Zamek Edo[a] (jap.江戸城Edo-jō) – pozostałości XV-wiecznego zamku w tokijskiej dzielnicy Chiyoda, przebudowanego w XVII w. i częściowo odbudowanego po zniszczeniach w wielkim pożarze Meireki w 1657 roku.
Zniszczony w pożarach w latach 60. i 70. XIX wieku. Do dziś zachowały się fragmenty murów obronnych i fosy oraz zrekonstruowane wieże strażnicze. Całość jest usytuowana na terenie obecnego Pałacu Cesarskiego, a w miejscu dawnej rezydencji sioguna znajdują się Wschodnie Ogrody Pałacu Cesarskiego (Kōkyo Higashi Gyoen).
Historia
Zamek został wzniesiony w 1457 roku przez Dōkana Ōtę (właśc. Sukenaga Ōta, 1432–1486; imię buddyjskie Dōkan przyjął, gdy został mnichem)[b], uznawanego za założyciela Tokio. Budowla stanęła na klifie niedaleko ujścia rzeki Sumidy do morza, w miejscu, gdzie współcześnie znajduje się Pałac Cesarski w Tokio. Według legendy miejsce budowy zamku wskazała buddyjska bogini Benzaiten – bogini przybrała postać ryby konoshiro (Konosirus punctatus) i wyskoczyła z wody przed wzgórzem, na którym miał stanąć zamek. Zamek został wzniesiony z kamienia, miał wysokie, strome mury i szerokie, głębokie fosy. Wyposażony był w żelazne bramy i kamienne chodniki[3].
Po śmierci Ōty w 1486 roku, który zginął z rozkazu swojego pana wskutek plotek o jego rzekomej zdradzie[3], zamek popadł w zapomnienie. W 1524 roku przeszedł w ręce klanu Hōjō, który zarządzał nim z Odawary[3][1].
W 1590 roku Hideyoshi Toyotomi (1536–1598) podarował Edo wraz z siedmioma innymi wschodnimi prowincjami swojemu sprzymierzeńcowi Ieyasu Tokugawie (1543–1616), otrzymując w zamian tereny wzdłuż drogi Tōkaidō – najważniejszej z pięciu arterii Japonii, biegnącej wzdłuż wschodniego wybrzeża wyspy Honsiu. Po śmierci Hideyoshiego w 1598 roku Ieyasu zorganizował powstanie i pokonał jego zwolenników w bitwie pod Sekigaharą w roku 1600. W 1603 roku Ieyasu otrzymał od cesarza tytuł sioguna. Edo zostało nieoficjalną stolicą Japonii.
Zrujnowany zamek Edo został przebudowany – siedzibę sioguna otaczało kilka fortec, a całość została wyposażona w złożony system obronny[4]. Wokół zamku wzniesiono spiralną sieć fos[4]. System ten wzmacniały wysokie kamienne mury obronne z 66 bramami, mostami i 36 wieżami obserwacyjnymi (mitsuke)[4]. Prace trwały od 1601 do 1651 roku, a po ich zakończeniu zamek był największym na świecie[5] – miał największy obwód. Mury zewnętrzne (gaikaku) i fosy miały długość 16 km, a wewnętrzne 6,4 km. Zamek zajmował powierzchnię 957 000 m². Mury i fosy dzieliły zamek na poszczególne części – w centrum (honmaru) znajdowała się siedziba sioguna (nakaoku) oraz rezydencje kobiece (ōoku)[1]. Najwyższym budynkiem zamku był donżon wznoszący się na wysokość 45 m, na którym umieszczono 3-metrową rzeźbę – chroniącą przed pożarami – przedstawiającą mityczne stworzenie o nazwie shachihoko o głowie smoka i tułowiu ryby[1].
Wokół zamku rozrastało się miasto: na wschodzie dzielnica pospólstwa i handlu, na zachodzie – arystokracji, na północy – rzemieślników a na południu – Ginza – dzielnica kuźni srebra i mennic[4]. Na północny wschód od zamku w 1629 roku wzniesiono świątynię buddyjską Kan'ei-ji (pełna nazwa Tōeizan Kan'ei-ji Endon-in)[4][c].
W 1657 roku wielki pożar Meireki strawił baszty zamkowe, które nigdy nie zostały odbudowane. Pożar ten zniszczył także zabudowania wewnętrzne wraz z donżonem, który również nie został odbudowany[1].
Zamek pozostawał siedzibą siogunów Tokugawa od 1603 do 1868 roku, kiedy restauracja Meiji przyniosła kres siogunatowi[5]. Wówczas cesarz przeniósł oficjalną stolicę z Kioto do Edo, które zostało przemianowane na Tokio[5]. Środkowa część zamku za fosą wewnętrzną stała się pałacem cesarskim. W latach 60. XIX w. zamek został poważnie zniszczony przez liczne pożary[5].
Do dziś z zamku Edo zachowały się fragmenty murów obronnych i fosy oraz zrekonstruowane wieże strażnicze. Dawny teren zamku to obecnie pusta przestrzeń. Całość należy do Pałacu Cesarskiego, a w miejscu dawnej siedziby sioguna znajdują się Wschodnie Ogrody Pałacu Cesarskiego (Kōkyo Higashi Gyoen)[6][1].
W 2006 roku zamek Edo został wpisany na listę stu zamków Japonii Stowarzyszenia Zamków Japońskich (Nihon Jōkaku Kyōkai)[7].
Uwagi
↑Zamek nazywany był również zamkiem Chiyoda[1][2].
↑Schmorleitz podaje, że jego ojciec – Koshin był również budowniczym zamku[2].
↑Pozostałości świątyni, w tym pięciopiętrowa pagoda, znajdują się na terenie parku Ueno.
