Tropikalne lasy suche

Suchy las na Nowej Kaledonii

Tropikalne lasy suche, lasy strefy międzyzwrotnikowej o okresowo zmiennej ilości opadów (ang. Subtropical/Tropical Dry Forest, Tropical seasonal/deciduous forest) – formacja roślinna, jedna z kilku wyróżnianych w obrębie biomu lasów tropikalnych, występująca w strefie międzyzwrotnikowej, głównie między 10 i 23 stopniem szerokości północnej i południowej, wykształcająca się na obszarach z trwającą przez 3–7 miesięcy porą suchą. Obejmuje głównie lasy monsunowe i suche lasy podrównikowe, w niektórych ujęciach zaliczane tu bywają także lasy kserofityczne. Lasy te są bardzo zróżnicowane w zależności od warunków topograficznych, troficznych i wilgotnościowych. Występują w Ameryce Południowej i Środkowej, w zachodniej i środkowej Afryce, na Madagaskarze, w Azji Południowo-Wschodniej, na Nowej Gwinei i w Queenslandzie[1].

Warunki kształtowania się

Suchy las w Brazylii
Suchy las w Gran Chaco

Lasy te występują w strefie międzyzwrotnikowej, głównie między 10 i 23 stopniem szerokości północnej i południowej, na obszarach, gdzie zaznacza się sezonowość opadów. W skali roku wielkość opadów wynosi zwykle od 1000 do 2000 mm[1], miejscami do 2500[2], przy czym deszcze padają tylko lub niemal wyłącznie w porze deszczowej. W porze suchej, trwającej od 3 do 7 miesięcy[2][1], spada mniej niż 100 mm deszczu[1].

W najwilgotniejszych obszarach, gdzie pora deszczowa związana jest z monsunami wiejącymi od morza, kształtują się lasy monsunowe. W porze suchej wiatry wieją od strony lądu, przynosząc też nieco chłodniejsze powietrze. Na pozostałych obszarach, gdzie suma opadów wynosi od kilkuset do 1300 mm, występują suche lasy podrównikowe[2]. Generalnie różnice temperatur między sezonami są tu niewielkie, większe różnice występują między temperaturami dziennymi i nocnymi[3].

Warunki siedliskowe w lasach monsunowych i suchych są lokalnie bardzo zróżnicowane[1], przy czym generalnie gleby są tu zwykle żyźniejsze niż w stale wilgotnych lasach równikowych z powodu podsiąkania następującego w okresie suchym[2]. Częste są tu silnie zwietrzałe gleby laterytowe i ferralitowe, obfitujące w tlenki żelaza i glin[1]. Lasy te występują zwykle w niższych położeniach, wyżej w górach znane są ze wschodnich stoków Andów, gdzie sięgają do 1200 m n.p.m. Częstym czynnikiem oddziałującym na te lasy w okresie suchym są pożary[1].

Szata roślinna

Boliwijski las Chiquitano w porze deszczowej
 Osobny artykuł: Las monsunowy.

Drzewa są tu niższe niż w wilgotnych lasach nizinnych, osiągają do 25–35 m wysokości i tworzą dwie warstwy koron. Wyższe drzewa zwykle gubią liście w okresie suchym, a te z niższej warstwy mają liście mniejsze, skórzaste i wieczniezielone[2]. Lasy monsunowe w Australii zdominowane są także w wyższej warstwie przez wieczniezielone eukaliptusy[4]. Miejscami w lasach tych występują drzewa iglaste, np. w lasach azjatyckich sosny[4]. Epifitów i lian jest w nich zwykle niewiele. Silnie rozwinięta jest warstwa krzewów i runa[2]. Często obecne są bambusy[4]. W kompleksach lasów monsunowych występują często wzdłuż rzek pasma lasów galeriowych, często też sąsiadują z nizinnymi tropikalnymi lasami wilgotnymi i lasami górskimi, w miejscach, gdzie np. z powodu bliskości morza występuje stała, wysoka wilgotność[4].

Na obszarach suchszych tworzą się suche lasy podrównikowe, z reguły niższe o wysokości 10–20 m, z jedną warstwą koron, zwykle świetliste[2]. W odróżnieniu od lasów wilgotnych drzewostan często tworzą tu nieliczne gatunki, często dominuje jeden (np. w lasach miombo: Brachystegia, Julbernardia lub Isoberlinia, w innych lasach Afryki Oldfieldia africana i bauhinia, w Azji teczyna wyniosła)[3]. Liście tych drzew są dość duże i sezonowe. Warstwa krzewów jest różnie wykształcona, częste w niej są krzewy kolczaste, o liściach drobnych i sezonowych. W runie dominują zwykle trawy zasychające w porze suchej[2]. W miarę zmniejszania się ilości opadów w formacji tej zwiększa się udział kserofitów i sukulentów. Takie lasy kserofityczne w międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC) zaliczane są już do formacji leśnych, zaroślowych i trawiastych gorących pustyń i półpustyń (3.A. Warm Desert & Semi-Desert Woodland, Scrub & Grassland – S06) w ramach biomu pustynie i półpustynie[1].

Formacje leśne, zarówno lasy monsunowe, jak i suche lasy tropikalne, sąsiadują z sawannami i często są z nimi przemieszane – granica między tymi formacjami bywa rozmyta[2]. W międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC) przyjmuje się umownie, że kryterium rozdzielającym te formacje i kwalifikującym roślinność do lasów jest zwarcie koron przekraczające 40% i wysokość drzew przekraczająca 8 m[1].

Wśród suchych lasów podrównikowych wyróżnia się m.in.: miombo, mopane i lasy baobabowe w Afryce, caatinga, espinares, cardonales, agreste, algarrobo i quebracho w Ameryce Południowej i Środkowej[2].

Klasyfikacje

W międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC) tropikalne lasy suche (1.A.1. Tropical Dry Forest & Woodland – F003) stanowią jedną z pięciu formacji w podklasie formacji lasy tropikalne (1.A. Tropical Forest & Woodland – S17)[1]. Analogicznie ujmowane są w klasyfikacji siedlisk Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN)[5].

W klasyfikacji biomów Elgene Boxa i Kazue Fujiwary (2013) tropikalne lasy suche obejmują także widne lasy kolczaste (kserofityczne) (Tropical deciduous forest, woodland, and thorn scrub)[6].

W typologii formacji roślinnych stosowanej przez World Wide Fund for Nature (WWF) lasy te stanowią biom równikowych i podrównikowych (tropikalnych i subtropikalnych) suchych lasów liściastych (Tropical and Subtropical Dry Broadleaf Forests), przy czym biom nie jest spójny z ujęciem międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC). W klasyfikacji WWF część wilgotnych lasów monsunowych zaliczona została do równikowych i podrównikowych wilgotnych lasów liściastych, część suchych lasów podrównikowych zaliczona została do biomu międzyzwrotnikowych stepów, sawann i zarośli, osobno też wyróżniane są podzwrotnikowe lasy iglaste[7].

Ekoregiony WWF

Tropikalne lasy suche dominują w następujących ekoregionach wyróżnionych przez World Wide Fund for Nature (WWF)[8]:

W Australazji i Oceanii:

W Azji:

W Afryce:

Na kontynentach amerykańskich:

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j Don Faber-Langendoen, Todd Keeler-Wolf, Del Meidinger, Carmen Josse, Alan Weakley, David Tart, Gonzalo Navarro, Bruce Hoagland, Serguei Ponomarenko, Gene Fults, Eileen Helmer: Classification and Description of World Formation Types. USDA, Department of Agriculture, 2016. [dostęp 2022-03-08].
  2. ↑ a b c d e f g h i j Zbigniew Podbielkowski, Szata roślinna Ziemi, Poznań: Kurpisz, 1997, s. 224-231, ISBN 83-86600-37-3, OCLC 749707310.
  3. ↑ a b Michael Allaby, Tropical forests, Richard Garratt (red.), New York: Chelsea House, 2006, s. 83-85, ISBN 0-8160-5322-7, OCLC 58457073.
  4. ↑ a b c d Michael Allaby, Tropical forests, Richard Garratt (red.), New York: Chelsea House, 2006, s. 94-96, ISBN 0-8160-5322-7, OCLC 58457073.
  5. ↑ IUCN Habitats Classification Scheme. Version 3.1.. IUCN, 2012. [dostęp 2022-03-08].
  6. ↑ Elgene O. Box, Kazue Fujiwara: Vegetation Types and Their Broad-scale Distribution. W: Eddy van der Maarel, Janet Franklin (red.): Vegetation Ecology. John Wiley & Sons, Ltd., 2013, s. 455-485.
  7. ↑ David M. Olson, Eric Dinerstein, Eric D. Wikramanayake i in. 2001. Terrestrial ecoregions of the world: A new map of life on earth. BioScience 51(11): 933-938.
  8. ↑ Wildfinder Database. WWF. [dostęp 2022-02-14].