| Brain: Moždani živci
|
![]()
|
Levo Počeci moždanih živace u mozgu.
Desno Osnova lobanje sa foraminom u kojima se nalazi veliki broj živaca.
|
|
| Moždani živci na prolazu kroz osnovu lobanje u mozak.
|
| Latinski
|
nervus cranialis
(pl: nervi craniales)
|
| Kod
|
Šablon:TerminologiaAnatomica
|
Moždani ili lobanjski živci (lat. nn. craniales) su deo perifernog nervnog sistema, a čine ih grupe motornih, senzitivnih i mešovitih nervnih vlakana koji inervišu mišiće i žlezde. Nazivaju se lobanjskim ili kranijalnim nervima jer izlaze iz mozga (tačnije moždanog stabla) i napuštaju lobanjsku duplju kroz koštane otvore, kanale i pukotine. Postoji trinaest parova ovih živaca, koji se označavaju nulom i rimskim brojevima (od I do XII). Njihovi nazivi su odraz opšte distribucije i funkcije.
Motorni lobanjski živci (III, IV, VI, XI i XII) polaze od motornih jedara u moždanom stablu i sprovode nadražaje (signale) ka poprečno-prugastim mišićima na periferiji. Njihova vlakna čine dugi aksonski produžeci ili neuriti nervih ćelija. Senzitivni ili čulni lobanjski živci (0, I, II i VIII) prenose informacije u suprotnom smeru, odnosno od čulnih organa na periferiji do gangliona. Odatle polaze tzv. postganglijska vlakna koja se završavaju u odgovarajućem moždanom centru, tj. u senzitivnim jedrima moždanog stabla. Treću skupinu čine mešoviti živci (V, VII, IX i X) koji sadrže i motorna i senzitivna nervna vlakna. Pojedini kranijalni nervi (III, VII, IX i X) sadrže i parasimpatička vlakna koja pripadaju autonomnom nervnom sistemu, a služe za inervaciju glatke muskulature i žlezda.
Nervna vlakna kranijalnih živaca su podeljena u pet funkcionalnih grupa:
- opšti somatski eferentni aksoni koji inervišu poprečno-prugaste mišiće koji nisu nastali od embrionalnih faringealnih lukova,
- specijalni visceralni eferentni aksoni koji inervišu poprečno-prugaste mišiće koji su nastali od faringealnih lukova,
- opšta visceralna aferentna vlakna koja donose čulne informacije iz visceralnih organa,
- opšta somatska aferentna vlakna koja donose čulne informacije iz kože i sluzokožnih membrana i
- specijalna somatska i visceralna aferentna vlakna koja prenose posebne čulne informacije, kao što su miris, ukus, vid, sluh i ravnoteža.
| Oznaka
|
Naziv živca
|
Glavne funkcije
|
| 0
|
Krajnji živac
|
Somatičko-senzitivni deo vlakana inerviše sluzokožu nosne duplje i vomeronazalnih organa, a visceralno-motorni inervišu njihove krvne sudove.
|
| I
|
Mirisni živci
|
Prenose osećaj mirisa iz sluzokože gornjeg dela nosne duplje, gornjeg dela nosne pregrade i gornjih nosnih školjki.
|
| II
|
Vidni živac
|
Prenosi vizuelne informacije iz mrežnjače oka.
|
| III
|
Živac pokretač oka
|
Inerviše gornji, donji i unutrašnji pravi mišić, donji kosi mišić, mišić podizač gornjeg očnog kapka, mišić sfinkter zenice i cilijarni mišić.
|
| IV
|
Trohlearni živac
|
Inerviše gornji kosi mišić.
|
| V
|
Trograni živac
|
Sastoji se od oftalmičkog (V1), gornjoviličnog (V2) i donjoviličnog živca (V3), a služi za prijem senzornih informacija iz područja lica i inervaciju mastikatorne muskulature.
|
| VI
|
Živac odvodilac
|
Inerviše spoljašnji pravi mišić.
|
| VII
|
Živac lica
|
Inerviše mimičnu muskulaturu i mišić uzengije, prima čulne informacije iz prednje 2/3 jezika i obezbeđuje sekretomotornu inervaciju za suzne i pljuvačne žlezde (osim parotidne).
|
| VIII
|
Tremno-pužni živac
|
Prenosi zvučne utiske i osećaj ravnoteže i orijentacije u prostoru.
|
| IX
|
Jezično-ždrelni živac
|
Inerviše stilofaringealni mišić, prima čulne informacije iz zadnje trećine jezika i obezbeđuje sekretomotornu inervaciju za parotidnu žlezdu.
|
| X
|
Živac lutalac
|
Inerviše muskulaturu ždrela, grkljana, mekog nepca i jednjaka, glatku muskulaturu dušnika, pluća i digestivnog trakta, srčani mišić, kontroliše mišiće zadužene za stvaranje glasa i rezonancije, pruža parasimpatička vlakna za većinu grudnih i trbušnih organa, prima čulne informacije iz raznih struktura itd.
|
| XI
|
Pomoćni živac
|
Spoljašnja grana živca inerviše sternokleidomastoidni i trapezasti mišić, dok unutrašnja grana ulazi u sastav prethodnog nerva.
|
| XII
|
Podjezični živac
|
Inerviše jezičnu muskulaturu i geniohioidni mišić.
|
Literatura
- Dr Slavoljub V. Jovanović, dr Nadežda A. Jeličić: "Anatomija čoveka – glava i vrat" ("Savremena administracija" Beograd 2000.) ISBN 86-387-0604-9
- Marušić A: "Anatomija čovjeka", Medicinska naklada 2002.
- Moore K, Clinically Oriented Anatomy, Lippincott Williams & Wilkins, 2005.
Vanjske veze
