PROFILPELAJAR.COM

Vítězslav Nezval
Data i miejsce urodzenia	26 maja 1900 ; Biskoupki k. Třebíča
Data i miejsce śmierci	6 kwietnia 1958 ; Praga
Narodowość	czeska
Język	czeski
Dziedzina sztuki	poeta
	Ważne dzieła
	Manon Lescaut; Sbohem a šáteček; Waleria i tydzień cudów;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Vítězslav Nezval (ur. 26 maja 1900 w Biskoupkach koło Třebíča na Morawach, zm. 6 kwietnia 1958 w Pradze) – czeski poeta, prozaik i tłumacz, współtwórca poetyzmu, przedstawiciel czeskiego surrealizmu.

Zarys biografii

Był synem wiejskiego nauczyciela. Imię otrzymał na cześć Vítězslava Hálka^[1]. Studiował prawo w Brnie i filozofię w Pradze, studiów jednak nie ukończył. Był uczniem F. X. Saldy^[2]. Pod wpływem antologii współczesnych poetów francuskich dał początek nowemu kierunkowi poetyckiemu – poetyzmowi, charakterystycznemu dla czeskiej lewicy skupionej wokół grupy Devětsil. W 1922 razem z Karolem Teige przystąpił do Devětsilu, jednak już w 1924 od niego się zdystansował. W tymże roku wstąpił do Komunistycznej Partii Czechosłowacji, której odtąd był aktywnym członkiem. Przejściowo (1925) był sekretarzem wydawnictwa encyklopedycznego Masarykův slovník naučný. Później całkowicie poświęcił się pracy twórczej.

W 1934 założył w Pradze Grupę Surrealistów^[1], rozwiązał ją jednak po wystąpieniu paryskich surrealistów przeciwko partii komunistycznej. Utrzymywał szerokie kontakty z działaczami i pisarzami radzieckimi, w 1934 był delegatem na ich zjazd. Publikował m.in. w prasie lewicowej („Rudé právo”, „Tvorba”, „Odeon”, „Nové scéna”, „Lidové Noviný”). Podczas wojny działał w antyfaszystowskiej Gminie Pisarzy Czeskich.

Zmarł nagle w domu podczas świąt wielkanocnych, najprawdopodobniej na zawał serca.

Nagrody

Nagroda państwowa im. Klemensa Gottwalda
Tytuł Artysty Narodowego (1953)
Złoty medal Światowej Rady Pokoju (za poemat Pieśń pokoju)

Twórczość

Debiutował w 1922 tomikiem wierszy Most. Z radykalizmem przekonań łączył nowatorstwo formy. W latach 20. był jednym z głównych przedstawicieli czeskiego poetyzmu. Pod względem twórczym wykazywał stopniową metamorfozę, przechodząc od witalistycznej poezji młodzieńczej do surrealizmu. Z czasem jego poezja odchodziła od barwnych metafor, skojarzeń i beztroski, mających służyć za wzór proletariatowi, by skłonić się ku gorzkiej refleksji nad światem technicznej cywilizacji, a także odnajdywaniu głębin ludzkiego wnętrza w wizjach surrealistycznych. Po zerwaniu z nadrealizmem powrócił do poezji dyskursywnej i klasycznych form wypowiedzi, takich jak ballada czy sonet. W twórczości dawał wyraz poglądom antyfaszystowskim.

Po wojnie jako zagorzały komunista zwrócił się ku socrealizmowi, dając mu wyraz przede wszystkim w utworach Stalin (1949) i Wielki zegar ratusza (Veliký orloj 1949)^[1], atakującym „burżuazyjną” mentalność. Pisał również dramaty, z których najbardziej znanym był Manon (1940), inspirowany powieścią Prévosta.

Był autorem książki dla dzieci Ania Skrzatek i Słomiany Hubert (Anička skřítek a Slaměný Hubert), na podstawie której powstał czechosłowacki animowany serial telewizyjny oraz spektakl Teatru Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach zaprezentowany 2 stycznia 1974 podczas III Telewizyjnego Festiwalu Widowisk Lalkowych dla Dzieci.

Wybór utworów

Vítězslav Nezval (po prawej) z poetą Philippe Soupault (z lewej)

Cudowny czarodziej (Podivuhodný kouzelník, 1922)
Pantomima (1924)
Abecadło (Abeceda)
Papuga na motocyklu (Papoušek na motocyklu) – manifest poetyzmu
Mały ogród różany (Menší růžová zahrada, 1926)
Akrobata (Akrobat, 1927)
Edison (1928)
Wiersze do nocy (Básně noci, 1930)
Sylwestrowa noc (Silvestrovská noc)
Sygnał czasu (Signál času)
Żegnaj i chustka w dłoni (Zbohem a šáteček, 1934)
Kobieta w liczbie mnogiej (Žena v množném čísle, 1936)
Absolutny grabarz (Absolutní hrobař, 1937)
Popiersie pisarza w Dalešicach
Z mojego życia (Z mého života) – pamiętnik pisarza
Matka nadziei (Matka naděje, 1938)
Praski przechodzeń (Pražský chodec, 1938)
Obraz historyczny (Historický obraz, 1939)
Pięć minut za miastem (Pět minut za městem, 1940)
Pieśń pokoju (Zpěv míru, 1950)
Chabry i miasta (Chrpy a města, 1955)

Polskie przekłady

Na język polski wiersze i poematy Vítězslava Nezvala tłumaczyli między innymi Kazimierz Andrzej Jaworski, Jarosław Iwaszkiewicz, Anna Kamieńska, Józef Waczków i Adam Włodek.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Vítězslav Nezval. mzm.cz. [dostęp 2018-03-05]. (cz.).
↑ Vítězslav Nezval. slovnikceskeliteratury.cz. [dostęp 2018-03-05]. (cz.).

Bibliografia

J. Magnuszewski: Historia literatury czeskiej. Wrocław: Ossolineum, 1973
Literatury zachodniosłowiańskie czasu przełomów. Tom 2: Literatura czeska. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1999
Mały słownik pisarzy świata. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968, s. 273