Fórmula canônica do mito

A fórmula canônica do mito (ou mitos) é uma fórmula algébrica descrita pela primeira vez pelo antropólogo Claude Lévi-Strauss em 1955, formalizando processos de transformação de uma narrativa mítica no espaço ou no tempo ao postular a estabilidade da estrutura dessa história (no sentido das relações internas que a constituem, podendo apenas variar as figuras e os elementos constitutivos), numa abordagem estrutural do mito. Esta é a mais famosa das raras tentativas de Lévi-Strauss de usar ferramentas matemáticas na antropologia estrutural, e continua sendo, no século XXI, objeto de interesse para os filósofos da matemática.

Definição

A fórmula é do tipo Fx (a) : Fy (b) ≈ Fx (b) : Fa-1 (y), em sua formulação inicial introduzida por Lévi-Strauss em 1955 em um artigo em inglês ("The Structural Study of Myth"), retomado e popularizado em 1958 em Anthropologie structurale (cap.XI, La Structure des mythes).[1] Segundo essa equação, o mito se estrutura em torno de dois termos (a e b) e duas funções (x e y) que podem sofrer diferentes inversões e permutações, realizando tantas possibilidades de transformações da história: inversões dos termos (a e b), inversão entre termo e função (y e b), inversão de um termo sobre si mesmo (a e não-a, ou a-1).

A noção de termo (a ou b) geralmente designa um personagem, um animal, um objeto material ou cósmico, e a noção de função (Fx ou Fy) geralmente cobre um atributo (uma característica) do termo a ou b, ou uma ação que este termo pode realizar. No exemplo mais conhecido da aplicação dessa fórmula, sobre mitos dos povos shuaras, constrói-se uma relação triádica "ciúme - cerâmica - bacurau":

“Para que, à maneira do mito, possamos relacionar um ser humano e um pássaro de um lado, ciúme e cerâmica de outro, é preciso: 1) que apareça uma congruência entre o humano e o pássaro em relação ao ciúme; 2) que o registro de aves inclua um termo congruente com cerâmica”.[2]

História

Apresentada no final do artigo de 1955 e com pouquíssimos detalhes, recebida com ironia e desconfiança como tentativa de matematizar a realidade, a fórmula passou então por um longo eclipse na obra de Lévi-Strauss. Seu caráter altamente abstrato e as poucas explicações e exemplos fornecidos por muito tempo por Lévi-Strauss, farão surgir um mistério sobre suas origens e suscitarão inúmeros comentários.[3] A fórmula reaparece, porém, nos cursos do Collège de France (1974 e 1982) e foi sintetizada em 1984 em Paroles données,[4] explicando que não se trata de uma fórmula matemática, mas de um suporte gráfico destinado a "apreender em um piscar de olhos conjuntos complexos de relações e transformações".[5]

A fórmula canônica retorna então com força em La Potière jalouse (1985) na forma de cinco "aplicações" aos estudos dos mitos (capítulos IV, IX, XI e XII), ao lado de outra configuração matemática bastante próxima chamada garrafa de Klein (capítulo XII). Ela também aparece em Histoire de Lynx (1991).

Lévi-Strauss desenvolveu em seu trabalho sobre mitos outra formulação matemática, a de grupos de quatro mitos que se opõem enquanto se complementam à maneira dos grupos de Klein na álgebra. Essa formulação inspirada no matemático Marc Barbut aparece sobretudo na tetralogia das Mythologiques, no volume III Origine des Manières de table (1968) e no volume IV L'Homme nu (1971). Lévi-Strauss então o abandonou, julgando-o “muito mecânico, muito fraco para traduzir a dupla (ou tripla) torção que a estrutura gerativa dos mitos implicaria e que a fórmula canônica traduziria melhor”.[6][7]

Uso em análises posteriores

A fórmula canônica do mito experimentou, a partir dos anos 1980, o crescente interesse dos matemáticos que trabalham com a formalização nas ciências sociais, em torno da teoria das catástrofes de René Thom e suas aplicações na epistemologia (Jean Petitot).[8][9]

Refazendo a história da fórmula e sua recepção crítica no final dos anos 1990, o antropólogo Lucien Scubla distingue um primeiro grupo em torno de debates muito críticos sobre o que é visto como um exercício retórico revestido de ciência dura, um segundo grupo em torno de pesquisadores vendo no método estrutural um avanço essencial para a antropologia,[10] e um terceiro grupo interdisciplinar desenvolvendo a partir da década de 1960 com entusiasmo diferentes aplicações operacionais do modelo, com base principalmente no trabalho dos antropólogos Elli Köngas e Pierre Maranda (1962) sobre o desenvolvimento da oposições espiraladas de funções e personagens mitológicas.[11]

Após meio século de debates e importantes publicações, marcado em 2004 pelo modelo matemático muito próximo da fórmula canônica dos mitos proposto por Jack Morava para a teoria do caos,[12] o destino da fórmula canônica dos mitos no encontro das ciências sociais, as ciências naturais e os modelos matemáticos testemunham, para Maurice Godelier, que lhe dedica um longo desenvolvimento em seu livro Lévi-Strauss (2013), a intuição científica do antropólogo e a fecundidade de seu trabalho.[13]

Referências

  1. Lévi-Strauss, 1958, p. 235
  2. Lévi-Strauss, 1985, p. 79
  3. Hénaff, 1991, p. 441
  4. Lévi-Strauss, 1984
  5. Christian Vandendorpe, Apprendre à lire des fables. Une approche sémio-cognitive, Montréal, Préambule/Balzac, collection « L'univers des discours », 1989, p. 27 et suiv.
  6. Paris, Plon, 1971
  7. Godelier, 2013, p. 413
  8. L.Scubla, « Histoire de la formule canonique du mythe et de ses modélisations », thèse de l’EHESS, Paris, 1996
  9. L.Scubla, Lire Lévi-Strauss, Le déploiement d’une intuition, Odile Jacob, Paris, 1998 ISBN 2-7381-0498-3
  10. Godelier, 2013, p. 430
  11. Elli Köngas-Maranda et Pierre Maranda, « Structural models in Folklore », Midwest Folklore, XII, Indiana University, 1962, p. 133-192
  12. Jack Morava, « from Lévi-Strauss to Chaos and Complexity » in M.S.Bosko et F.H.Damon (dir.), On the Order of Chaos, Oxford, New York, Berghahn Books, 2005, p. 47-63
  13. Godelier, 2013, p. 433

Bibliografia

  • Godelier, Maurice (2013). Lévi-Strauss (em francês). Paris: Seuil. 583 páginas. ISBN 978-2-02-105401-9. Godelier2013 
  • Hénaff, Marcel (1991). Claude Lévi-Strauss et l'anthropologie structurale. Col: Points Essais (em francês). Paris: Belfond. 654 páginas. ISBN 978-2-7578-1934-0. Hénaff1991 
  • Lévi-Strauss, Claude (1958). Anthropologie structurale (em francês). 7. Paris: Plon. 480 páginas. ISBN 978-2-266-13931-1. Lévi-Strauss1958 
  • Lévi-Strauss, Claude (1984). Paroles données. Paris: Plon. Lévi-Strauss1984 
  • Lévi-Strauss, Claude (1985). La Potière jalouse. Paris: Plon. Lévi-Strauss1985 
  • Claude Lévi-Strauss, Histoire de Lynx, Paris, Pocket, 1991 ISBN 2-266-00694-0.
  • Lucien Scubla, « Histoire de la formule canonique du mythe et de ses modélisations », thèse de l’EHESS, Paris, 1996
  • Lucien Scubla, Lire Lévi-Strauss, Le déploiement d’une intuition, Odile Jacob, Paris, 1998 ISBN 2-7381-0498-3

Read other articles:

Quan hệ Hàn Quốc - Bắc Triều Tiên Hàn Quốc CHDCND Triều Tiên Nhiệm vụ ngoại giaoBộ thống nhất Hàn Quốc, SeoulỦy ban Thống nhất Hoà bình Tổ quốc, Bình Nhưỡng Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in (phải) và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un (trái), tháng 4/2018. Quan hệ Nam-Bắc Triều Tiên, Quan hệ Nam-Bắc Hàn hay Quan hệ Liên Triều (Quan hệ Đại Hàn Dân Quốc-CHDCND Triều Tiên) là mối quan hệ chính trị,...

Яніс Бласвіх Особисті дані Народження 2 травня 1991(1991-05-02) (32 роки)   Вілліх, Німеччина Зріст 193 см Вага 88 кг Громадянство  Німеччина Позиція воротар Інформація про клуб Поточний клуб «РБ Лейпциг» Номер 21 Юнацькі клуби 2006-2010 «Боруссія» (Менхенгладбах) Професіональн...

Eastern Catholic archeparchy in Syria Archeparchy of Aleppo (Melkite Greek)Archidioecesis Aleppensis o Beroeensis Graecorum MelkitarumCathedral of the Virgin Mary, AleppoLocationCountrySyriaStatisticsPopulation- Catholics(as of 2012)18,000Parishes12InformationDenominationMelkite Greek Catholic ChurchRiteByzantine RiteEstablished1724CathedralCathedral the Virgin Mary, AleppoCurrent leadershipPopeFrancisPatriarchYoussef AbsiArcheparchGeorges MasriBishops emeritusJean-Clément Jeanbart Melk...

Franciscan missionary Brother Pedro de Gante Pieter van der Moere, also known as Brother Pedro de Gante or Pedro de Mura (c. 1480 – 1572) was a Franciscan missionary in sixteenth century Mexico. Born in Geraardsbergen in present-day Belgium, he was of Flemish descent. Since Flanders, like Spain, belonged to the Habsburg Empire and he was a relative of King Charles V (he was thought to be a bastard son of Emperor Maximilian I[1]), he was allowed to travel to the colonies of New Spain...

American film producer Stephen DowningBornOctober 28, 1938Hanford, CaliforniaEducationCalifornia State University, Los Angeles (BA)Occupation(s)Television Producer, Screenwriter, Activist, Investigative Journalist, Retired-LAPD Deputy ChiefNotable workHuffington Post, New York Magazine, L.A. Times, BeachcomberTelevisionMacGyver, T.J. Hooker, Kojak, Quincy, M.E, Knight Rider, F/X: The Series, Police StorySpouseAdrienne AllenChildren(3) Michael P. Downing, Tambree Justice, Julie Davies Stephen ...

Schronisko w Górze Smoleń Drugie Plan jaskini Państwo  Polska Województwo  śląskie Położenie Salceson, Park Jurajski Właściciel Lasy Państwowe Długość 5,5 m Głębokość 1,5 m Wysokość otworów 440 m n.p.m. Ekspozycja otworów ku NE Kod J.Cz.IV-04.32 Położenie na mapie gminy PilicaSchronisko w Górze Smoleń Drugie Położenie na mapie PolskiSchronisko w Górze Smoleń Drugie Położenie na mapie województwa śląskiegoSchronisk...

Keuskupan AvellinoDioecesis AbellinensisKatolik Katedral di AvellinoLokasiNegaraItaliaProvinsi gerejawiBeneventoStatistikLuas394 km2 (152 sq mi)Populasi- Total- Katolik(per 2015)166.000 (perkiraan)159,400 (perkiraan) (96.0%)Paroki64Imam70 (diosesan)21 (Ordo Relijius)12 Deakon PermanenInformasiDenominasiGereja KatolikRitusRitus RomaPendirianAbad ke-2KatedralCattedrale di S. Maria AssuntaKepemimpinan kiniPausFransiskusUskupArturo AielloPetaSitus webwww.diocesi...

American politician For the Canadian politician, see Frederick William Rowe. Frederick W. RoweMember of the U.S. House of Representativesfrom New York's 6th districtIn officeMarch 4, 1915 – March 3, 1921Preceded byWilliam M. CalderSucceeded byWarren I. Lee Personal detailsBorn(1863-03-19)March 19, 1863Wappingers Falls, New YorkDiedJune 20, 1946(1946-06-20) (aged 83)Rockville Centre, New YorkPolitical partyRepublican Frederick William Rowe (March 19, 1863 – June 2...

Pale Blue Dot beralih ke halaman ini. Untuk buku oleh Carl Sagan, lihat Pale Blue Dot (buku). Dari jarak 6 miliar kilometer (3,7 miliar mil, 40 satuan astronomi), Bumi tampak seperti titik kecil (bintik putih kebiru-biruan di tengah rentang cahaya cokelat sebelah kanan) di antara gelapnya luar angkasa.[1] Titik Biru Pucat (bahasa Inggris: Pale Blue Dot) adalah foto planet Bumi yang diambil pada tanggal 14 Februari 1990 oleh wahana antariksa Voyager I 6 miliar kilometer) (3.7 milia...

2007 studio album by Strung OutBlackhawks Over Los AngelesStudio album by Strung OutReleasedJune 12, 2007GenreSkate punk[1][2]Length48:49LabelFat Wreck ChordsProducerMatt HydeStrung Out chronology Exile in Oblivion(2004) Blackhawks Over Los Angeles(2007) Agents of the Underground(2009) Professional ratingsReview scoresSourceRatingAbsolutePunk79%[3]AllMusic[1]Punknews.org[2] Blackhawks Over Los Angeles is the sixth studio album by Strung Out, rel...

Der Titel dieses Artikels ist mehrdeutig. Weitere Bedeutungen sind unter Valerian (Begriffsklärung) aufgeführt. Aureus Valerians, auf der Rückseite die Göttin Felicitas. Publius Licinius Valerianus (deutsch kurz Valerian; † nach 260 in Gundischapur) war von 253 bis 260 römischer Kaiser. Als Kaiser bemühte er sich um die Stabilisierung der Grenzen. Im Inneren leitete er eine Christenverfolgung ein. Als sein Mitkaiser fungierte sein Sohn Gallienus, der nach der Gefangennahme Valerians i...

Australian-American adult animated television series Smiling FriendsTitle designGenre Black comedy[1] Surreal humor Absurdist fiction Created by Zach Hadel Michael Cusack Written by Zach Hadel Michael Cusack Directed by Zach Hadel Michael Cusack Starring Michael Cusack Zach Hadel Marc M. Theme music composerChris O'Neill[2]Ending themeBrown Smile (composed by Chris O'Neill)Composers Brendan Caulfield Chris O'Neill (additional) Country of origin United States Australia Original...

Bangladeshi political organization Islami Andolan Bangladesh ইসলামী আন্দোলন বাংলাদেশLeaderSyed Rezaul KarimSecretary-GeneralYunus AhmadFounderFazlul KarimFounded13 March 1987 (36 years ago) (1987-03-13)Headquarters55/B Purana Paltan, DhakaStudent wingIslami Chhatra Andolan Bangladesh[1][2]Youth wingIslami Juba AndolanIdeologyIslamismPolitical positionRight-wingReligionIslamInternational affiliationIslamic Movement ...

British bioinformatician Alex BatemanBateman in 2013BornAlexander George Bateman (1972-10-09) 9 October 1972 (age 51)[4]Alma mater Newcastle University (BSc) University of Cambridge (PhD) Known for UniProt[5][6] Pfam[7][8] Rfam[9] MiRBase[10] Awards Benjamin Franklin Award (2010) ISCB Fellow (2017)[1] Scientific careerFields Bioinformatics Computational biology Protein structure RNA[2] Institutions Wellcome...

Stephen J. MackwellBorn (1956-06-05) June 5, 1956 (age 67)Christchurch, New ZealandAlma materUniversity of Canterbury, Christchurch, New Zealand Australian National University, Canberra, AustraliaAwardsAsteroid 5292 Mackwell (2016) Fellow of the American Association for the Advancement of Science (2017) Fellow of the American Geophysical Union (2010) Stipendiat der Alexander von Humboldt-Stiftung (1996) Ministère de L'Education Nationale, Academie de Lille, Nommé Professeur (1996)...

J 1 Тип экспериментальный Разработчик Junkers Производитель Junkers Главный конструктор Хуго Юнкерс Первый полёт 12 декабря 1915 года Конец эксплуатации 1916 Статус снят с эксплуатации Единиц произведено 1  Медиафайлы на Викискладе Юнкерс J 1 (нем. Junkers J 1), — немецкий эксперим...

1995 novel by Patrick O'Brian This article is about the seventeenth novel in Patrick O'Brian's Aubrey-Maturin series. For the C.S. Forester Hornblower novel, see The Commodore. The Commodore First edition coverAuthorPatrick O'BrianCover artistGeoff HuntCountryUnited KingdomLanguageEnglishSeriesAubrey-Maturin seriesGenreHistorical novelPublisherHarperCollins (UK)Publication date1994Media typePrint (Hardback & Paperback) & Audio Book (Compact audio cassette, Compact Disc)Pages...

2016 video gameJust SingDeveloper(s)iNiS[1]Publisher(s)Ubisoft[1][2][3]SeriesJust DanceEngineUnityPlatform(s)PlayStation 4Xbox OneReleaseWW: September 6, 2016[1][2][3] Just Sing is a karaoke video game developed by iNiS and published by Ubisoft, which was released for PlayStation 4 and Xbox One on September 6, 2016 as a spin-off title to the Just Dance series. After only 18 months Ubisoft announced they will pull the plug on the online f...

1953 film by Raoul Walsh Gun FuryTheatrical PosterDirected byRaoul WalshScreenplay byIrving WallaceRoy HugginsBased onTen against Caesar1952 novel by K.R.G. GrangerProduced byLewis J. RachmilStarringRock HudsonDonna ReedPhilip CareyRoberta HaynesCinematographyLester WhiteEdited byJerome ThomsJames SweeneyMusic byMischa BakaleinikoffArthur MortonColor processTechnicolorProductioncompanyColumbia PicturesDistributed byColumbia PicturesRelease date November 11, 1953 (1953-11-11) Ru...

Lighthouse in Galway Bay, Ireland LighthouseInisheer Lighthouse Inisheer is one of four principal lighthouses in the Aran Islands [Interactive fullscreen map + nearby articles] LocationAran Islands, IrelandCoordinates53°02′47″N 9°31′35″W / 53.046360°N 9.526440°W / 53.046360; -9.526440TowerConstructed1857 Automated1978Height34 metres (112 ft)OperatorCommissioners of Irish LightsRaconK LightFirst lit1857Focal height34 metres (112 ft)Ra...