Decyzję o powołaniu województwa podjęto 16 stycznia 1816, zaś ogłoszono 4 marca 1816[1]. Ukazem Mikołaja I z 23 lutego/7 marca 1837 r.[2] zostało przemianowane na gubernię augustowską ze stolicą w Suwałkach[3].
W czasie powstania styczniowegoRząd Narodowy dnia 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach guberni augustowskiej przywrócono województwo augustowskie w granicach z 1816 r.[4]
Według danych z 1830 charakterystycznymi dla województwa płodami, minerałami i surowcami były: żelazo, bursztyn, kreda, miód, len, konopie[11]. Głównymi zakładami przemysłowymi były wówczas papiernie, huty szkła, wytwórnie płótna, wyrobów wełnianych, świec woskowych[11].
Historia
Siedziba
Na siedzibę województwa wyznaczono Augustów ze względu na jego położenie na pograniczu dwóch składowych części departamentu łomżyńskiego[12]. Stąd też jednostce administracyjnej nadano nazwę województwo augustowskie[13]. Jednak z powodu braku w Augustowie odpowiednich budynków murowanych Komisję Wojewódzką umieszczono tymczasowo w Suwałkach[12]. Ze względu na braki kadrowe, a przede wszystkim lokalowe, do 1817 władze województwa mieściły się nadal w Łomży[14].
W 1819 planowano przeniesienie urzędów do Augustowa, jednak namiestnik Królestwa Józef Zajączek nie zatwierdził decyzji z powodu kosztów z nią związanych[15]. Po raz kolejny sprawa przeniesienia urzędów do Augustowa została zgłoszona przez Komisję wojewódzką w 1824 i poparta przez sejm w 1825, co związane było z rozpoczęciem budowy Kanału Augustowskiego i planami rozwoju Augustowa jako ośrodka gospodarczego na szlaku kanału[16]. Decyzję o przeniesieniu siedziby województwa z Suwałk do Augustowa rząd Królestwa podjął w 1829, zdecydował też o budowie w Augustowie gmachów na potrzeby administracji[17]. W związku z tym w 1830 Henryk Marconi opracował kompleksowy projekt przebudowy całego Augustowa oraz budowy nowych budynków[18].
Prace nad przenosinami stolicy przerwał wybuch powstania listopadowego[19]. Powrócono do nich pod koniec 1832, gdy car Mikołaj I wyraził zgodę na przenosiny, zaś w 1834 decyzję potwierdził gen. Jewgienij Gołowin[19]. Jednak już w 1835 car zgodził się jednak na pozostawienie stolicy w Suwałkach[19]. Spowodowane to było tym, że w Suwałkach od 1817 powstały już liczne gmachy, zaś w Augustowie wymagały kosztownej budowy od podstaw[19]. Dodatkowo Kanał Augustowski nie zyskał planowanego znaczenia komunikacyjnego[19].
Urzędy
Przenosiny urzędów z Łomży do Suwałk zalecono we wrześniu 1816, jednak zaczęto realizować dopiero lipcu-sierpniu 1817[20]. Komisja Wojewódzka została umieszczona w Suwałkach na rogu ul. Petersburskiej (rynku) i Sejneńskiej w budynku, w którym w czasach pruskich prawdopodobnie mieścił się urząd landrata[20]. Początkowo budynek ten był wynajmowany przez urząd, a następnie zakupiony na własność[20]. W 1820 gmach Komisji rozbudowano[21]. Do Suwałk przybyło też około 70 urzędników i oficjalistów[20].
W Łomży pozostał jednak Trybunał Wojewódzki, aby mieszkańcy południowej części województwa mieli łatwiejszy dostęp do sądownictwa[20]. Dopiero w 1824 utworzono w Suwałkach II Wydział Trybunału[20]. Wtedy też do miasta napłynęło więcej prawników[20].
Umieszczenie urzędów w Suwałkach wpłynęły na rozwój miasta[20]. Już w 1819 było w nim nowo wybudowanych lub odrestaurowanych domów[20]. W 1819 ruch budowlany zamarł w związku z pierwszą próbą przenosin stolicy do Augustowa, ale niebawem odrodził się po decyzji gen. Zajączka pozostawiającej stolicę w Suwałkach[22]. Około 1829 wystawiono z funduszy rządowych murowany gmach poczty, mieszczący się przy ul. Petersburskiej około 150 metrów od jej wlotu na Stary Rynek[23].
Religia
W 1818 utworzono (z przekształcenia diecezji wigierskiej) nową diecezją z siedzibą w Sejnach, której obszar pokrywał się z granicami województwa augustowskiego[24]. Określana ona była jako diecezja augustowska, czyli sejneńska lub diecezja sejneńska, czyli augustowska i zawierała w nazwie człon od województwa augustowskiego[25][24].
Czesław Brodzicki, Donata Godlewska: Łomża w latach 1794-1866. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07251-2.
Wojciech Guzewicz. Sejneński ośrodek kościelny : wybrane zagadnienia. „Civitas et Lex”. 10 (2), s. 87–97, 2016.
Historia państwa i prawa Polski, Tom III, Od rozbiorów do uwłaszczenia. Juliusz Bardach, Monika Senkowska-Gluck (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-02658-8.
Historia Polski w liczbach. Ludność Terytorium. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1994.
Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815–1918 r. (Zarys historyczny). Wojciech Trzebiński (tekst); Adam Borkiewicz (mapy). Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Geografii, 1956, seria: Dokumentacja Geograficzna.
Franciszek Rodecki: Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Warszawa: Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii, 1830.
Ryszard Sawicki. Diecezja wigierska i jej dziedzictwo historyczno-pastoralne. „Studia Ełckie”. 10 (3), s. 363–379, 2017.
T. Przemysław Szafer: Działalność urbanistyczna Henryka Marconiego w Augustowie. W: Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego. Białystok: Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1967, s. 327–356.
Jarosław Szlaszyński: W okresie zaborów. W: Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: Augustów. Monografia historyczna. Augustów: Urząd Miejski w Augustowie, 2007, s. 147–346. ISBN 978-83-925620-0-9.
Wojciech Trzebiński: Rozwój przestrzenny Suwałk od narodzin osady po okres awansu na miasto wojewódzkie. W: Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny. Białystok; Warszawa: Białostockie Towarzystwo Naukowe; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965, s. 175–212.
.JPG)
