Wapień pińczowski

Wapienie pińczowskie – kamienie naturalne zaliczane do wapieni lekkich. Materiał wydobywany głównie w okolicach Pińczowa i używany w budownictwie od X wieku.

Wapienie pińczowskie powstały około 15 milionów lat temu, w czasie neogenu, w strefie przybrzeżnej mórz tropikalnych lub subtropikalnych. Potwierdzają to znalezione skamieniałości. Zbudowane są z okruchów wapiennych mięczaków, szczątków zwierząt morskich oraz glonów z rodziny Lithotthamnium, dlatego wapień pińczowski nosi też nazwę wapienia litotamniowego[1]. Najcenniejszym znaleziskiem jest polski wieloryb z Pińczowa (Pinocetus polonicus), należący do rodziny Cetotheriidae Cabrera. Kompletny jego szkielet eksponowany jest w Muzeum Geologicznym w Kielcach. Znaleziono trzy szkielety tego walenia, częstsze są znaleziska skamieniałości delfinów i morświnów.

Złoża wapieni pińczowskich zalegają szerokim pasem, który obejmuje geograficznie Garb Pińczowski (długości ok. 40 km). Występuje w południowej części obszaru świętokrzyskiego, głównie w okolicach Pińczowa[2]. Zlokalizowano około 16 miejsc gdzie był wydobywany. Są to m.in. Skowronno, Bogucice, Kopernia, Brzeście, Nowa Wieś, Włochy, oraz w Pińczów na Górze Świętej Anny i Grodzisk. Grubość warstwy kamienia od kilku do kilkudziesięciu metrów. Materiał wykazuje dobrą mrozoodporność. Skała w złożu jest stosunkowo miękka i łatwa w obróbce. W przeszłości do jego obróbki stosowano narzędzia do drewna. Wapień pińczowski wystawiony na działanie warunków atmosferycznych, zmienia swoje właściwości, staje się coraz twardszy i wytrzymały, przyczyną tego jest unikalny dla tego materiału proces tzw. patynacji: na skutek odparowania wody uwięzionej w porach wapienia w wyniku, której dochodzi do krystalizacji kalcytu i stworzenia szkieletu wzmacniającego kamień. Na powierzchni powstaje też rodzaj patyny, warstwy o grubości od 1 do 4 mm chroniącej element kamienny. Są to wapienie barwy jasnożółtawej, po spatynowaniu szarobrązowej i żółto szarej. Należą do skał łatwoobrabialnych i są wykorzystywane jako materiał rzeźbiarski i budowlany[3]

Wapień pińczowski jest lekki (1700 kg/m3), porowaty (35%), wytrzymały (odporność na ściskanie około 50 MPa materiału dojrzałego i 8-15 MPa materiału świeżego) i nienasiąkliwy (po wytworzeniu się patyny). Dzięki temu jest materiałem budowlanym o dobrych parametrach cieplnych, o najdłuższej w Polsce historii eksploatacji, znane są wyroby z tego materiału datowane na X wiek.

W początkach znanej i udokumentowanej historii był używany do wznoszenia obiektów sakralnych: Kije, Imielno, Skalbmierz, Miechów, Kościelec Pińczowski. Ten kierunek zastosowania tego budulca był popularny przez cały okres eksploatacji wapienia pińczowskiego, aż do XX w., kiedy w drugiej połowie zaczął być stosowany jako materiał okładzinowy. W okresie panowania Kazimierza Wielkiego materiał był intensywnie wykorzystywany w ziemi małopolskiej i sandomierskiej (wykonano z tego materiału sarkofag Władysława Łokietka, sklepienia w kościele Mariackim a także kościół św. Katarzyny w Krakowie. W XVI i XVII wieku Pińczów był największym w ówczesnej Polsce ośrodkiem kamieniarskim. Tutaj mieli swe pracownie i głównie w wapieniu pińczowskim pracowali sprowadzeni z Włoch mistrzowie – Jan Maria Padovano i Santi Gucci. Kolonia Włochów musiała być liczna, bo jedna z podpińczowskich miejscowości nosi nazwę Włochy. Koloniści z Włoch zachowali jednak przez długi czas swoją odrębność i po żony "jeździ się" do Florencji, Neapolu[4]. W XVIII wieku przez pińczowski ośrodek kamieniarski przewinęli się Wit Szpidrowski i Johann Elias Hoffmann, a od 1735 roku Vaclav Beranek z Brna (zmarły w 1767 r.), który był autorem ponad stu pomników i figur przydrożnych na Ponidziu, w okolicach Krakowa oraz w dorzeczu Dunajca, wykonanych z wapienia pińczowskiego[5]. Z wapienia pińczowskiego wykonano również stacje drogi krzyżowej w sanktuarium na Św.Krzyżu na Łysej Górze[6]

Obecnie złoża wapienia są eksploatowane w złożu Włochy i Pińczów. Bieżąca eksploatacja bloków odbywa się tylko ze złoża "Włochy"[7]. Materiał jest używany do prac konserwatorskich i do budowy nowych obiektów. Najbardziej znane budowle w XX i XXI wieku z tego materiału to: dzielnica MDM w Warszawie, Bank Gospodarstwa Krajowego w Gdyni, siedziba NBP w Warszawie, Park Kultur Świata w Drezdenku, Hotel Arłamów w Bieszczadach, Sejm RP, Centrum Administracyjne gminy Wielka Wieś. Z wapienia pińczowskiego wykonano w Warszawie oblicowanie gmachu Ministerstwa Rolnictwa (ul.Krucza), gmach Filharmonii, wykonano z tego materiału również attyki, balustrady, tralki, sterczyny i inne detale na fasadach Pałacu Kultury i Nauki, rzeźby attyki pałacu Branickich (ul.Miodowa), zwieńczenia domów przy ul. Pięknej, płaskorzeźby na filarach podcieni przy ul. Marszałkowskiej[8]. Po roku 1989 użyto go przy rozbudowie budynków sejmowych (elewacje), na części osiedla Pustułeczki oraz przy budowie kompleksu apartamentowego Solec Residence.

Rozpoczęta w 1957 roku odbudowa Pińczowa po zniszczeniach wojennych jako materiał podstawowy do wznoszenia budynków wzięła wapień pińczowski, stąd popularne w pewnym okresie określenie Pińczowa jako „Białe Miasto"[9] od charakterystycznej białej, brudno-białej lub beżowej barwy miasta. Z wapienia budowano nie tylko budynki prywatne ale również bloki mieszkalne. Część budynków jest ładnie zdobiona gzymsami i obramowaniami kamiennymi.

Materiałami podobnymi litologicznie do wapienia pińczowskiego są wapienie litawskie (lejtańskie) z Austrii oraz wapienie z Francji.

  • wapień pińczowski ze złoża Włochy, przecięty.
    wapień pińczowski ze złoża Włochy, przecięty.
  • Wapień pińczowski w wykończeniu szlif
    Wapień pińczowski w wykończeniu szlif
  • Wapień pińczowski groszkowany.
    Wapień pińczowski groszkowany.
  • Blok z wapienia pińczowskiego ze złoża Włochy
    Blok z wapienia pińczowskiego ze złoża Włochy
  • Kopalnia wapienia pińczowskiego Włochy
    Kopalnia wapienia pińczowskiego Włochy
  • Kopalnia wapienia pińczowskiego Włochy
    Kopalnia wapienia pińczowskiego Włochy
  • Przykład zastosowania wapienia pińczowskiego na elewacji.Budynek w Warszawie ul.Solec
    Przykład zastosowania wapienia pińczowskiego na elewacji.Budynek w Warszawie ul.Solec
  • Przykład zastosowania wapienia pińczowskiego ze złoża Włochy. Budynek w Arłamowie, Polska.
    Przykład zastosowania wapienia pińczowskiego ze złoża Włochy. Budynek w Arłamowie, Polska.
  • Przykład zastosowania wapienia pińczowskiego.Konstrukcja wykonana w Drezdenku, Polska
    Przykład zastosowania wapienia pińczowskiego.Konstrukcja wykonana w Drezdenku, Polska

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Jędrychowski, Kamień w architekturze regionu świętokrzyskiego, 2014, ISBN 978-83-932033-4-5.
  2. ↑ R.Fleszarowa, W.Koźiński, I.Kardymowiczowa, Kamień w służbie człowieka, 1956.
  3. ↑ Bromowicz Jan, Beata Figarska-Warchoł, Kamienie Dekoracyjne i Architektoniczne Eksploatowanych złóż Polski Południowo Wschodniej.
  4. ↑ Kołodziej Zbigniew, Pińczowskie warsztaty rzeźbiarsko-kamieniarskie na przestrzeni wieków.
  5. ↑ Michał Wardzyński, Zaplecze materiałowe kamieniarstwa i rzeźbiarstwa w XVIII w.w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, „Przegląd Geologiczny vol. 70 nr.2”, 2022.
  6. ↑ Zbigniew Szczepanik, Surowce skalne w murach klasztoru na Łysej Górze - walory edukacyjne i estetyczne- propozycja wycieczki geologicznej, „Przegląd Geologiczny vol.63 , nr.8”, 2015.
  7. ↑ Guzik Katarzyna, Alicja Kot-Niewiadomska, Środowiskowe ograniczenia eksploatacji złóż kamieni blocznych w Sudetach i Górach Świętokrzyskich.
  8. ↑ Hanna Sygietyńska, Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, 1978.
  9. ↑ Dziubiński Andrzej, Kamień pińczowski od XVIII do początków XXI stulecia.

Read other articles:

Kerkyra

Panorama Kerkyra Kerkyra (bahasa Yunani: Κέρκυρα) adalah sebuah pulau milik Yunani yang terletak di Laut Ionia, lepas pesisir Albania. Merupakan bagian dari unit regional Kerkyra, kota utamanya juga bernama Kerkyra. Penduduk pulau ini berjumlah 114.000 jiwa. Bagian utaranya berada di lepas pantai Sarandë, Albania, dan terpisah oleh selat yang lebarnya bervariasi antara 3–23 km (2-15 mil), termasuk dekat Butrint, sementara bagian selatannya berada di lepas pantai Thesprotia,...

 

 

Boros

Pendapatan tahunan dua puluh pound; pengeluaran tahunan dua puluh enam pound, —inilah kesengsaraan.— Wilkins Micawber Pemborosan yaitu keadaan menghabiskan lebih banyak uang (atau sumber daya lain) diluar kemampuan, kebutuhan, atau daya dukungnya. Hal ini adalah masalah umum ketika kredit mudah tersedia. Istilah overspending juga digunakan untuk proyek investasi ketika pembayaran melebihi biaya yang dihitung sebenarnya.[1] Sebab Beberapa bentuk pengeluaran berlebihan adalah salah ...

 

 

Dolok Sanggul, Humbang Hasundutan

Dolok SanggulKecamatanPeta lokasi Kecamatan Dolok SanggulDolok SanggulPeta lokasi Kecamatan Dolok SanggulTampilkan peta SumatraDolok SanggulDolok Sanggul (Indonesia)Tampilkan peta IndonesiaKoordinat: 2°15′36″N 98°45′07″E / 2.260042°N 98.751989°E / 2.260042; 98.751989Negara IndonesiaProvinsiSumatera UtaraKabupatenHumbang HasundutanPemerintahan • CamatMarudut Simanullang[1]Populasi (30 Juni 2022)[2] • Total52....

Hooliganisme sepak bola

Suporter Lokomotive Leipzig sebelum pertandingan melawan Dynamo Schwerin dalam FDGB-Pokal di Jerman Timur pada 1990. Hooliganisme sepak bola merujuk pada apa yang secara luas dianggap sebagai perilaku nakal dan merusak oleh penggemar sepak bola yang terlalu fanatik. Tindakan seperti berkelahi, vandalisme dan intimidasi yang ditetapkan oleh asosiasi suporter sepak bola yang berpartisipasi dalam hooliganisme sepak bola.[1] Perilaku ini sering didasarkan pada persaingan antara tim yang b...

 

 

Travis Kalanick

Travis KalanickLahirTravis C. Kalanick6 Agustus 1976 (umur 47)Los Angeles, California, A.S.Tempat tinggalSan Francisco, California, A.S.KebangsaanAmerika SerikatAlmamaterUniversitas California, Los AngelesPekerjaanWirausahawanDikenal atasPendiri & CEO Uber Travis C. Kalanick (lahir 6 Agustus 1976) adalah seorang wirausahawan Amerika Serikat. Ia merupakan pendiri perusahaan berbagi berkas Red Swoosh dan perusahaan jaringan transportasi Uber. Kehidupan awal dan pendidikan Kalanick lah...

 

 

CKSJ-FM

Radio station in St. John's, Newfoundland and Labrador CKSJ-FMSt. John's, Newfoundland and LabradorBroadcast areaAvalon PeninsulaClarenvilleFrequency101.1 MHz (FM)BrandingCoast 101.1ProgrammingFormatClassic hitsOwnershipOwnerAndrew Bell(Coast Broadcasting Ltd.)HistoryFirst air dateFebruary 12, 2004Call sign meaningC(K)oast St. John's (branding and broadcast area)Technical informationClassCERP20,000 wattsHAAT221 meters (725 ft)LinksWebcastListen LiveWebsitecoast1011.com CKSJ-FM (101.1 MHz...

Fever Dream (short story)

Short story by Ray Bradbury This article includes a list of references, related reading, or external links, but its sources remain unclear because it lacks inline citations. Please help improve this article by introducing more precise citations. (May 2013) (Learn how and when to remove this template message) Fever Dream was originally published in the September 1948 issue of Weird Tales Fever Dream is a short story written by Ray Bradbury in 1948 for Weird Tales. It deals with the issues and ...

 

 

969

Cette page concerne l'année 969 du calendrier julien. Pour l'année 969 av. J.-C., voir 969 av. J.-C. Chronologies 28 octobre : prise d’Antioche. Chronique de Jean Skylitzès, manuscrit de Madrid, XIIe siècle.Données clés 966 967 968  969  970 971 972Décennies :930 940 950  960  970 980 990Siècles :VIIIe IXe  Xe  XIe XIIeMillénaires :-IIe -Ier  Ier  IIe IIIe Calendriers Romain Chinois Grégorien Julien Hébraïque Hind...

 

 

莱奥波尔多·加尔铁里

此條目没有列出任何参考或来源。 (2013年2月8日)維基百科所有的內容都應該可供查證。请协助補充可靠来源以改善这篇条目。无法查证的內容可能會因為異議提出而被移除。 莱奥波尔多·加尔铁里Leopoldo Fortunato Galtieri Castelli 阿根廷总统（實質）任期1981年12月22日—1982年6月18日副总统Víctor Martínez前任卡洛斯·拉科斯特继任阿尔弗雷多·奥斯卡·圣琼 个人资料出生(1926-07-15)1926�...

Finale del campionato mondiale di calcio 1974

Voce principale: Campionato mondiale di calcio 1974. Finale del campionato mondiale di calcio 1974I tedeschi occidentali Wolfgang Overath e Gerd Müller sollevano la coppa FIFAInformazioni generaliSport Calcio Competizione1974 FIFA World Cup knockout stage Data7 luglio 1974 CittàMonaco di Baviera ImpiantoStadio Olimpico Spettatori75 200 Dettagli dell'incontro Paesi Bassi Germania Ovest 1 2 Arbitro Jack Taylor (Inghilterra) Successione ← Finale del campionato mondiale di calc...

 

 

Battle of Paxos

This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Battle of Paxos – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2020) (Learn how and when to remove this message) Battle of PaxosPart of the Illyrian WarsMap of Corfu and Paxoi on the SE side.Date229 BCLocationOff the island of PaxosResult Illyrian victory Illyrians establish a garrison in Corcyr...

 

 

Microscopio óptico

Se ha sugerido que «Teoría del microscopio» sea fusionado en este artículo o sección. Motivo: los argumentos están expuestos en la página de discusión.Una vez que hayas realizado la fusión de artículos, pide la fusión de historiales aquí.Este aviso fue puesto el 28 de febrero de 2022. Este artículo o sección tiene referencias, pero necesita más para complementar su verificabilidad. Busca fuentes: «Microscopio óptico» – noticias · libros · académico �...

Alfred Munnings

British artist Sir Alfred MunningsKCVO Kt PRAAlfred Munnings Reading Aloud Outside on the Grass, Harold Knight (c. 1911)BornAlfred James Munnings(1878-10-08)8 October 1878Mendham, Suffolk, EnglandDied17 July 1959(1959-07-17) (aged 80)Dedham, Essex, EnglandKnown forPaintingMovementNewlyn School Sir Alfred James Munnings, KCVO Kt PRA RI (8 October 1878 – 17 July 1959) is known as having been one of England's finest painters of horses, and as an outspoken critic of Mo...

 

 

الكارة

  لمعانٍ أخرى، طالع الكارة (توضيح). الكارةالتسميةالاسم الرسمي El Gara (بالفرنسية)[1] تقسيم إداريالبلد المغرب التقسيم الأعلى إقليم برشيد خصائص جغرافيةالارتفاع 547 م السكانعدد السكان 20٬855[1][2] وفق إحصاء السكان (2014) عدد الأسر 4٬833[1][2] وفق إحصاء السكان (2014) معل...

 

 

Ludwik Szymon Gutakowski

Ludwik Szymon Gutakowski Ludwik Szymon Gutakowski of the Gutak coat of arms (28 October 1738 - 1 December 1811 in Warsaw) was the second Prime Minister of Poland, and the President of the Council of State and of the Cabinet. He was educated at the Collegium Nobilium in Warsaw, an elite boarding school. He was a chamberlain to both Augustus III and to Stanisław August Poniatowski because his family had supported the latterking's election, but this was only an honorary position.[1] In ...

Misleading graph

Graph that misrepresents data Example of a truncated (left) vs full-scale graph (right), using the same data Part of a series on StatisticsData and information visualization Major dimensions Exploratory data analysis Information design Interactive data visualization Descriptive statistics Inferential statistics Statistical graphics Plot Data analysis Infographic Data science Important figures Tamara Munzner Ben Shneiderman John Tukey Edward Tufte Simon Wardley Hans Rosling David McCandless Ki...

 

 

ʻ

ʻ Linux Libertineフォントによるオキナ。ʻŌleo Hawaiʻi（ハワイ語で「ハワイ語」）に2つのオキナが使われている。比較のため、全体をシングルクォーテーションマークで囲んでいる。 ウズベキスタンの切手。国名表示 OʻZBEKISTON に Oʻ が使われている。 ʻ は、いくつかの言語の表記体系で使われるラテン文字または記号である。Unicodeコードポイントと名称は U+02BB modifier let...

 

 

هوليفيل

هوليفيل   الإحداثيات 38°05′32″N 85°44′42″W / 38.0922°N 85.745°W / 38.0922; -85.745   [1] تاريخ التأسيس 1958  تقسيم إداري  البلد الولايات المتحدة[2]  التقسيم الأعلى مقاطعة جيفيرسون  خصائص جغرافية  المساحة 0.884382 كيلومتر مربع0.88438 كيلومتر مربع (1 أبريل 2010)  ارتفا...

Merry merry Boo

merry merry Boo出身地 日本ジャンル J-POP活動期間 2009年メンバー 高屋敷彩乃川口春奈立石晴香 merry merry Boo（メリーメリーブー）は、テレビ東京系バラエティ番組『ファイテンション☆テレビ』および女子中学生向けファッション雑誌『nicola』から誕生したアイドル歌手ユニット。メリブーと略されることもあった。 概要 2008年12月6日の『ファイテンション☆テレビ』放送内...

 

 

労働基準法

この記事は特に記述がない限り、日本国内の法令について解説しています。また最新の法令改正を反映していない場合があります。 ご自身が現実に遭遇した事件については法律関連の専門家にご相談ください。免責事項もお読みください。 労働基準法 日本の法令通称・略称 労基法法令番号 昭和22年法律第49号種類 労働法効力 現行法成立 1947年3月27日公布 1947年4月7日施...