PROFILPELAJAR.COM

Amfilohije Radović
	Amfilohije Radović
Osnovne informacije
Pomjesna crkva	Srpska pravoslavna crkva
Eparhija	Mitropolija crnogorsko-primorska
Arhijerejski čin	Mitropolit
Titula	Arhiepiskop cetinjski, mitropolit crnogorsko-primorski, zetsko-brdski i skenderijski i egzarh sveštenog trona pećkog.
Način obraćanja	Njegovo Visokopreosveštenstvo
Država	Crna Gora
– godine službe	od 1990.
– prethodnik	Danilo Dajković
Prethodna eparhija	Eparhija banatska
– godine službe	1985—2020.
– prethodnik	Visarion Kostić
– nasljednik	Atanasije Jevtić
Lični podaci
Svetovno ime	Risto Radović
Datum rođenja	7. januar 1938.
Mjesto rođenja	Donja Morača
	Kraljevina Jugoslavija
Datum smrti	30. oktobar 2020.
Mjesto smrti	Podgorica
	Crna Gora

Amfilohije (po rođenju Risto Radović) bio je arhiepiskop cetinjski, mitropolit crnogorsko-primorski Srpske pravoslavne crkve. Bavi se teologijom, esejistikom i prevodilaštvom. Bio je učenik Justina Popovića i jedan od zastupnika svetosavlja unutar Crkve.^[1]^[2]

Amfilohijevo političko delovanje izazivalo je brojne kontroverze u javnosti zbog promovisanja klerikalizma,^[3] srpskog nacionalizma,^[4] negiranja crnogorske nacije i državnosti,^[5] reafirmacije četništva,^[6] kao i zbog protivljenja evropskim integracijama,^[7] pravima seksualnih manjina,^[8] itd. Njegovo učešće u političkom životu se smatra izrazito konzervativnim i militantnim.^[5]

Tokom jugoslovenskih ratova bio je u bliskim odnosima sa Radovanom Karadžićem i Željkom Ražnatovićem Arkanom,^[9] optuženima za ratne zločine. Zbog njegovog političkog delovanja i uloge koju je imao u ratovima, mnogi ga smatraju kontroverznom ličnošću, nazivajući ga ratnikom u mantiji.^[5]^[10]

Biografija

Risto Radović rođen je na pravoslavni Božić, 7. januara 1938. godine u Barama Radovića u Donjoj Morači. Završio je Bogosloviju Svetog Save u Beogradu. Na Bogoslovskom fakultetu SPC u Beogradu diplomirao je 1962. godine. Pored teoloških nauka, na Filozofskom fakultetu u Beogradu, studirao je klasičnu filologiju. Postdiplomske studije nastavlja u Bernu i Rimu. Odatle prelazi u Atinu, u kojoj, za vreme sedmogodišnjeg boravka, pored svakodnevne parohijske službe, uspeva da doktorira, a tezu, koju inače piše na grčkom jeziku, o Svetom Grigoriju Palami, brani uz najvišu moguću ocenu. Potom, godinu dana provodi na Svetoj Gori, a onda je pozvan da predaje na Ruskom pravoslavnom institutu „Sveti Sergije“ u Parizu od 1974. do 1976, gde uz ostalih pet jezika koje je savladao, usavršava i francuski jezik.

Po povratku, u Beogradu je biran za dekana Bogoslovskog fakulteta i vanrednog profesora, krajem 1985. izabran je za episkopa banatskog sa sedištem u Vršcu, odakle je uoči Božića 1990. godine došao i na Cetinju ustoličen za mitropolita crnogorsko-primorsko-skenderijsko-brdsko-zetskog i pećkog trona egzarha. Ustoličen je u veoma teško vreme. Nakon duge komunističke vlasti mnoge crkve su bile zapuštene, a broj sveštenika je umanjen, a čitave generacije su bile pod dejstvom komunističke ideologije.^[11] Amfilohije je podstakao obnovu crkvi i manastira i povećao broj sveštenika. Pokrenuo je 1992. glasilo Crnogorsko-primorske mitropolije „Svetigora“, a pokrenuo je i široku izdavačku aktivnost.^[11] Tokom 1998. pokrenuo je i Radio Svetigora.

Predavao je na Bogoslovskom fakultetu Univerziteta u Beogradu od 1980. do 2005, kada se povukao zbog mnoštva obaveza. Pored teologije i filozofije, bavi se esejistikom i prevodilaštvom. Podstakao je obnovu i podizanje velikog broja crkava i manastira.^[11] Godine 1996. vladika Amfilohije je uredio zbornik Jagnje Božije i zvijer iz bezdana,^[12] u kome se izlaže pravoslavna filozofija rata. Po prvi put u istoriji njegove mitropolije, godine 1993. mitropoliju su posetila dva najistaknutija patrijarha, carigradski i ruski.^[11] Te iste godine po prvi put je Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve održan u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj.^[11]

Nakon hospitalizacije patrijarha Pavla dana 13. novembra 2007. godine, Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve je odlučio da privremeno prenese dužnosti patrijarha srpskog na Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve na čelu sa mitropolitom Amfilohijem, kao zamjenikom patrijarha. Nakon smrti patrijarha Pavla, 15. novembra 2009, na vanrednoj sjednici Svetog arhijerejskog sinoda izabran je za mjestobljustitelja patrijaraškog trona.

Odlukom Svetog arhijerejskog sinoda od 21. maja 2010, imenovan je za administratora Eparhije raško-prizrenske, a prestao je to biti 26. decembra 2010. godine nakon uvođenja episkopa lipljanskog gospodina Teodosija u tron episkopa raško-prizrenskih.^[13] Na redovnom majskom zasjedanju Svetog arhijerejskog sabora održanom u periodu od 17. do 26. maja, mitropolit Amfilohije je imenovan za administratora novoosnovane Eparhije buenosajreske.^[14]^[15]^[16]

Mitropolit Amfilohije je bio drugi po rangu među episkopima u hijerarhiji SPC, odmah nakon patrijarha srpskog. Februara 2012. dobio je počasni doktorat Instituta Svetog Sergija u Parizu.^[17]

Umro je 30. oktobra 2020. godine u 8.22 časova, od posljedica zaraze koronavirusom SARS-CoV-2.^[18]

Politički stavovi

Crnogorska pravoslavna crkva

U Crnoj Gori se početkom 1990-ih javlja pokret za obnovom autokefalnosti nekadašnje crnogorske mitropolije u formi Crnogorske pravoslavne crkve, čije pripadnike predstavnici SPC nazivaju „antisrpskim grupacijama“.^[11] Odnosi između crnogorskog mitropolita Amfilohija i vlasti Crne Gore su bivali sve hladniji zbog njihovog opredeljenja za nezavisnost. Radović veoma oštro kritikuje postojanje Crnogorske pravoslavne crkve, koju naziva, „zloćudnom izraslinom“, „nekrofilskom“, „bezbožničkom“. U leto 2005. godine Amfilohije je organizovao akciju kojom je na vrh planine Rumije helikopterom podgoričkog garnizona postavljena metalna crkva.^[10] U govoru koji je održao kasnije, rekao je između ostalog i: „Ko sruši taj hram, Bog ga srušio – i njega i njegovo potomstvo, i časni krst mu sudio.“ U pismu crnogorskom premijeru Igoru Lukšiću, napisao je da će ako budu rušene crkve, biti rušene i džamije i da će doći do krvoprolića.^[19]^[20] U podgoričkom sudu za prekršaje je protiv mitropolita pokrenut sudski postupak zbog govora mržnje.^[21]

LGBT pitanja

Radović je poznat po svom protivljenju održavanju Parade ponosa,^[22] koje su LGBT organizacije okarakterisale kao govor mržnje i opravdavanje nasilja nad gej populacijom.^[23] Izjavio je da Beograd nikada nije bio sramniji nego onda kada je održana prva uspešna parada, kada je na ulice izašlo 6.000 policajaca da vrši nasilje i pozatvara decu koja su tamo ustala.^[24] Amfilohije je bio i protiv održavanja iste manifestacije u Podgorici, rekavši da su sva takva okupljanja nasilje nad savešću ogromne većine ljudi.^[24]

Bibliografija

Dela:

"Tajna Svete Trojice po učenju Grigorija Palame", studija na grčkom, 1973. (Doktorska disertacija);
"Smisao liturgije", studija na grčkom, 1974,
"Tumačenje Starog Zaveta kroz vekove", Beograd, 1979. g.;
"Sinaiti i njihov značaj u Srbiji XIV vijeka", studija, 1981;
"Filokalijski pokret XVIII i početkom XIX vijeka", studija na grčkom, 1982;
"Osnove pravoslavnog vaspitanja", studije 1983;
"Duhovni smisao hrama Svetog Save", Beograd 1987,
"Vraćanje duše u čistotu", besjede, razgovori, pogledi, Podgorica, 1992,
"Istorijski presjek tumačenja Starog zavjeta", Nikšić, 1995.
"Jagnje Božije i Zvijer iz bezdana", Cetinje, 1996.

Prevodi:

Episkop Nikolaj: "Kasijana", roman, sa srpskog na grčki 1973.
Justin Popović: "Žitije Svetog Simeona i Save", sa srpskog na grčki 1974; Starac Arsenije Kapadokijski, sa grčkog na srpski, "Premudrosti Solomonove" i brojna druga dela i članci, besede.