PROFILPELAJAR.COM

Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie
*Toledo*
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Ratuszowa 11; (obecnie ul. Namysłowska 6)
Rodzaj	więzienie karno-śledcze
Jednostka nadrzędna	NKWD; Urząd Bezpieczeństwa
Przeznaczenie	dla tzw. żołnierzy wyklętych
Kierownictwo jednostki	Kazimierz Szymonowicz; (właśc. Kopel Klejman)
Data powstania	1944
Data likwidacji	1956
	Położenie na mapie Warszawy Położenie więzienia
	Położenie na mapie Polski Położenie więzienia
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Położenie więzienia
	52°15′49″N 21°02′07″E/52,263611 21,035278

Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie, zwyczajowo Toledo^[1] – więzienie Urzędu Bezpieczeństwa i NKWD przeznaczone dla żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz innych organizacji podziemnych, działające w latach 1944–1956 na warszawskiej Pradze-Północ. Miało siedzibę w nieistniejącym obecnie budynku przy ul. Ratuszowej 11 (obecnie ul. Namysłowska 6).

Historia

Więzienie powstało w 1944 roku na terenach koszar 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej, wybudowanych za czasów carskiej Rosji^[2]. Początkowo było to więzienie NKWD, a później UB^[3]. Od początku swego istnienia było miejscem kaźni żołnierzy zbrojnego podziemia oraz członków tajnych organizacji (tzw. żołnierzy wyklętych). Uważane było za jedno z najcięższych więzień tego typu, słynęło z tortur i licznych egzekucji^[4].

Więzienie było otoczone wysokim na ok. trzy metry murem z drutem kolczastym^[1]. W narożnikach znajdowały się wieże strażnicze z reflektorami^[1]. Od 1951 roku cele śmierci mieściły się na pierwszym piętrze^[4].

Funkcjonariusze

Naczelnikiem więzienia był Kazimierz Szymonowicz (właśc. Kopel Klejman)^[5], nazywany przez więźniów „Krwawym Kaziem”, z zachowanych relacji wynikało, że lubił osobiście wykonywać wyroki śmierci. Po nieudanej próbie zamachu na jego życie, podjętego przez działaczy WiN-u został naczelnikiem centralnego więzienia w Rawiczu (1945–1949)^[6].

Do najbardziej brutalnych śledczych należeli m.in.: Tadeusz Gózik, Zygmunt Knyziak, Tadeusz Poddębski, Józef Frydman i prokurator Landzberg. W przesłuchiwaniach i znęcaniu się nad więźniami brała udział również Julia Brystygier. Najczęstszymi metodami tortur było bicie gumowymi pałkami, kopanie po nerkach, głowie i piszczelach, a także sadzanie więźniów na nodze od stołka z uniesionymi nogami^[5].

Zwłoki pomordowanych były grzebane w rowie, który znajdował się na terenie więzienia. Ciała składane były na zmianę ze śmieciami i zasypywane wapnem. Niektórych więźniów chowano w bezimiennych mogiłach na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze na Łączce, a także na cmentarzu Bródnowskim^[4]^[5].

Po 1956

Po 1956 roku „Toledo” zamieniono na zakład karny dla kobiet. W 1975 roku zostało przeniesione na Grochów^[7]. Kompleks więzienia rozebrano, a na jego terenie wybudowano bloki mieszkalne. W 2001 roku, w miejscu więzienia stanął pomnik „Ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach 1944–1956”, przedstawiający mężczyznę rozrywającego kraty. Do budowy pomnika wykorzystano fundamenty muru więziennego^[4]^[8].

Więźniowie

Zobacz też kategorię: Więźniowie więzienia karno-śledczego nr III w Warszawie.

Pomordowani

W więzieniu zginęli m.in.^[9]:

Więzieni żołnierze batalionu Zośka

Anna Borkiewicz-Celińska
Henryk Kończykowski ps. „Halicz”

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Tomasz Łabuszewski (red. nauk.): Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944−1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012, s. 251. ISBN 978-83-7629-380-6.
↑ Agnieszka Pietrzak: Żołnierze Batalionu Armii Krajowej „Zośka” represjonowani w latach 1944–1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008, s. 90. ISBN 978-83-60464-92-2.
↑ Tadeusz M. Płużański: Bestie 2. Warszawa: 2 Kolory, 2013, s. 232. ISBN 978-83-936533-0-0.
↑ ^a ^b ^c ^d Małgorzata Rutkowska: Odsłonięcie pomnika na Pradze – 8 października 2001. nsz.com.pl. [dostęp 2011-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)].
↑ ^a ^b ^c Aldona Zaorska: Kazimierz Szymonowicz nazywany „Krwawym Kaziem”, tak naprawdę nazywał się Kopel Klejman. Gazeta Warszawska. [dostęp 2011-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-14)].
↑ Hebryk Czarnecki: Centralne więzienie Rawicz. hczarnecki.republika.pl. [dostęp 2011-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-17)].
↑ Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 68. ISBN 83-906889-2-1.
↑ Jakub Chełmiński: Spółdzielnia buduje bloki na gruzach ubeckiego więzienia. gazeta.pl. [dostęp 2011-04-27].
↑ Fundacja „Polska się upomni”: Straceni w więzieniu karno-śledczym na Pradze. honor.pl. [dostęp 2011-04-27].