Zbigniew Jara urodził się 2 stycznia 1919 w Milczy[1][a]. Jego rodzice, Wilhelmina, z domu Jankiewicz (1890-1962) i Władysław (1886-1947), byli nauczycielami[2] w szkole powszechnej. Był bratem Wiesława (ur. 1917, żonaty z Heleną z domu Hrycaj, która była siostrą Marii, żony Zygmunta Żyłki-Żebrackiego[3].
Zbigniew Jara wychowywał się w Milczy, gdzie zainteresował się światem przyrody[4]. W 1936 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Jerzy Albert, Marian Killar, Stanisław Koń)[5][6][7]. W latach 1939–1939 studiował weterynarię na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie (w 1938 był asystentem-wolontariuszem prof. Wacława Moraczewskiego[1]), zaś działalność uczelni, a tym samym jego edukację, przerwał wybuch II wojny światowej we wrześniu 1939 i decyzja Niemców o zamknięciu uniwersytetu[2]. W związku z tym powrócił do Sanoka, gdzie został członkiem konspiracyjnych organizacji podziemnych: Służby Zwycięstwu Polski, a następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, w ramach której w komórce wywiadowczej prowadził nasłuch polskojęzycznych radiostacji z zachodniej Europy i prowadził punkt kontaktowy sieci wywiadu AK (w Sanoku i Krośnie, gdzie jednocześnie pracował zawodowo w Składnicy Kółek Rolniczych)[1][2]. Uczestniczył również w tajnym nauczaniu[8][1].
W marcu 1942 przedostał się z powrotem do Lwowa, gdzie w tym czasie została reaktywowana działalność szkoły weterynaryjnej pod niemiecką nazwą Staatliche Tierärztliche Fachkurse (Państwowe Kursy Zawodowe z Weterynarii), dzięki czemu Zbigniew Jara ukończył studia w czasie wojny (jednocześnie pracował jako asystent naukowy)[2][1]. Funkcjonował także w charakterze laboranta na Podziemnym Uniwersytecie Jana Kazimierza[4]. W cel ukończenia kursu tymczasowo był zatrudniony w Miejskiej Rzeźni w Krakowie[2], po czym uzyskał dyplom lekarza weterynarii i pracował we Lwowie do stycznia 1945[1]. Podczas pobytu w Krakowie, w sierpniu 1944 został aresztowany w ulicznej łapance i przez 24 dni był przetrzymywany jako zakładnik w niemieckim obozie pracy przymusowej Plaszow[4], gdzie w razie wybuchu miejskiego powstania miał zostać rozstrzelany[1]. Wkrótce, po uzyskaniu dyplomu we Lwowie, w lutym 1945 po raz kolejny przybył do Krakowa i przez trzy miesiące był sekretarzem w Studium Weterynaryjnym przy Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego[1].
Tuż po zakończeniu wojny, 24 czerwca 1945 trafił na Ziemie Zachodnie do zniszczonego Wrocławia z pionierską Grupą Kulturalno-Oświatową (pod kierunkiem Stanisława Kulczyńskiego), mającą za zadanie tworzyć pod względem naukowo-dydaktycznym powstający Uniwersytet Wrocławski, zaś równocześnie pracował także fizycznie przy odbudowie budowlanej[2][1]. Od końca 1945 był asystentem na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej, a później do 1952 starszym asystentem w Zakładzie Limnologii i Rybactwa[1]. Jednocześnie w latach 1948-1952 na Wydziale Nauk Biologicznych tejże uczelni studiował i ukończył biologię w specjalizacji filozofia[8][2][1]. W 1952 był asystentem profesora w dziedzinie epizootiologii. W 1952 doktoryzował się (temat pracy: „Układ krzepnięcia krwikarpia (Cyprinus carpio L.)”), a w 1961 uzyskał habilitację (temat dysertacji: „Studia nad mechanizmami Trombogenezy w krwi karpia (Cyprinus carpio L.)”). Obie prace są uważane za fundamentalne w badaniach hematologiiryb słodkowodnych[2], a jego rozprawa habilitacyjna został określona mianem „wydarzenia budzącego duże nadzieje”[8]. Od 1972 pracował jako profesor nadzwyczajny[1][9].
Specjalizował się w ichtiopatologii (patologii zwierząt w dziale ichtiologii), fizjologii zwierząt, wykładał neuroanatomię i neuropsychologię, prowadził wykłady z neuroanatomii i neuropsychologii[7], zajmował się także parazytologią[1]. Łącznie napisał 180 publikacji naukowych (w tym 51 książek akademickich i 51 artykułów w czasopismach)[2]. Współtworzył podręczniki akademickie i monografie w dziedzinie fizjologii i patologii zwierząt[10][9], symetrii i układów biologicznych[12]. Dokończył nowatorską publikację naukową pt. Ichtiopatologia, której pierwotnym autorem był zmarły przedwcześnie Andrzej Chodyniecki[2]. Pod kierunkiem Zbigniewa Jary powstało 30 magisteriów i 7 doktoratów[2].
Przez 17 lat był redaktorem „Wiadomości Parazytologicznych”[9], a ponadto przewodniczącym Rady Redakcyjnej „Zoologia Poloniae” i w Radzie Redakcynej „Acta Parasitologica Polonica”, przewodniczącym Wydziału VIII Nauk Biologicznych PAN[10][11]. W latach 1956–1965 sekretarz Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Zoologicznego[1]. Członek Rady Naukowej Wrocławskiego Ogrodu Zoologicznego (1957–1968), w latach 1962–1966 i 1974–1977 szef Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego, Oddział Wrocław, od 1945 działał w Polskim Towarzystwie Przyrodników im. Kopernika, od 1959 funkcjonował jako ekspert ds. rybactwa przy FAO, od 1967 członek Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, w 1968 członek organizacji Wildlife Disease Association[1]. Wiedzę przyrodniczą popularyzował w audycjach radiowych[4]. Ponadto działał w Kole Towarzystwa Przyjaciół Sanoka we Wrocławiu[13][10][14]. Wielokrotnie nagradzany i odznaczany[11][2]. Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej[1].
Poza sferą zawodowo-naukową był również pisarzem[2]. Tworzył poezję[15] (wiersze pisał od 1940[4]), opowiadania i reportaże w prasie. Napisał m.in. wiersz pt. Niepokonana, zadedykowany himalaistce Wandzie Rutkiewicz po jej śmierci, który został opublikowany w miesięczniku „Góry i Alpinizm”. Był autorem wspomnień z lat studiów we Lwowie, z czasu kampanii wrześniowej 1939 (fragmenty zostały opublikowane na łamach „Rocznika Sanockiego” z 2011[16]) i lat II wojny światowej[4][7], wydanych pośmiertnie pt. Przyczynek do historii 1939–1945[17][18]. Pasjonował się muzyką – od dzieciństwa grał na skrzypcach. Wystąpił także w programie tworzonym przez Kabaret Elita[4].
Zamieszkiwał przy ulicy Stefczyka 28 we Wrocławiu[19]. Pod koniec życia jako emerytowany profesor nadzwyczajny powrócił w rodzinne strony (w tym czasie wygłaszał m.in. prelekcje)[20]. Zmarł w Domu Brata Alberta w Zagórzu 11 października 2008[21][22]. 18 października 2008 został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Sanoku[9]. Jego synem jest Adam Jara[23].
Publikacje
Prace naukowe
Grobowiec rodzinny rodziny Jarów w SanokuTabliczka nagrobna Zbigniewa Jary
Invaginatio intestini u sumika amer. (1951)
Rozwój ikry sandacza (1953, współautor: R. Szmoniewski)
Pectinatella magnificica Leidy w Odrze (1955)
Człowiek zarybia wody (1955)
Przewodnik do ćwiczeń z fizjologii zwierząt (1991)
Symetria w ewolucji świata zwierzęcego (1991)
Dwuboczna symetria strunowców (Chordata) (1992)
Symetria funkcji organizmu zwierzęcego (1992)
Symetria w ewolucji świata zwierzęcego (1991)
Ichtiopatologia, pierwotnie Andrzej Chodyniecki (1999)[2][1]
Medal Rodła za umacnianie polskości na Dolnym Śląsku[11][2][1][9].
Członek honorowy Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego[2][1][9].
Członek honorowy Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im. Kopernika[9].
Członek honorowy Towarzystwa Przyjaciół Sanoka we Wrocławiu (2000)[26][9].
Poeta Janusz Szuber zadedykował profesorowi Zbigniewowi Jarze wiersz pt. Odmiennego zdania, opublikowany w tomiku poezji pt. Wpis do ksiąg wieczystych z 2009[27].
Uwagi
↑Na świadectwie egzaminu dojrzałości wskazano miejsce urodzenia: Sanok. Data urodzin 2 stycznia 1919 widnieje na grobie, w którym spoczywa Zbigniew Jara oraz we wskazanym, polskojęzycznym artykule autorstwa Witolda Olecha pt Prof. dr hab. Zbigniew Juliusz Jara (1919–2008) – pro memoria. Istnieje źródło (anglojęzyczny artykuł Witolda Olecha pt. In memory of Professor Zbigniew J. Jara (1918–2008)) podające inną datę urodzin, tj. 20 grudnia 1918: In memory of Professor Zbigniew J. Jara (1918–2008). aiep.pl. [dostęp 2013-07-28]. (ang.).
↑Zbigniew Jara. Wrzesień 1939 (fragment pamiętnika). „Rocznik Sanocki”. VIII, s. 117-158, 2001. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN0557-2096.
Maria Myćka-Kril: Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 99-100.
Zbigniew Jara. Biogram. „Rocznik Sanocki”. VIII, s. 159, 2001. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN0557-2096.
.jpg)
