanja medicinskih predmeta u Srpskom lekarskom društvu koja datira od 1872. godine.
Od 2007. godine Muzej srpskog lekarskog društva je u sastavu Muzeja nauke i tehnike.
Izložba Medicina u Srbiji kroz vekove obuhvata vremenski period od kasnog paleolita do današnjih dana. Predmetima iz zbirki Paleopatologije i Rimskih medicinskih instrumentima koji svedoče o postojanju bolesti i načinima lečenja, predstavljeni su periodi na ovom prostoru pre naseljavanja Srba. Najstariji eksponat na izložbi je lakatna kost Kromanjonca sa lečenim prelomom, čiju je starost odredio prof. dr Srboljub Živanović radiokarbonskom metodom datiranja (7.000 godina).
Predstavljeni su visoki dometi srednjovekovne srpske medicine čiji je začetnik Sveti Sava ali i narodni načini lečenja.
Dokumentima, fotografijama, medicinskim instrumentima, aparatima i priborom, prikazan je razvojni put zdravstva i medicine u obnovljenoj Srbiji koji obuhvata formiranje lekarskog kadra i dolazak u Srbiju prvih naših doktora medicine, kao i osnivanje prvih zdravstvenih ustanova – bolnica, karantina, apoteka...
Naglašen je značaj Srpskog lekarskog društva koje je osnovano 1872. godine inicijativom dr Vladana Đorđevića. Društvo je do osnivanja prvog Medicinskog fakulteta bilo jedino mesto stručnog usavršavanja lekara u Srbiji i njegov rad je predstavljen prvim medicinskim publikacijama, fotografijama, doktorskim diplomama i ličnim predmetima članova.
Izložbom su obuhvaćena velika medicinska otkrića 19. veka – anestezija, antisepsa i asepsa, H – zraci i njihovo uvođenje u medicinsku praksu kod nas. O zdravstvenom prosvećivanju i razvoju ustanova preventivne medicine, osnivanju beogradskog Medicinskog fakulteta i Ministarstva zdravlja, koji su obeležili prve decenije 20. veka, svedoče publikacije, dokumenta, skripta sa predavanjima, medicinski uređaji i aparati lekara i prvih profesora Fakulteta – Milana Jovanovića Batuta, Nika Miljanića, Aleksandra Kostića,Đorđa Nešića...
Svoje mesto na izložbi našli su instrumenti i aparati koji se danas ne koriste, kao što su brizgalica za direktnu transfuziju krvi, aparat za veštački pneumotoraks, instrumenti za embriotomiju, ali i originalni instrumenti izrađeni po idejama naših lekara. Posebno je važan instrument za embriotransfer - aspirator blastociste, patent dr Petra Radovića, koji je prvi u svetu došao na ideju transplantacije ljudskog embriona.
U okviru posebne celine prikazan je razvoj vojnosanitetske službe i njen rad tokom ratova u 19. i 20. veku.
Naučni centar
Naučni centar Muzeja nauke i tehnike, otvoren 4. oktobra 2013. godine, je prva stalna postavka naučnog centra u Srbiji i regionu.
Cilj koncepta Naučnog centra Muzeja je da prikaže nauku kao celovit sistem znanja nezavistan od formalne podele na naučne discipline i školske predmete. Koncept polazi od posetioca kao centralnog eksponata i govori o nauci kroz objekte iz njegovog svakodnevnog okruženja. Naučni centar promoviše učenje kroz otkrivanje, učestvovanje, eksperimentisanje i neposredan kontakt sa naučnim problemima. Naučni centar Muzeja smešten je u prizemlju zgrade Muzeja na 520 m². U okviru stalne postavke Naučnog centra Muzeja prikazano je 20 eksponata. Eksponati su kreirani da približe pojave i fenomene iz astronomije, matematike, fizike, biologije, psihologije i logike, da na zabavan način i kroz igru podstiču na razmišljanje i razvijaju maštu.
Izdavačka delatnost
Izdavačka delatnost Muzeja nauke i tehnike predstavlja publikaciju rezultata dokumentacionog, stručno-naučnog, konzervatorsko restauratorskog i programskog rada. Njeni osnovni proizvodi su stručno-naučne i stručno-informativne publikacije i časopisi.
Flogiston
Glavna publikacija stručno-naučnog profila koju Muzej izdaje je Flogiston, časopis za istoriju nauke, koji je počeo da izlazi 1995. godine, kao prvi časopis ovog profila na Balkanu. Od 2005. godine ovaj časopis, izmenjenog logoa i savremeno dizajniran, izlazi pod imenom Phlogiston. U Phlogiston-u naučne radove i stručne članke objavljuju renomirani istraživači iz oblasti filozofije i istorije nauke, tehnike, tehnologije i industrije.
