Wstawiennictwo świętych – doktryna występująca w części wyznań chrześcijańskich, przede wszystkim katolickich i prawosławnych oraz w innych religiach, zakładająca możliwość wstawiennictwa zbawionych zmarłych w modlitwach zanoszonych do Boga oraz uznająca zanoszenie próśb przez wiernych w formie modlitwy skierowanej do świętego o wstawiennictwo u Boga[1]. W pobożności katolickiej i prawosławnej występują tzw. patroni, uchodzący za posiadających szczególną skuteczność wstawienniczą w danych problemach, np. chorobach.
Chociaż w Biblii brak konkretnych modlitw do świętych, to jednak nie oznacza to, że Biblia pomija kwestię wstawiennictwa świętych[2].
Paweł z Tarsu wielokrotnie określił Jezusa jako wstawiającego się u Boga. W liście do Tymoteusza mówi o Jezusie Chrystusie jako jedynym pośredniku między Bogiem a ludźmi, zachęcając wiernych do modlitwy:
„1Zalecam więc przede wszystkim, by prośby, modlitwy, wspólne błagania, dziękczynienia odprawiane były za wszystkich ludzi: 2 za królów i za wszystkich sprawujących władze, abyśmy mogli prowadzić życie ciche i spokojne z całą pobożnością i godnością. 3 Jest to bowiem rzecz dobra i miła w oczach Zbawiciela naszego, Boga, 4 który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy.5 Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus”.
(1 Tm2, 1–5), Biblia Tysiąclecia
W ujęciu katolickim powyższe wersety nie wykluczają wstawiennictwa świętych, które opisane jest innymi wersetami Biblii, znajdującymi się w Księdze Apokalipsy:
„6"A kiedy wziął księgę, czworo Zwierząt i dwudziestu czterech Starców upadło przed Barankiem, każdy mając harfę i złote czasze pełne kadzideł, którymi są modlitwy świętych". (Ap 5, 8 BT). 7"I przyszedł inny anioł, i stanął przy ołtarzu, mając złote naczynie na żar, i dano mu wiele kadzideł, aby dał je w ofierze jako modlitwy wszystkich świętych, na złoty ołtarz, który jest przed tronem". (Ap 8, 3 BT). 8"I wzniósł się dym kadzideł, jako modlitwy świętych, z ręki anioła przed Bogiem". (Ap 8, 4 BT). Księga Apokalipsy, Biblia Tysiąclecia
2) przez Starców (czyli ludzi wierzących w Jezusa i żyjących w łasce Bożej).
W ujęciu katolickim werset Ap 5, 8 to biblijny dowód na to, że modlitwy zanoszone są Bogu przez pośrednictwo Świętych w niebie. Natomiast wersety Ap 8, 3-4 wskazują, że modlitwy kierowane do Boga są zanoszone za pośrednictwem aniołów i świętych[2].
Wyznania i religie akceptujące wstawiennictwo świętych
Katolicyzm, prawosławie i starokatolicyzm
Możliwość wstawiennictwa świętych jest uznawana przede wszystkim przez katolicyzm, prawosławie, Kościoły orientalne i starokatolicyzm. Wstawiennictwo świętych, oprócz źródeł biblijnych, tłumaczy się tym, że są oni przez swoją świętość zarówno bliżej Boga, jak również bardziej dostępni dla ludzi.
W 39 artykułach wiaryKościoła anglikańskiego odrzuca się wzywanie (inwokację) świętych, lecz potwierdza się ich wstawiennictwo, zwane w teologii anglikańskiej advocation of the saints, co oznacza: "proszenie świętych o modlitwę z nimi i w ich imieniu, lecz nie modlenie się do świętych". W anglikanizmie istnieje kalendarz liturgiczny z wykazem dni ku czci świętych (wyznawców i męczenników). Jest wśród nich wielu świętych katolickich (również tych, którzy w 1954 r. zostali usunięci z rzymskokatolickiego kalendarza liturgicznego), a także liczne inne osoby, wyróżniające się heroicznością cnót i wiary[3].
Judaizm
W judaizmie świętość, czyli ḳedushah, jest związana z prawem mojżeszowym i polega na szczególnym, ponadprzeciętnym jego przestrzeganiu. Święci dodatkowo muszą wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy religijnej[4]. Chasydyzm za świętych uznaje cadyków, takich jak np. Elimelech z Leżajska. Panuje przekonanie, że również po śmierci mogą oni swoją mocą duchową spełniać prośby i obdarzać łaskami. Stąd pochodzi zwyczaj odwiedzania ich grobów, szczególnie w określone dni lub święta, aby modlitwą lub pisemną prośbą uzyskać ich łaski[5].
Protestantyzm w całości odrzuca praktykę wzywania świętych i modlenia się za ich pośrednictwem w myśl zasady solus Christus. Luteranizm uznaje przy tym, że święci w niebie modlą się za innych ludzi[6].
