Zaporiżżia (ukr. Запоріжжя) (U01) − okręt podwodny projektu 641 (w kodzie NATO: typu Foxtrot) Marynarki Wojennej Ukrainy. Początkowo służył od 1970 roku w marynarce wojennej ZSRR jako B-435, w 1997 roku przekazany został Ukrainie. W marcu 2014 r. został zagarnięty przez siły rosyjskie.
Historia
Okręt powstał w Leningradzie[3] jako 55. z kolei jednostka radzieckiego projektu 641 (w kodzie NATO Foxtrot) i otrzymał oznaczenie B-435. Stępkę położono 24 marca 1970 roku, 29 maja tego samego jednostkę zwodowano, a 6 listopada wcielono do Floty Północnej[1]. Od 1990 roku okręt został przeniesiony do Floty Czarnomorskiej[3], ale nie znajdował się w czynnej służbie[1] po tym, jak w 1995 roku awarii uległy akumulatory okrętu[4]. Do tego czasu przepłynął 120 tysięcy Mm[5].
1 sierpnia[3] 1997 roku okręt został przekazany Ukrainie w ramach podziału Floty Czarnomorskiej[4] i jako U001[2] stał się tym samym jedynym okrętem podwodnym w dyspozycji ukraińskiej marynarki wojennej[6]. Otrzymał nazwę „Zaporiżżia” (Zaporoże)[7]. Nadano mu znak burtowy U01, początkowo U001[2]. Ze względu na brak potencjału militarnego tak szczupłych sił podwodnych oraz przestarzałą konstrukcję, okręt przeznaczony został na jednostkę szkoleniową dla przyszłych kadr[8]. Początkowo rząd tego kraju nie miał skonkretyzowanych planów względem jednostki, ale ostatecznie w marcu 2003 roku jednostka została skierowana do remontu[6] w 13. Okrętowych Zakładach Remontowych Rosyjskiej Floty Czarnomorskiej[3], który z powodu problemów finansowych i technicznych trwał 9 lat[6]. Wymieniono między innymi baterię akumulatorów, wały napędowe i 40% poszycia[5]. W międzyczasie w 2007 roku planowano nawet sprzedaż okrętu Libii[1].
Okręt opuścił stocznię 20 marca 2012 roku[2], a 18 lipca poinformowano o zakończeniu sukcesem pierwszego zanurzenia po remoncie[6]. Na prośbę ukraińskiego ministerstwa obrony jednostka stacjonowała w rosyjskiej bazie morskiej w Sewastopolu, ponieważ Ukraina nie posiadała infrastruktury niezbędnej dla utrzymywania okrętu[8]. Podczas aneksji Krymu przez Rosję ukraińska flota na Krymie została zablokowana przez Rosjan. Wieczorem 21 marca 2014 roku Rosjanie podjęli szturm na stacjonujący w Sewastopolu okręt, otoczywszy go i rzucając do wody granaty. Pełną kontrolę nad okrętem Rosjanie przejęli następnego dnia, gdy poddali się ukraińscy marynarze. Ukraińcom dano kilka godzin na decyzję o przejściu na stronę rosyjską. Na okręcie podniesiono banderę rosyjską i usunięto ukraińskie oznaczenia państwowe[9].
Po dokonaniu oceny stanu technicznego okrętu, Rosja ogłosiła decyzję o zwróceniu go marynarce ukraińskiej. Miał on być przeholowany do Odessy, gdyż nie jest zdolny do własnego ruchu[10]. Mimo że w końcu nie został zwrócony stronie ukraińskiej, nie wszedł w skład rosyjskiej Floty Czarnomorskiej i władze rosyjskie w marcu 2016. ogłosiły zamiar przekształcenia okrętu w muzeum[11].
W marcu 2020 roku okręt nadal pozostawał pod kontrolą rosyjską, odstawiony w Sewastopolu[12]. Dalszy status okrętu jest niejasny (2020).
