Wapień portlandzki (ang. Portland stone – kamień portlandzki) – jurajski wapień detrytyczny wydobywany na półwyspie Portland, w hrabstwie Dorset, w Anglii, od której wziął nazwę. Należy do formacji Portland stone i ogniwa Freestone. Na półwyspie Portland znajduje się ponad 80 zamkniętych i czynnych kamieniołomów wapienia. Niektóre z nieczynnych wyrobisk stanowią dziś atrakcję turystyczną.

Miąższość wapienia wynosi ok. 10 m i dzieli się na warstwy, które są podstawą do wydzielania różnych odmian tej skały. Występują w nim skamieniałości m.in. ślimaków, małży czy amonitów.

Początki eksploatacji wapienia portlandzkiego sięgają starożytności, kiedy to wytwarzano z niego sarkofagi. W XI w zbudowano z niego zamek Wilhelma II Rudego w Portland. Od XIV w stosowany w budynkach londyńskich. Użyty na wielką skalę w czasie odbudowy miasta po wielkim pożarze Londynu w 1666. Od tego czasu jest on popularnym materiałem używanym w wielu brytyjskich budowlach.

Od 1930 wydobywaniem wapienia portlandzkiego zajmuje się prywatna firma Albion Stone^[1].

• gęstość pozorna 2,2 – 2,3 t/m³
• porowatość < 20%
• wytrzymałość na ściskanie < 50 MPa

Wapień portlandzki sprzedawany jest pod różnymi nazwami w zależności od odmiany (pokładu wydobycia):

• Bowers Roach
• Bowers Basebed
• Coombefield Roach
• Grove Whitbed
• Fancy Beach Whitbed
• Jordans Basebed
• Jordans Whitbed
• Portland Stone

Wybrane budowle, w których wykorzystany był wapień portlandzki:

•  Wielka Brytania
  • Londyn:
    • Pałac Westminsterski
    • Katedra św. Pawła w Londynie
    • Tower of London
    • Muzeum Brytyjskie
    • London Library
  • Katedra w Exeter
  • Port of Liverpool Building
•  Irlandia
  • Dublin:
    • Casino Marino
    • O’Connell Bridge

Od wapienia portlandzkiego swoją nazwę wziął cement portlandzki, gdyż jego kolor przypominał jego wynalazcy Josephowi Aspdinowi kolor wapienia portlandzkiego.

• Albion Stone
• Albion Stone – odmiany
• zdjęcia różnych odmian wapienia portlandzkiego

• prof. Jan Bromowicz. Kamienie architektoniczne w złożach Polski i Europy, część XVI. Trawertyny, alabastry i skały węglanowe nieprzyjmujące poleru. „Nowy Kamieniarz”. 4 (95)/2017, s. 58-60, lipiec 2017. ISSN 1899-3419. 
• prof. Marek W. Lorenc. Historyczne kamieniołomy w południowej Anglii. „Nowy Kamieniarz”. 4 (95)/2017, s. 54-55, lipiec 2017. ISSN 1899-3419. 
• Albion Stone

Zobacz multimedia związane z tematem: Wapień portlandzki