Woskowniczek północny (Ceraceomyces borealis (Romell) J. Erikss. & Ryvarden) – gatunek grzybów z rzędu Amylocorticiales[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ceraceomyces, Amylocorticiaceae, Amylocorticiales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1911 roku Lars Romell, nadając mu nazwę Merulius borealis. W 1973 r. Jakob Eriksson i Leif Ryvarden przenieśli go do rodzaju Ceraceomyces[1]. Synonimy[2]:
- Athelia borealis (Romell) Parmasto 1967
- Merulius borealis Romell 1911
- Merulius gyrosus Burt 1917
- Serpula borealis (Romell) Zmitr. 2001
- Serpulomyces borealis (Romell) Zmitr. 2002
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia
- Owocnik
Rozpostarty, rozproszony, o wymiarach do 13 × 6 cm i grubości średnio 0,8 mm. Brzeg w stanie świeżym biały, w eksykatach białawy, błoniasty, cienki, luźno przyczepiony, na szerokości 2(–4) mm z pasmami strzępek. Hymenium w stanie świeżym kremowe, w eksykatach ochrowe do brązowawego lub rzadko ciemniejsze, często plamiste, błyszczące lub nieco oprószone, w pobliżu brzegu przeźroczyste, często spękane, skorupiaste, pomarszczone do nieco grudkowatego, czasami z losowo rozmieszczonymi fałdami o szerokości około 0,5 mm i wysokości 0,7 mm, nie tworzące dołków. Kontekst biały lub białawy, jednorodny, o grubości około 0,7 mm[4].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy monomityczny. Strzępki w kontekście luźno ułożone, szkliste, zewnętrzne rzadko krystalicznie inkrustowane, z widocznymi sprzążkami, cienkościenne lub w niektórych okazach sporadycznie dość grubościenne, o średnicy 2–7,5(–9) µm. W subhymenium strzępki ciasno upakowane, ogólnie wykazujące pogrubienie, brak cystyd, ale szczegóły budowy często niejasne z powodu gęstych, ziarnistych osadów. Podstawki smukło-maczugowate, 20–33 × 4–5,5 µm. Bazydiospory 4,5–7(–8,5) × 1,5–2(–2,5) µm, wrzecionowate do cylindrycznych, w profilu wklęsłe lub wygięte w podstawie, z widocznym, szerokim, tępym wyrostkiem wnęki, często przylegające w grupach po dwa do czterech zarodników. Ściana bazydiospor w KOH szklista, w kwasie mlekowym niebieska, gładka, nieamyloidalna[4].
Występowanie i siedlisko
Podano stanowiska na wszystkich kontynentach poza Antarktydą i Australią[5]. W Polsce do 2003 r. znane było tylko jedno stanowisko podane przez Stanisława Domańskiego w 1967 r. w Białowieskim Parku Narodowym. W. Wojewoda przytoczył je z uwagą, że rozprzestrzenienie tego gatunki i stopień jego zagrożenia w Polsce nie są znane[3]. W późniejszych latach podano kilka jego nowych stanowisk. W internetowym atlasie grzybów znajduje się na liście gatunków rzadkich, wartych objęcia ochroną[6].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Występuje w lasach na martwym drewnie drzew liściastych i iglastych[3]. Najczęściej notowany na brzozach, topolach, dębach, jodłach, świerkach i sosnach. Powoduje brunatną zgniliznę drewna[4].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-12-12] .
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-12-12] .
- ↑ a b c WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 100, ISBN 83-89648-09-1 .
- ↑ a b c J.J. Ginns J.J., Merulius: s.s. and s.l., taxonomic disposition and identification of species, „Canadian Journal of Botany”, 54 (1–2), Mycobank, 1976, s. 100–167 [dostęp 2024-12-12] .
- ↑ Mapa występowania woskowniczka północnego na świecie [online], gbif.org. [dostęp 2024-12-12] .
- ↑ Stanowiska woskowniczka północnego w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-12-12] .
Identyfikatory zewnętrzne (
takson):
_J.Erikss.jpg)