Łarisa Rejsner

Łarisa Michajłowna Rejsner
ros. Лариса Михайловна Рейснер
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1895
Lublin

Data i miejsce śmierci

1926
Moskwa

Język

rosyjski

Alma Mater

Instytut Psychoneurologiczny w Petersburgu

Dziedzina sztuki

proza, poezja

Łarisa Michajłowna Rejsner (ros. Лариса Михайловна Рейснер; ur. 1/13 maja 1895 w Lublinie, zm. 7 lub 9 lutego 1926 w Moskwie) – rosyjska publicystka, pisarka i poetka, rewolucjonistka, uczestniczka wojny domowej w Rosji.

Życiorys

Młodość i wczesna twórczość

Była córką socjologa i prawnika Michaiła Rejsnera i jego żony Jekatieriny z d. Chitrowo[1]. Jej ojciec był profesorem uniwersytetu w Tomsku w latach 1898–1903. Następnie razem z rodziną wyjechała do Niemiec, gdyż jej ojciec został oskarżony o szerzenie buntowniczej propagandy. W Niemczech Michaił Rejsner poznał czołowych działaczy tamtejszej partii socjaldemokratycznej. Z ruchem socjaldemokratycznym utrzymywał kontakt także po powrocie do Rosji w 1907 r. To polityczne zaangażowanie miało znaczący wpływ na rozwój poglądów jego córki[2]. W Petersburgu zamożna[3] rodzina Rejsnerów mieszkała w dzielnicy Petersburska Strona, jej ojciec występował z bezpłatnymi wykładami dla robotników[1].

W 1912 r. Łarisa Rejsner ukończyła gimnazjum ze złotym medalem, po czym rozpoczęła studia w Instytucie Psychoneurologicznym w Petersburgu[2]. Jako wolna słuchaczka uczęszczała również na uniwersytecki kurs historii idei politycznych[1]. W latach 1915–1916 razem z ojcem wydawała pismo satyryczne „Rudin” (od nazwiska bohatera powieści Iwana Turgieniewa), publikowała również na łamach innych tytułów swoje felietony i wiersze. Po zamknięciu pisma z powodu braku funduszy na kontynuację jego wydawania współpracowała kolejno z pismami Maksyma Gorkiego – „Letopis” i „Nowaja żyzn'”[2].

Rewolucja i wojna domowa w Rosji

Brała aktywny udział w rewolucji lutowej w Piotrogrodzie, następnie w ruchu rad robotniczych i żołnierskich. Była członkinią komisji ds. sztuk przy komitecie wykonawczym rad delegatów robotniczych i żołnierskich. Po rewolucji październikowej zasiadała w komisji ds. opisu i ochrony zbiorów Ermitaża i innych muzeów w Piotrogrodzie[2]. W 1918 r. wstąpiła do partii bolszewickiej[2].

Przez kilka miesięcy w 1918 r. była komisarzem oddziału zwiadowczego przy sztabie 5 Armii, brała udział w działaniach zbrojnych Flotylli Kamsko-Wołżańskiej na froncie wschodnim wojny domowej w Rosji[2], na Wołdze i Morzu Kaspijskim. Przeszła cały szlak bojowy flotylli, począwszy od operacji kazańskiej we wrześniu 1918 r.[3] Podczas walk, w Niżnym Nowogrodzie, poznała zastępcę komisarza spraw wojskowych i morskich Fiodora Raskolnikowa, który został następnie jej mężem[1]. W grudniu 1918 r. Łarisie Rejsner powierzono obowiązki komisarza sztabu generalnego floty Radzieckiej FSRR[2]. W lipcu 1919 r. wróciła na front wschodni do Flotylli Kamsko-Wołżańskiej, w szeregach której, w oddziale zwiadowczym[4], brała udział w walkach do lata 1920 r. W 1920 r. brała udział w operacji pod Anzali[1]. Następnie razem z Raskolnikowem wróciła do Piotrogrodu i została komisarzem we Flocie Bałtyckiej[1][2].

Po wojnie domowej

Po zakończeniu wojny domowej żyła w Piotrogrodzie, uczestnicząc w miejscowym życiu literackim i społecznym. W 1921 r. wyjechała do Afganistanu razem z mężem, który pełnił w tym kraju obowiązki ambasadora[2]. Następnie wróciła do Rosji Radzieckiej. Rozwiodła się z Raskolnikowem, związała się natomiast z Karolem Radkiem[3]. Pracowała jako dziennikarka i specjalna korespondentka pism „Izwiestia” i „Krasnaja Zwiezda”, dla których przygotowywała m.in. korespondencję z Niemiec[2]. Po powrocie z Niemiec rozstała się z Radkiem[3].

Zmarła w 1926 r. na tyfus[2]. Została pochowana na Cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie[1].

Jej brat Igor Rejsner był jednym z twórców radzieckiej orientalistyki[3].

Twórczość

Twórczość literacka Łarissy Rejsner rozwijała się w związku z jej rewolucyjnymi, idealistycznymi poglądami. Wpływ na nią miała również poezja akmeistów i symbolistów[2].

W 1913 r. debiutowała dramatem „Atłantida”, wydanym na łamach pisma „Szypownik”[4]. Podczas wojny domowej w Rosji, od 1918 r. drukowała na łamach pisma „Izwiestia” swoje „Listy z frontu”, zebrane następnie w tomie „Front: 1918-1920”. Były to teksty publicystyczne utrzymane w duchu rewolucyjnego romantyzmu i patosu[2], charakteryzuje je publicystyczna ostrość, radość z budowania nowego socjalistycznego społeczeństwa, entuzjazm bojowy zmieszany z liryzmem[4]. W „Listach...” opisywała walki z Korpusem Czechosłowackim, bitwę o Swijażsk w 1918 r., działania Flotylli Kamsko-Wołżańskiej[4]. W latach 1921–1923 publikowała w „Prawdzie” korespondencję z Afganistanu, również następnie zebraną w jeden tom. Jako korespondentka „Krasnoj Zwiezdy” i „Izwiestij” opracowała zbiory szkiców z Niemiec w pierwszej połowie lat 20. XX wieku, opisując życie polityczne, protesty i wystąpienia rewolucyjne w Berlinie i Hamburgu[2] („Berlin, Oktiabr 1923”, „W stranie Gindenburga”, 1923, „Gamburg na barrikadach”, 1924)[4]. W kolejnym zbiorze tekstów publicystycznych „Ugol', żelezo i żywyje ludi” opisywała górniczy przemysł Donbasu i Uralu[4].

Jest również autorką zbioru szkiców poświęconych dekabrystom („Portriety diekabristow”, 1925)[4]. Zbiór ten, obok korespondencji z Niemiec, uznawany jest za najdojrzalsze, najbardziej wartościowe dzieło Rejsner[4].

W kulturze

Wsiewołod Wiszniewski ukazał Rejsner w swoim dramacie Tragedia optymistyczna jako Kobietę-Komisarza[2]. Lew Trocki wspomina o jej działalności w 5 Armii w swojej autobiografii[5]. Zafascynowany postacią Rejsner Leonid Pasternak nadał jej imię głównej kobiecej bohaterce swojej powieści Doktor Żywago[3]. Postać Łarisy Rejsner pojawia się również w rosyjskim serialu biograficznym pt. „Trocki” z 2017 r. W rolę poetki wcieliła się Anastasija Mieskowa[6].

Przypisy

  1. a b c d e f g Евгения Соколова, Лариса Рейснер - комиссар [online], laidinen.ru [dostęp 2019-03-05].
  2. a b c d e f g h i j k l m n o Рейснер Лариса Михайловна [online], www.hrono.ru [dostęp 2019-03-05].
  3. a b c d e f Рейснер Лариса (псевдонимы: Лео Ринус, В. Ларин, Марин, Рики-Тики-Тави, Л. Храповиций и др.) [online], laidinen.ru [dostęp 2019-03-05].
  4. a b c d e f g h Рейснер // Литературная энциклопедия. Т. 9. — 1935 (текст) [online], feb-web.ru [dostęp 2019-03-05].
  5. Lew Trocki, Moje życie. Rozdz. XXIII: Miesiąc w Swijazsku [online], www.marxists.org [dostęp 2019-03-05].
  6. Trotskiy (TV Mini-Series 2017) - IMDb [online], www.imdb.com [dostęp 2019-06-17].

Linki zewnętrzne