Wasilij Nowikow urodził się we wsi Lepioszki w powiecie siergijewskim, guberni moskiewskiej (obecnie rejon puszkinski, obwód moskiewski) w rodzinie chłopskiej jako syn Iwana i Tatiany Wasiliewnej Nowikowych. Wychowywał się wraz z siostrą Lubą. Ukończył siedmioklasową szkołę powszechną. 15 lipca 1937 r. w wieku lat 16 został zatrudniony na wydziale mechanicznym w fabryce tkackiej im. KRAF (Armii Czerwonej i Floty, ros.КРАФ) w Krasnoarmiejsku na stanowisku uczeń – tokarz, gdzie pracował formalnie do 30 października 1940 r.[3] W 1938 r. wstąpił do zakładowego Komunistycznego Związku Młodzieży (Komsomoł)[4]. W latach 1938–1940 był zawodnikiem zakładowej drużyny piłkarskiej fabryki im. KRAF.[5]Bezpartyjny. W okresie pracy zawodowej i późniejszej służby wojskowej nie należał do partii komunistycznej.
W grudniu 1942 r. skierowany został na kursy podporuczników wojsk pancernych, które ukończył w 1943 r. otrzymując stopień
oficerski młodszego lejtnanta gwardii (podporucznika). W tym samym roku urlopowany przebywał w rodzinnej wiosce Lepioszki. Od lutego 1944 r. skierowany do walk na 1 Front Nadbałtycki prawdopodobnie w składzie 5 Gwardyjskiej Armii Pancernej, gdzie pełnił służbę do kwietnia 1944 r. 15 czerwca 1944 r. przeniesiony do 53 Gwardyjskiej Brygady Pancernej, 6 Korpusu Pancernego Gwardii, 3 Gwardyjskiej Armii Pancernej, 1 Frontu Ukraińskiego i włączony do służby w 3 Batalionie jako dowódca czołgu T-34/85.
Doświadczenie bojowe zbierał w czasie uczestnictwa w operacji lwowsko–sandomierskiej (13 lipca – 29 sierpnia 1944). 24 lipca 1944 r. uderzając z kierunku od Jaworowa, stanowiąc oddział przedni brygady walczył w miejscowości Sądowa Wisznia (ob. rejon mościski, obwód lwowski) z zadaniem opanowania linii kolejowej Lwów – Przemyśl. Docierając do dworca kolejowego jego czołg zniszczył gąsienicami działo przeciwpancerne, ostrzelał trzy pociągi ze sprzętem wojskowym i zapasami, niszcząc lokomotywę i unieruchamiając 13 składów oraz zniszczył lekkie działo z obsługą[6][3].
25 lipca 1944 r. brał udział w forsowaniu rzeki Wiar. 27 lipca 1944 r. w czasie walk o Przemyśl stoczył samotny pojedynek ze stacjonującym w okolicach dworca kolejowego pociągiem pancernym uzbrojonym w 8 dział kalibru 76 i 88 mm oraz kilkanaście dział małokalibrowych. Zniszczył lokomotywę, podpalił pociąg, rozbił dwa działa
88 mm z obsługą oraz zniszczył jeden czołg niemiecki[7]. Za te dokonania rozkazem z 21 sierpnia 1944 r. podporucznik Wasilij Nowikow został odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru[4]. W tym też okresie został awansowany do stopnia lejtnanta gwardii (porucznika) i mianowany dowódcą pancernego plutonu rozpoznania.
Szczególnie wyróżnił się w walkach a ramach operacji wiślańsko–odrzańskiej (12 stycznia – 4 lutego 1945) wypełniając zadania zwiadowcze i bojowe w przednich formacjach brygady. Brał udział w forsowaniu rzeki Nida. 15 stycznia 1945 r. po sforsowaniu rzeki Pilica w miejscowości Maluszyn wraz ze swoim plutonem rozbił oddziały wycofujących się Niemców i odszedł na północny zachód w rejon miejscowości Kobiele Wielkie, Dmenin w kierunku na Radomsko z zadaniem uchwycenia linii kolejowej Warszawa – Częstochowa.
16 stycznia 1945 r. wziął udział w wyzwoleniu Radomska, wypełniając zadanie zwiadowcze rozpoznania walką. Dowodząc wysuniętym naprzód plutonem czołgów jako jeden z pierwszych wdarł się do miasta i do czasu nadejścia głównych sił brygady prowadził bój biorąc do niewoli ok. 50 żołnierzy i oficerów oddziałów hitlerowskich[8].
Wraz ze swym batalionem 18 stycznia 1945 r. forsował rzekę Warta i brał udział w wyzwoleniu Wielunia, a 19 stycznia wyróżnił się w walkach o wyzwolenie prawobrzeżnego Wieruszowa i dotarł do rzeki Prosna. W okresie od 12 do 19 stycznia 1945 r. porucznik Wasilij Nowikow wraz ze swoją załogą zniszczył w walce cztery czołgi niemieckie w tym dwa typu Panzerkampfwagen VI Tiger („Tygrys”), jeden typu Panzerkampfwagen V Panther („Pantera”) oraz jeden Panzerkampfwagen IV a także kilkanaście dział różnego kalibru, umocnionych punktów karabinów maszynowych i pojazdów wroga[9].
Grób Nowikowa na cmentarzu Kule
Śmierć i upamiętnienie
19 stycznia 1945 r. pluton rozpoznania porucznika Wasilija Nowikowa wyszedł na brzeg rzeki Prosna stanowiącej dawną granicę państwową między Polską i Niemcami. Dowodząc trzema czołgami swojego plutonu z marszu opanował ocalały most łączący Wieruszów z miastem Wilhelmsbrück (obecnie Podzamcze, dzielnica Wieruszowa), tym samym jako pierwszy przekroczył przedwojenną granicę niemiecką. W rajdzie na Wilhelmsbrück zniszczył ogniem artyleryjskim i gąsienicami cztery niemieckie działa przeciwpancerne, dwa działa polowe, pięć ogniowych punktów karabinów maszynowych i do 50 samochodów z wyposażeniem wojskowym. W trakcie walki czołg T-34/85 Wasilija Nowikowa został trafiony pociskiem przeciwpancernym, który przebił pancerz i rozerwał się wewnątrz, ciężko raniąc dowódcę, a maszyna zaczęła płonąć[5][10][11][9].
Wasilij Nowikow z ciężkimi urazami głowy w wyniku przeniknięcia odłamka pocisku przez kość skroniową powodującego rozległe obrażenia z wylewem krwi do mózgu został przetransportowany do szpitala ewakuacyjnego nr 3958 w Częstochowie[12][13]. Zmarł 21 stycznia 1945 r. Pochowany na Cmentarzu Kule w Częstochowie w kwaterze wojennej żołnierzy Armii Czerwonej, mogiła nr 39[14]
Prezydium Rady Najwyższej Związku Radzieckiego rozkazem z dnia 10 kwietnia 1945 r. uhonorowało Wasilija Nowikowa pośmiertnie tytułem Bohatera Związku Radzieckiego nadając mu jednocześnie Order Lenina i odznaczając medalem „Złotej Gwiazdy”[15].
Nazwisko porucznika gwardii Wasilija Nowikowa zostało uczczone tablicą pamiątkową na budynku byłego wydziału mechanicznego fabryki im. KRAF w Krasnoarmiejsku oraz na Pomniku Wojennej Chwały w Ogólnokształcącej Szkole Średniej Nr 1 okręgu miejskiego Krasnoarmiejsk, gdzie znajduje się również poświęcona mu ekspozycja w muzeum szkolnym. Imię Wasilija Nowikowa nosiła szkolna drużyna pionierów[5][16].
Literatura
Архипов В. „Bремя танковых атак” Москва 2009
Badziak K., Kozłowski W. „Wyzwolenie ziemi łódzkiej” Łódź 1980
Бариатинский М. „Советские танковые асы” Москва 2008
Шейн Д. „Танки ведет Рыбалко” Москва 2007
Шкадов И. Н (редактор) „Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь” Москва 1988 т. 2
Przypisy
↑Data urodzenia podana za Шкадов И. Н (редактор) „Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь” Москва 1988, t. 2, s. 173, inaczej na głównej karcie osobowej nr 2966 fabryki im. KRAF, dot. ucznia tokarza Wasilija Nowikowa gdzie zapisano odręcznie datę 1 marca 1921 r. http://kracik.ru/bessmertnyj-polk-krasnoarmejsk/497-novikov-vasilij-ivanovich (dostęp 17.02.2020)
↑Data śmierci podana na podstawie danych o pochówkach cmentarza Kule w Częstochowie „Opis wojennego cmentarza żołnierzy, jeńców wojennych i obywateli ZSRR poległych na terenie Polski” s. 3; data 21.01.1945 widnieje na tablicy nagrobnej. W innych dokumentach podano błędnie daty 21.02.1945 oraz 2.03.1945 wynikłe prawdopodobnie z omyłki pisarskiej. [1], [2], [3]
↑Początkowo miejsce pochówku porucznika Wasilija Nowikowa oznaczone było jako: „rząd 2, mogiła 9”, ale po uporządkowaniu kwatery wojennej i nadaniu numeracji odpowiadającej kolejności grobów oznaczono jako nr 39 [4]. Inne źródła podają błędnie miejsce pochówku miasto Radomsko: Шкадов И. Н (редактор) „Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь” Москва 1988 т. 2 s. 173, Справка на Героя Советского Союза, дело 73 c. 34-36 z dnia 22 sierpnia 1977 r. skan: [5]
↑Подвиг народа [online], podvignaroda.ru [dostęp 2024-04-29].
