Kumani (mađ.Kunok, rus.Половцы, bug.Кумани, rum.Cumani), takođe poznati kao zapadni deo naroda Kipčak (Kumani) bili su narod turkijskog porekla koji su živeli u Kipčačkom kanatu [en].
Kumani su bili nomadsko pleme koje je nastanjivalo predele severno od Crnog mora, duž reke Volge poznatog pod imenom "Kumanija".
Svoju državu Kumani su proglasili u 11. veku pod imenom "Kumanija". To su bile teritorije gde se danas nalaze Moldavija i Vlaška.
Pečenjezi, polunomadski narod koji je živeo u jugozapadnim delovima Evroazije je dolazio u sukob sa Kumanima. Poslednji poznati sukob su imali 1094. kada su ih Kumani porazili. Mnogi Pečenjezi su ubijeni, a ostali su asimilovani od strane Kumana.
U Vlaško-bugarskom ustanku protiv Vizantije, Kumani su igrali značajnu ulogu u pobedi pobunjenika i ponovnog proglašenja bugarske nezavisnosti 1185. godine.
Kumani su takođe u 12. veku porazili velikog kneza Kijevske Rusije Vladimira Monomaka u bici kod reke Stugne, ali su ih razbili Mongoli1238. godine, posle čega su se razišli po okolnim državama Vlaške, Moldavije, Mađarske, Bugarske i Vizantije.
Posle mnogo sukoba sa Mađarima, većina Kumana, zajedno sa Jasima, je napustila Mađarsku i pridružila se svojim izbeglim plemenima u Bugarskoj. Kumani koji su prebegli u ruske stepe su se pridružile mongolskim Zlatnim hordama.
Mađarski kraljevi su prisvajali teritorije na kojima su se nalazili Kumani, tako da su mađarski kraljevi dinastije Arpad i Anžuj imali i titule kralja Kumanije (rex Cumaniae).
Uticaj Kumana u početku je bio toliki da su u Moldaviji i Vlaškoj preuzimali Kumanska imena, ne samo običan narod nego čak i vladari. Međutim, vremenom su se asimilovali i preovladao je rumunski uticaj i većina se u tim krajevima počela izjašnjavati kao Rumuni.
Basarab prvi, sin vlaškog princa Tihomira Vlaškog, je održao nezavisnost od Mađarske sve do početka 14. veka. Basarab se smatra Kumanskim imenom i ima značenje otac kralj.
Uticaj Kumana je veoma dugo ostao u Mađarskoj, sve do kraja 17. veka. To se ogledalo u kumanskom jeziku i običajima koji su se održali u Mađarskoj kraljevskoj županiji Kunšag (Kunság)
Generalno je prihvaćeno da bugarske dinastije Asen, Šišman i Terter imaju kumanske korene.
Ostavština
Dok je sam kumanski narod bio asimilovan od strane ostalih naroda, njihovo ime se može sresti i danas u različitim oblicima i krajevima. Izvrsni primeri za to su mesto Kumanovo u Makedoniji, zatim u RumunijiKomanešti (Comăneşti) i u Bugarskoj Komana, kao i selo Kumane u opštini Novi Bečej u Srbiji. U Mađarskoj su prilikom naseljavanja na Mađarske teritorije u 1238. godine imali svoju sopstvenu upravu i teritorija, gde su bili kolonizirani, je dobila ime po njima Kunšag (Kunság) i u tom obliku je teritorija ostala poznata sve do 19. veka.
U Mađarskoj Kumani su bili organizovani u četiri plemena (Kolbas/Olaš u velikoj Kumaniji blizu mesta Karcag a ostale tri u južnom delu zaposednute teritorije).
Druga grupa Kumana je Palocka grupa. Ova grupa živi u severnoj Mađarskoj i južnoj Slovačkoj i ima specifičan dijalekat. Njihovo Kumansko poreklo nije dokumentovano ali ja govor potpuno isti pa ih lingvisti svrstavaju u istu grupu naroda.
Jezik Kumana je najduže ostao sačuvan u Mađarskoj, ali je po dolasku Turaka u 17. veku zauvek izgubljen.
Toponimi sa osnovom Kumanskog jezika se još mogu naći u Rumuniji u županijama Vaslui i Galaţi.
U krajevima gde je postojala asimilacija Kumana, česta su i prezimena koje u osnovi imaju naziv Kumani kao što su Kuman, Koman ili Kun (Nađa Komaneči (Nadia Comăneci), Otilija Koman (Otilia Coman) i Nikolaj Komanesku (Nicolai Comănescu). U Bugarskoj prezime Kumanov i makedonska varijanta Kumanovski i najzad u Mađarskoj prezime Kun (Bela Kun).
_en.png)
