Zbiegostwo chłopów

Chłop zakuty w dyby, XVI wiek

Zbiegostwo chłopów – ucieczki chłopów z majątków ziemskich do miast, do innych majątków czy też poza granice kraju, jako forma obrony przed uciskiem w okresie feudalizmu.

Historia

Zbiegostwo chłopów występowało na ziemiach polskich od XII wieku aż do upadku I Rzeczypospolitej w XVIII wieku. Aby zapobiec częstym przypadkom ucieczek chłopów z dóbr kościelnych administratorom tychże dóbr nakazywano ludzkie traktowanie pracujących poddanych[1]. Najczęściej chłopi uciekali do dóbr królewskich lub poza granice kraju, do Prus, na Litwę lub Ruś (między innymi na Zaporoże). W XVI wieku zbiegostwo stało się zjawiskiem powszechnym, któremu nie zdołały zapobiec żadne ustawy. Ucieczki chłopów na ziemie wschodnie Rzeczypospolitej ograniczył dopiero na początku XVII wieku rozwój i na tych terenach systemu folwarczno-pańszczyźnianego. Gdy zbiegostwo przestało radykalnie poprawiać dolę chłopów, coraz częściej zaczęły wybuchać powstania chłopskie[2].

Zdarzały się przypadki zbiegostwa dotyczące całych wsi (tereny Rumunii), wynikające z ucisku feudalnego oraz samowoli i nadużyć feudałów oraz przedstawicieli administracji[3]. Terenem zbiegostwa chłopów, głównie pochodzenia słowiańskiego (zwanych później kurucami) było pogranicze między Górnymi Węgrami a Wołoszczyzną[4]. Zbiegostwo było formą obrony i walki chłopów ze wzrostem ucisku ze strony feudałów. Feudałowie zabezpieczali się przed zbiegostwem, zawierając między sobą układy o wydawaniu uciekinierów, wprowadzając specjalną procedurę sądową. Stosowali też środki ekonomiczne – zamianę pańszczyzny na czynsz, oraz przyznawali chłopom tak zwane prawa zakupne[5]. Państwo Jagiellonów zawarło z państwem Zakonu Krzyżackiego umowę o wzajemnym wydawaniu sobie zbiegłych chłopów[6].

W XV wieku podjęto prawne próby ograniczenia zbiegostwa chłopów. W 1420 roku wprowadzono kary 15 grzywien wobec osób ukrywających zbiegłych chłopów[7]. W 1454 roku zabroniono feudałom świeckim i duchownym, dzierżawcom królewszczyzn, a także mieszczanom przyjmowania chłopów, którzy zbiegli[8]. Za ucieczki karano. Wypalano piętno na czole, podcinano ścięgna, stosowano odpowiedzialność zbiorową. Piotr Skarga wspomina nawet o karaniu chłopów śmiercią. Były to jednak przypadki sporadyczne, bowiem feudał karząc zbiega śmiercią pozbawiał się darmowych rąk do pracy w posiadanym przez siebie majątku ziemskim[9].

Do połowy XVI wieku rosyjscy chłopi nie byli przywiązani do ziemi. W drugiej połowie wspomnianego wieku nastąpił jednak wzrost ucisku wobec chłopów, co spowodowało, że w poszukiwaniu lepszych warunków do życia chłopi uciekali na południe Rosji. Na początku XVII wieku zbiegli chłopi doprowadzili do rozrostu społeczności przygranicznej, w tym społeczności kozackiej[10]. W 1707 roku zbiegostwo chłopów stało się w Rosji jedną z przyczyn wybuchu powstania Buławina[11].

W dobie reform oświeceniowych w Monarchii Habsburgów (w skład której od 1772 roku wchodziła również Galicja) zbiegostwu chłopów starano się zapobiec edyktami wydanymi w 1772, 1777 i 1784 roku. Grożono w nich surowymi karami (łącznie z karą śmierci) za zbiegostwo oraz podżeganie do niego[12]. Jeden z punktów polskiej Ustawy Rządowej z 3 maja 1791 r. mówiący: ogłaszamy wolność zupełną dla wszystkich ludzi, tak nowo przybywających jako i tych, którzyby pierwej z kraju oddaliwszy się, teraz do ojczyzny powrócić chcieli; tak dalece, iż każdy człowiek do państw Rzeczypospolitej nowo z którejkolwiek strony przybyły lub powracający, jak tylko stanie nogą na ziemi polskiej, wolnym jest zupełnie użyć przemysłu swego, jak i gdzie chce; wolny jest czynić umowy na osiadłość, robociznę lub czynsze, jak i dopóki się umówi; wolny jest osiadać w mieście lub na wsiach; wolny jest mieszkać w Polsce lub do kraju, do którego zechce, powrócić, uczyniwszy zadość obowiązkom, które dobrowolnie na siebie przyjął, wywołał oburzenie Katarzyny II[13]. Carowa obawiała się, że ucieknie do Polski większa część chłopów z Białej Rusi, a resztę by u mnie bałamucili[14].

Tematykę zbiegostwa chłopów i wyludniania się wsi polskich poruszano w literaturze polskiej XIX wieku. Problem ten poruszył także Teodor Tomasz Jeż w powieści: Wasyl Hołub[15].

Przypisy

Bibliografia

  • Juliusz Demel: Historia Rumunii. Wrocław: 1986. ISBN 83-04-01553-6.
  • Adam Kersten: Historia powszechna 1648-1789. Warszawa: 1971.
  • Piotr Kimla: Przywary niewolników pańszczyźnianych w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej w relacji Huberta Vautrina. Lublin: 2011. ISSN 0458-4317.
  • Irena Kostrowicka, Zbigniew Landau, Jerzy Tomaszewski: Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku. Warszawa: 1984.
  • Tadeusz Korzon: Historya nowożytna: Od 1649 do 1788 roku. Warszawa: 1903.
  • Adam Leszczyński: Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania. Wyd. 1. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal Sp. z o.o., 2020. ISBN 978-83-280-8347-9.
  • Tadeusz Łepkowski: Słownik historii Polski. Warszawa: 1973.
  • Zbigniew Łotys: Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia. Olsztyn: 2001.
  • Samuel Newland: Kozacy w Wehrmachcie 1941-1945. Warszawa: 2010. ISBN 978-83-11-11882-9.
  • Maciej Paszyn: Reformy józefińskie w świetle relacji prasy polskiej okresu stanisławowskiego. Łódź: 2015. ISBN 978-83-7969-442-6.
  • Mieczysław Piszczykowski: Obrońcy chłopów w literaturze polskiej doby oświecenia i romantyzmu. Kraków: 1951.
  • Władysław Rusiński: Rozwój gospodarczy ziem polskich w zarysie. Warszawa: 1973. ISBN 978-83-11-11882-9.
  • Ignacy Subera: Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Warszawa: 1971.
  • Józef Szujski: Dzieje Polski. Jagiellonowie. Lwów: 1862.
  • Janusz Tazbir: Okrucieństwo w nowożytnej Europie. Tom 2. Kraków: 2000. ISBN 83-7052-689-6.

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Klinik NHS di Pensby, Wirral, Inggris Klinik adalah suatu fasilitas kesehatan publik kecil yang didirikan untuk memberikan perawatan kepada pasien luar. Biasanya klinik hanya mengobati penyakit-penyakit ringan seperti demam dan sebagainya, sedangkan kasus-kasus yang lebih parah diajukan ke rumah sakit. Artikel bertopik bangunan dan struktur ini adalah sebuah rintisan. Anda dapat membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.lbs

 

Beef Stroganoff atau Stroganoff Daging Sapi. Stroganoff daging sapi (bahasa Rusia: бефстроганов befstróganov;[1] bahasa Inggris: beef Stroganoff) adalah sajian daging sapi khas dari Rusia, yakni daging sapi yang ditumis lalu disajikan di dalam saus dengan smetana (krim asam). Dari asal-usulnya di Rusia pada pertengahan abad ke-19, hidangan ini telah menyebar di seluruh dunia dengan berbagai variasi dari resep aslinya. Nama Berbagai penjelasan diberikan untuk stroganoff da...

 

American diplomat and Sinologist (1854–1914) William Woodville RockhillUnited States Ambassador to the Ottoman EmpireIn officeAugust 28, 1911 – November 20, 1913PresidentWilliam Howard TaftPreceded byOscar StrausSucceeded byHenry Morgenthau, Sr.United States Ambassador to RussiaIn officeJanuary 11, 1910 – June 17, 1911PresidentWilliam Howard TaftPreceded byJohn W. RiddleSucceeded byCurtis Guild, Jr.United States Ambassador to ChinaIn officeMarch 8, 1905 – Ju...

Memorial complex dedicated to the victims of the Armenian genocide TsitsernakaberdAerial view of the memorial complexEstablished1967 (memorial)1995 (museum-institute)LocationYerevan, ArmeniaVisitors~200,000[1] (up to 150,000 people excluding 24 April)[2]DirectorEdita GzoyanWebsitegenocide-museum.am The Armenian Genocide Memorial complex (Armenian: Հայոց ցեղասպանության զոհերի հուշահամալիր, Hayots tseghaspanutyan zoheri hushahamalir, or Ծի�...

 

Defunct flying squadron of the Royal Air Force This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: No. 165 Squadron RAF – news · newspapers · books · scholar ·...

 

Baseball team of the University of Georgia Georgia Bulldogs 2024 Georgia Bulldogs baseball teamFounded1885UniversityUniversity of GeorgiaAthletic directorJosh BrooksHead coachWes Johnson (1st season)ConferenceSECEastern DivisionLocationAthens, GeorgiaHome stadiumFoley Field (Capacity: 3,291)NicknameBulldogsColorsRed and black[1]   NCAA Tournament champions1990College World Series runner-up2008College World Series appearances1987, 1990, 2001, 2004, 2006, 2008NC...

Radio station in Chillicothe, OhioWQLXChillicothe, OhioBroadcast areaChillicotheWashington Court HouseWilmingtonHillsboroFrequency106.5 MHz (HD Radio)BrandingMix 106.5 WQLXProgrammingFormatHot adult contemporaryAffiliationsPremiere NetworksPremium ChoiceiHeartRadioOwnershipOwneriHeartMedia, Inc.(iHM Licenses, LLC)Sister stationsWBEX, WCHI, WCHO, WCHO-FM, WKKJ, WSRWHistoryFirst air dateJuly 25, 1962 (1962-07-25) (as WSRW-FM)Former call signsWSRW-FM (1962–2009)Former freque...

 

Hungarian footballer and politician (1933–2022) This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (April 2010) (Learn how and when to remove this message) The native form of this personal name is Fenyvesi Máté. This article uses Western name order when mentioning individuals. Máté Fenyvesi Fenyvesi in 2011Personal informationDate of birth (1933-09-20)2...

 

خريطة تشير إلى توزيع جهات المملكة المغربية فِي إطار الجهويّة واللاّمركزية التي اعتمدهَا المغربُ سنة 2015 تمّ تقسيم المملكةِ المغربيّة إلى 12 جهَة، بحيثُ تمّ الإعْلانُ عَن برنَامج حكُوميّ يَهدفُ إلَى إعْطاء نوع من الاستقلالية لكُل جهَة مِن جهَات المَغرب، وهكَذا تمّ إنْشاء ا...

مائير آرغوف   معلومات شخصية الميلاد سنة 1905 [1]  الوفاة 24 نوفمبر 1963 (57–58 سنة)  القدس  مواطنة إسرائيل  عضو في المجلس الوطني اليهودي  مناصب عضو الكنيست[2]   في المنصب14 فبراير 1949  – 24 نوفمبر 1963  الحياة العملية المدرسة الأم جامعة تاراس شفتشينكو الوط...

 

Potawatomi Area CouncilOwnerBoy Scouts of AmericaHeadquartersWaukesha, WisconsinCountryUnited StatesPresidentLeo LeschCouncil CommissionerMark RzeznikScout ExecutivePaul Schwartz Websitehttp://www.pacbsa.org Scouting portal HQCamp Long Lakeclass=notpageimage| Potawatomi Council locations (click on markers for Geohack maps) The Potawatomi Area Council is headquartered in Waukesha, Wisconsin. The Potawatomi Area Council serves all of Waukesha County and portions of Dodge, Jefferson, Walwor...

 

Elementary particle involved with rest mass God Particle redirects here. For other uses, see The God Particle (disambiguation). Higgs bosonCandidate Higgs boson events from collisions between protons in the LHC. The top event in the CMS experiment shows a decay into two photons (dashed yellow lines and green towers). The lower event in the ATLAS experiment shows a decay into four muons (red tracks).[a]CompositionElementary particleStatisticsBosonicSymbolH0TheorisedR. Brout, F. Englert...

Type of autoloading rifle 2nd Lt. Val Browning with the Browning Automatic Rifle in France during World War I An automatic rifle is a type of autoloading rifle that is capable of fully automatic fire. Automatic rifles are generally select-fire weapons capable of firing in semi-automatic and automatic firing modes (some automatic rifles are capable of burst-fire as well). Automatic rifles are distinguished from semi-automatic rifles in their ability to fire more than one shot in succession onc...

 

1861 American marching song For the flag itself, see Bonnie Blue flag. The Bonnie Blue FlagSong by Harry McCarthyLanguageEnglishReleased1861 (1861)Audio sampleThe Bonnie Blue Flag (instrumental)filehelp The Bonnie Blue Flag, also known as We Are a Band of Brothers, is an 1861 marching song associated with the Confederate States of America. The words were written by the entertainer Harry McCarthy, with the melody taken from the song The Irish Jaunting Car. The song's title refers to the u...

 

العلاقات المارشالية الصربية جزر مارشال صربيا   جزر مارشال   صربيا تعديل مصدري - تعديل   العلاقات المارشالية الصربية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين جزر مارشال وصربيا.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه ال�...

第三十二届夏季奥林匹克运动会男子马拉松比賽大通公园是此次比赛的起点和终点比賽場館札幌市日期2021年8月8日参赛选手106位選手,來自46個國家和地區奖牌获得者01 ! 埃利乌德·基普乔格  肯尼亚02 ! 阿卜迪·纳格耶  荷兰03 ! 巴希尔·阿卜迪  比利时← 20162024 → 2020年夏季奥林匹克运动会田径比赛径赛100米男子女子200米男子女子400米男子女�...

 

Questa voce sull'argomento Sardegna è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Campidano di OristanosubregioneCampidano di Oristano – Veduta LocalizzazioneStato Italia Regione Sardegna Provincia Oristano TerritorioCoordinate39°46′N 8°35′E39°46′N, 8°35′E (Campidano di Oristano) Abitanti ComuniArborea, Baratili San Pietro, Bauladu, Cabras, Marrubiu, Milis, Nurachi, Olla...

 

Gamla Testamentets uppdelning av landet mellan de tolv stammarna. — Från vänster, norrut: Juda · Simeon · Dan · Benjamin · Efraim · Manasse (hitom Jordan) · Isaskar · Sebulon · Aser — I inlandet, söderut: Naftali · Manasse (bortom Jordan) · Gad · Ruben. Levi stam fick städer men inget landområde. Israeliter, Israels folk och Israels barn är i Bibeln benämningar på det folk som har patriarken Jakob (Israel) som stamf...

Santa Croce UbicazioneStato Italia LocalitàUmbertide IndirizzoPiazza San Francesco, Piazza San Francesco, - Umbertide, Piazza San Francesco 1, 06019 Umbertide e Piazza San Francesco 1, Umbertide Coordinate43°18′18″N 12°19′36″E43°18′18″N, 12°19′36″E CaratteristicheTipoArte sacra Visitatori1 861 (2022) Sito web Modifica dati su Wikidata · Manuale Il Museo di Santa Croce di Umbertide, inaugurato nel 1998, si trova in piazza San Francesco. È affiancato sul la...

 

Jalan Raya Nasional Jepang Rute 5 adalah jalan raya nasional yang menghubungkan Hakodate dan Sapporo di Prefektur Hokkaido, Jepang. National Route 5国道5号 (Kokudō go-gōcode: ja is deprecated )Berkas:Japan National Route 5 Map.pngInformasi rutePanjang:297.2 km (184,7 mi)Persimpangan besarDari: Rute 278 dan Rute 279 di Hakodate, HokkaidoKe: Rute 12 di Chuo-ku, Sapporo, HokkaidoSistem jalan bebas hambatanJalan Raya Nasional di JepangJalan Bebas Hambatan di Jepang Data Rute Panjang: 135,7&#...