Willa przy ul. Powroźniczej 2 w Krakowie

Willa przy ul. Powroźniczej 2 w Krakowie
Zabytek: nr rej. A-884 z 23 maja 1991
Ilustracja
Willa, widok od ogrodu
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. Powroźnicza 2

Typ budynku

willa/dworek

Styl architektoniczny

historyzujący z elementami neogotyku i secesji

Rozpoczęcie budowy

ok. 1889

Pierwszy właściciel

Franciszka Kirchmayerowa

Obecny właściciel

Skarb Państwa

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Willa przy ul. Powroźniczej 2 w Krakowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Willa przy ul. Powroźniczej 2 w Krakowie”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Willa przy ul. Powroźniczej 2 w Krakowie”
Ziemia50°03′07″N 19°55′46″E/50,051944 19,929444
Multimedia w Wikimedia Commons

Willa przy ul. Powroźniczej 2 w Krakowie – zabytkowy (nr rej. A-884 z dn. 23 maja 1991 r.)[1] budynek, przykład dawnej willowo-dworkowej zabudowy podmiejskiej wsi Dębniki, będącej dziś częścią Krakowa. Właścicielami dworku byli w latach 1910-1925 Kirchmayerowie, rodzina skoligacona z Janem Matejką. Od 1995 r. w budynku znajdowała się siedziba Podgórskiej Biblioteki Publicznej, od 1 stycznia 2017 – Biblioteka Główna Biblioteki Kraków[2].

Kalendarium

  • 1889 – na planie Twierdzy Kraków widnieje budynek wraz z ogrodem, zlokalizowany pomiędzy dzisiejszymi ulicami: Konopnickiej, Powroźniczą, Barską i Zduńską
  • 1902 – w Archiwum Planów Budownictwa Miejskiego powstała notatka datująca czas powstania posesji
  • 1910 – właścicielka dworku Franciszka Kirchamyerowa uzyskała zgodę na budowę oranżerii
  • 1921 – właściciel posesji inż. Piotr Król uzyskał zatwierdzenie projektu kanalizacji domowej
  • 1925 – inż. Piotr Król złożył wniosek o zatwierdzenie projektu garażu
  • 1939-1945 – budynek zamieszkiwał oficer Gestapo
  • 1945 – posesja została przekazana na cele społeczne
  • 1953 – zatwierdzono plan przebudowy budynku na przedszkole; w ogrodzie mieścił się plac zabaw dla dzieci
  • 1966-1982 – w dworku mieścił się żłobek tygodniowy
  • 1988 – przekazanie willi w nieodpłatny zarząd Dzielnicowej Bibliotece Publicznej Kraków-Podgórze[3].

Historia

Dworek przy ul. Powroźniczej 2 został wzniesiony pod koniec XIX wieku. Dokładny czas powstania willi nie jest znany. Na planie Twierdzy Kraków z 1889 roku można dostrzec podłużny budynek z ogrodem usytuowany między dzisiejszymi ulicami: Barską, Zduńską, Powroźniczą oraz Konopnickiej.

Pierwszą właścicielką willi była Franciszka Kirchmayerowa, jedną z kolejnych – córka Jana Matejki. W 1882 roku Beata z Matejków poślubiła Wincentego Kirchmayera. Nowożeńcy zamieszkali w Dębnikach, gdzie w parcelach u zbiegu ulic Zduńskiej i Barskiej prowadzili fabrykę kafli i majoliki. Według niektórych źródeł[4] w 1896 roku wykupili oni od Efraina Gruenberga i Izaaka Reicha sąsiedni budynek z ogrodem, natomiast inny dokument wskazuje, że w 1910 roku właścicielką posesji była jeszcze Franciszka Kirchmayerowa[5]. Budynek powstał najprawdopodobniej między grudniem 1896 a majem 1897 roku[6].

W 1920 roku dworek kupił inż. Piotr Król. Po jego śmierci w 1935 roku posesja przypadła żonie Marii, a od 1938 roku należała już do Kazimierza i Barbary Braunów. W czasie okupacji hitlerowskiej dworek prawdopodobnie zajmował funkcjonariusz Gestapo. W latach 1966–1982 prowadzono tu żłobek. Po opustoszeniu obiektu, willa zaczęła stopniowo niszczeć, a zaniedbany ogród dziczeć.

W 1988 roku Skarb Państwa wykupił budynek wraz z działką od państwa Braunów, by po kapitalnym remoncie w 1995 roku stał się siedzibą Dzielnicowej Biblioteki Publicznej Kraków-Podgórze.

Opis

Dworek przy ul. Powroźniczej 2 – widok od frontu

Willa została wzniesiona w końcu XIX w. w stylu historyzującym z elementami neogotyku i secesji. Otoczoną ogrodem, parterową, murowaną posesję zbudowano na planie prostokąta. Częściowo podpiwniczona i przykryta dwuspadowym dachem willa ma charakter podmiejskiego dworku. Jego szczytowe ściany zdobią sterczyny, a część ogrodową – kamienny taras z tralkami.

W okresie okupacji niemieckiej ogród był pielęgnowany przez ogrodnika. Przed budynkiem były rabaty z róż, a ścieżki zdobiły pergole z różami. Największą wartość częściowo otoczonego ażurowym ogrodzeniem ogrodu, stanowi jego drzewostan wraz z dwoma pomnikami przyrody: iglicznią trójcierniową oraz dębem czerwonym[7].

Przypisy

  1. ↑ Decyzja Państwowego Urzędu Ochrony Zabytków – Oddział w Krakowie w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków nieruchomych z dn. 23 V 1991 r.
  2. ↑ Biblioteka Kraków [online], oficjalna strona [dostęp 2017-09-13].
  3. ↑ Materiały udostępnione przez PBP
  4. ↑ Julian Zinkow. Obywatelka Dębnik – Beata z Matejków. „Echo Krakowa”. nr 46, s. 8, 05.03.1996. 
  5. ↑ Archiwum Planów Budownictwa miejskiego w Krakowie Dz.XI L.s. 136 (WAP-Krakow)
  6. ↑ Kamila Follprecht, Zagadkowa willa w krakowskich Dębnikach, „Rocznik Biblioteki Kraków”, 7, biblioteka.krakow.pl, 6 grudnia 2023, „Rocznik Biblioteki Kraków” 2023, s. 22, ISBN 978-83-66253-49-0, ISSN 2544-784X [dostęp 2024-06-03] (pol.).
  7. ↑ BIP Miasta Krakowa. bip.krakow.pl [dostęp 2012-12-09]

Bibliografia