Twierdza. Tarczą i mieczem (ros. Крепость. Щитом и мечом) – rosyjski film animowany z 2015 roku w reżyserii Fiodora Dmitrijewa. Produkcja skierowana jest dla dzieci od lat sześciu. Opowiada o wydarzeniach z 1609 roku, kiedy wojska Rzeczypospolitej oblegały broniony przez Rosjan Smoleńsk. Czarnym charakterem jest polski król Zygmunt III Waza, natomiast główną postacią pozytywną jest rosyjski car.

• Jelena Szulman jako Saszka
• Piotr Fiodorow jako Michaił Szein, wojewoda
• Jekatierina Gorochowska jako Fiodor
• Wadim Nikitin jako dziad
• Jewgienij Styczkin jako Zygmunt III Waza, polski król
• Oleg Kulikowicz jako Aleksiej Iwanowicz
• Siergiej Russkin jako kardynał
• Anatolij Pietrow jako Stanisław Żółkiewski, polski hetman
• Aleksandr Bojarski jako Filimon, piekarz
• Michaił Chrustalow jako Nikołaj

"1609 rok, trwa wojna. Polsko-litewskie wojska otoczyły Smoleńsk, ale rosyjski garnizon z wojewodą Michaiłem Szeinem na czele gotów jest bronić się do końca. Smoleńsk to główna twierdza na drodze do Moskwy, nie można więc poddać jej bez boju..."^[1].

Bohaterami filmy są rosyjskie dzieci, które chcą walczyć z Polakami. Zygmunt III Waza został przedstawiony jako zniewieściały i podstępny król Polski, który jest głównym czarnym charakterem. Uosobieniem natomiast dobra i sprawiedliwości jest car, którego wzywa główny bohater Saszka. Jest to postać magiczna, posiadająca wyjątkową moc oraz atrybuty w postaci tarczy i miecza^[2].

Film jest uważany za antypolski. Ma na celu umacnianie wśród młodych Rosjan wizerunku złych Polaków na podstawie wydarzeń historycznych z początków XVII wieku. Film wywołał reakcje nie tylko w Polsce, ale także na Białorusi^[3][4], która kilka wieków temu była częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przodkowie dzisiejszych Białorusinów walczyli po stronie Rzeczypospolitej przeciwko Carstwu Rosyjskiemu, wspólnie z Polakami, Litwinami i Ukraińcami, dlatego też negatywne przedstawianie tych wojsk wywołało na Białorusi protesty^[5].

• W rzeczywistości król Polski był znacznie starszy (w chwili oblężenia miał 53 lata, ale w filmie ukazany jest jako młody człowiek)^[6].
• W tamtym czasie zupełnie inny wygląd miały wieże twierdzy smoleńskiej (dachy w kształcie stożka dodano podczas przebudowy w XX w.)^[7].
• 10 tysięcy ukraińskich Kozaków także wzięło udział w oblężeniu po stronie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ale nie ma ich w filmie^[8].

• 2016: XX Wszechrosyjski Festiwal Sztuk Wizualnych w centrum dziecięcym "Orzełek" – najlepsza pełnometrażowa animacja^[9]
• 2016: XIII Międzynarodowy Festiwal Dobroczynności "Promienisty anioł" w nominacji "Animowane kino" – 3 miejsce^[10]

• Twierdza. Tarczą i mieczem w bazie Animator.ru
• Twierdza. Tarczą i mieczem w bazie Kinopoisk.ru
• Twierdza. Tarczą i mieczem w bazie IMDb (ang.)