Trzebuń (województwo pomorskie)

Trzebuń
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

kościerski

Gmina

Dziemiany

Liczba ludności 

(sołectwo) 460

Strefa numeracyjna

58

Kod pocztowy

83-425[2]

Tablice rejestracyjne

GKS

SIMC

0160956

Położenie na mapie gminy Dziemiany
Mapa konturowa gminy Dziemiany, po lewej znajduje się punkt z opisem „Trzebuń”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Trzebuń”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Trzebuń”
Położenie na mapie powiatu kościerskiego
Mapa konturowa powiatu kościerskiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Trzebuń”
Ziemia54°00′42″N 17°42′16″E/54,011667 17,704444[1]

Trzebuń (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Trzebùń; niem. Trzebuhn, dawniej Trzebon, Trziebon, Trzembonia[3]) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, w gminie Dziemiany pomiędzy Wdzydzkim Parkiem Krajobrazowym a Zaborskim Parkiem Krajobrazowym w kompleksie leśnym Borów Tucholskich. W skład sołectwa Trzebuń wchodzą następujące miejscowości: Białe Błota, Dywan, Borsztal, Lampkowo, Mutkowo, Pełk, Rozwalewo, Turzonka, Wilczewo, Zajączkowo, Zatrzebionka, Zimny Dwór i Żabowo.

Wieś królewska w starostwie mirachowskim w województwie pomorskim w II połowie XVI wieku[4]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie gdańskim.

Części wsi

Integralne części wsi Trzebuń[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0160962 Białe Błota część wsi
0160979 Lampkowo część wsi
0160985 Wilczewo część wsi
0160991 Zajączkowo część wsi
0161000 Zatrzebionka część wsi
0161016 Zimny Dwór część wsi
0161022 Żabowo część wsi

Pochodzenie nazwy

Toponim Trzebuń jest nazwą dzierżawczą, utworzona od nazwy osobowej – imienia TrzebonTrzebomysł, Trzebosław, za pomocą formantu –jь. Obecność tego właśnie formantu tłumaczyłaby obecna postać wygłosowego –ń. Nazwa po raz pierwszy odnotowana w 1398 roku – Trsebon. Jeszcze w wieku XIX notowane były dwie postacie tej nazwy: Trzebuń albo Trzeboń[7].

Historia

Wieś, a w zasadzie jej część, zaliczana była do kasztelanii gdańskiej, aczkolwiek w przywileju księcia Mściwoja II z roku 1284 jej nazwa nie została wymieniona. Poświadczenie źródłowe pochodzi dopiero z czasów krzyżackich, kiedy to Trzebuń należał do komornictwa mirachowskiego. Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny nadał wówczas wsi prawo chełmińskie (niemieckie) w miejsce prawa polskiego, utrzymanego w niektórych wsiach. Po pokoju toruńskim z roku 1466 Trzebuń ponownie znalazł się w granicach Polski i znajdował się w obrębie starostwa parchowskiego. Wieś nigdy nie była ani własnością szlachecką, ani kościelną, lecz królewską.

1 grudnia 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim (jego dokładny przebieg nie jest znany). Z uczestników strajku znane są następujące nazwiska: D. Jutrzonka, F. Leman, M. Grzenia, J. Kujawski. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele[8].

W 1920 Trzebuń znalazł się w granicach II Rzeczypospolitej. W czasie okupacji hitlerowskiej należał do Reichsgau Danzig-Westpreussen. Miejscowa ludność została wysiedlona, by powrócić po wycofaniu się hitlerowców[9]. W 1936 została założona działająca do dziś jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[10].

11/12 sierpnia 2017 przechodząca przez Pomorze nawałnica spowodowała liczne uszkodzenia domów i budynków gospodarczych oraz zniszczyła 90% areału okolicznych lasów[11].

Przypisy

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141069
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1300 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. F. Lorentz Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3).
  4. Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 94.
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. GUS. Rejestr TERYT
  7. E. Breza, Toponimika powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 119.
  8. L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 77.
  9. E. Breza, Toponimika powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 9 – 13.
  10. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2022-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-21)].
  11. Maciej Dzwonnik Pomoc już niepotrzebna. Teraz liczą straty