Służebnica Boża
Wanda Błeńska

ps. Dokta
„Szarotka”, „Grażyna” (AK)

Matka trędowatych
Data i miejsce urodzenia	30 października 1911 Poznań
Data i miejsce śmierci	27 listopada 2014 Poznań
Czczona przez	Kościół katolicki

Miejsce spoczynku	cmentarz Jeżycki w Poznaniu
Zawód, zajęcie	lekarka, misjonarka
Narodowość	polska
Edukacja	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Wydział	Lekarski
Wyznanie	katolickie
Rodzice	Teofil Helena z d. Brunsz
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Wanda Maria Błeńska, znana jako „Matka trędowatych” i „Dokta” (ur. 30 października 1911 w Poznaniu, zm. 27 listopada 2014 tamże^[1]) – polska lekarka, podporucznik AK, misjonarka, światowej sławy specjalistka w dziedzinie leczenia trądu oraz Służebnica Boża Kościoła katolickiego.

Ojciec dr Wandy Błeńskiej, Teofil Błeński, po śmierci swojej żony Heleny ożenił się ponownie. Jego druga żona, Marta, miała córkę Janinę z poprzedniego małżeństwa. Wanda miała starszego brata Romana, który był prawnikiem. Zmarł na chorobę wrzodową.

Wanda nie chodziła do szkoły podstawowej, ale uczyła się w domu z ojcem. Ukończyła Gimnazjum Żeńskie w Toruniu. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego z 1934. Na studiach działała w Akademickim Kole Misyjnym, redagowała Annales Missiologicae. Podczas drugiego roku studiów Wanda została wybrana do zarządu tego Koła, jak i również do zarządu Związku Akademickich Kół Misyjnych w Polsce. Na trzecim roku studiów reprezentowała polski ruch misyjny na Międzynarodowym Kongresie Misyjnym w Lublanie.

W latach 1934–1936 pracowała w Szpitalu Miejskim w Toruniu, w latach 1936–1945 w PZH tamże, w 1939 w Szpitalu Morskim w Gdyni. Na początku wojny wstępuje w szeregi Armii Krajowej, gdzie (pod pseudonimami Szarotka i Grażyna) uzyskuje stopień podporucznika. Podczas wojny brała udział w szkoleniu zespołów sanitarnych, organizowała zbiórki materiałów sanitarnych dla AK, brała udział w pracach konspiracyjnych, była członkiem organizacji Gryf Pomorski i komendantką oddziału kobiecego w obwodzie toruńskim AK. Te działania były przyczyną pobytu w więzieniu w Toruniu i Gdańsku. W więzieniu spędziła trzy miesiące^[2].

Po wojnie prowadziła szpital miejski w Toruniu. W latach 1945–1946 w PZH i Akademii Lekarskiej w Gdańsku. W 1946 wyjechała do Hanoweru, do brata, który ciężko zachorował w obozie jenieckim^[3]. Musiała wtedy przekroczyć granicę nielegalnie, odcinając sobie drogę powrotu do Polski^[2]. Skończyła kursy medycyny tropikalnej w Hanowerze, a w 1948 podyplomowe studia w Instytucie Medycyny Tropikalnej i Higieny na Uniwersytecie w Liverpoolu.

W latach 1951–1994 pracowała w ośrodku leczenia trądu w Bulubie nad Jeziorem Wiktorii w Ugandzie, a w latach 1951–1983 była lekarzem naczelnym. W 1983 przekazała kierownictwo ośrodkiem ugandyjskiemu lekarzowi (swojemu uczniowi), a sama dalej pracowała jako konsultant^[2]. Początkowo mała placówka prowadzona przez irlandzkie franciszkanki, stała się, pod jej kierownictwem, nowoczesnym centrum leczniczym i szkoleniowym ze 100-łóżkowym szpitalem i oddziałem dziecięcym, zapleczem diagnostycznym, domami dla trędowatych i kościołem, noszącym obecnie jej imię (Buluba Leprosy Centre, The Wanda Blenska Training Centre). W ośrodku tym, oprócz szkoleń dla lekarzy, dr Błeńska zainicjowała i zorganizowała kursy opiekunów nad trędowatymi (Leprosy Assistants Training Courses). Wraz z dr Błeńską w Bulubie pracowali inni polscy lekarze: dr Bohdan Kozłowski, dr Wanda Marczak-Malczewska, dr Elżbieta Kołakowska, dr Henryk Nowak, Krystyna Darska. Jej długoletnia praca sprawiła, że dorobiła się przydomka „Matki trędowatych”, a miejscowi nazywali ją Dokta.

W 1955 dr Wanda Błeńska weszła jako pierwsza kobieta na szczyt Vittorio Emanuele w masywie Ruwenzori^[4] na granicy D.R. Konga i Ugandy.

W 1993 wróciła do Polski i osiedliła się w Poznaniu.

W 2014 roku Muzeum Powstania Warszawskiego uhonorowało Wandę Błeńską Nagrodą im. Jana Rodowicza „Anody”^[5][6].

Była członkiem Rady Fundacji Pomocy Humanitarnej Redemptoris missio, jest patronką Piątkowskiej Szkoły Społecznej przy ul. Stróżyńskiego w Poznaniu, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Niepruszewie, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Kowalach k. Gdańska oraz Oddziału Toksykologii Szpitala Miejskiego im. Franciszka Raszei w Poznaniu. Jej pogrzeb odbył się 3 grudnia 2014 na cmentarzu przy ul. Nowina w Poznaniu^[7] (kwatera L, rząd 51, miejsce 2)^[8].

Z inicjatywy archidiecezji poznańskiej oraz abp. Stanisława Gądeckiego podjęto działania w celu wyniesienia jej na ołtarze^[9]. W październiku 2019 abp Gądecki zwrócił się do Konferencji Episkopatu Polski w sprawie propozycji jej beatyfikacji^[10]. Na 384. zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski, która obradowała w dniach 8–9 października tegoż roku w Warszawie biskupi zaakceptowali tę propozycję^[10]. Następnie abp Gądecki zwrócił się z edyktem do wszystkich, którzy posiadają jakiekolwiek dokumenty, pisma lub wiadomości o udostępnienie lub przekazanie ich do 2020-06-30 30 czerwca 2020_(dts) w celu zgromadzenia materiałów mogących pomóc w tym procesie^[10].

Stolica Apostolska w 2020 wydała zgodę (nihil obstat) na rozpoczęcie tego procesu^[9]. W tej sytuacji 2020-10-18 18 października 2020_(dts) w archidiecezji poznańskiej odbyła się pierwsza sesja trybunału beatyfikacyjnego w bazylice archikatedralnej Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu^[9], której przewodniczył delegat abp. Gądeckiego – bp Damian Bryl^[11]. Postulatorem procesu na szczeblu diecezjalnym został mianowany ks. Jarosław Czyżewski^[11].

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (postanowieniem prezydenta Bronisława Komorowskiego z 26 października 2011 „w uznaniu wybitnych zasług w pracy naukowo-badawczej w dziedzinie medycyny tropikalnej i leczenia trądu, za dawanie świadectwa miłości do człowieka i niesienie pomocy osobom potrzebującym, za osiągnięcia w pracy misyjnej”)^[12]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1993)^[13]
• Order Świętego Sylwestra
• Order Ecce Homo
• Order Uśmiechu
• Honorowe Obywatelstwo Miasta Poznania i Ugandy (jako jedyna cudzoziemka)^[14]
• doktorat honoris causa Akademii Medycznej w Poznaniu
• dyplom Piusa XI za działalność misyjną wśród studentów (1932)^[14]
• Pro Ecclesia et Pontifice Jana XXIII^[14]
• Benemerenti Jana Pawła II^[14]

Jej imieniem nazwano szkołę na poznańskim Piątkowie, rondo w jej pobliżu^[15] oraz szkołę w Kowalach.

Została także Poznanianką Stulecia w konkursie zorganizowanym przez Urząd Miasta Poznania w 2018^[16].

• Marian Żelazek
• Helena Pyz

• MałgorzataM. Nawrocka MałgorzataM., Jej światło. O życiu i dziele Wandy Błeńskiej, Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2005, s. 176, ISBN 83-88572-17-2, OCLC 69461032 .
• Jerzy Woy-Wojciechowski, Misjonarze zdrowia, Przew Lek 2010; 2: 16–20

• Piątkowska Szkoła Społeczna im. dr Wandy Błeńskiej
• Wanda Błeńska nominowana do plebiscytu Poznanianka Stulecia
• Historia życia Wandy Błeńskiej, ilustrowana zdjęciami archiwalnymi
• Polacy światu, odc. 50 - Wanda Błeńska. TVP Polonia. [dostęp 2022-09-12]. (pol.).