Tripoli (gr.Τρίπολη, dawniej Τρίπολις; wcześniejsze nazwy: Tripolitsa (Τριπολιτσά), Tripolitza lub Tripolizza) – miasto w Grecji, na centralnym Peloponezie, w administracji zdecentralizowanej Peloponez, Grecja Zachodnia i Wyspy Jońskie, w regionie Peloponez, w jednostce regionalnej Arkadia. Siedziba gminy Tripoli. W 2011 roku liczyło 30 866 mieszkańców[1]. Drogowy węzeł komunikacyjny Peloponezu.
Historia
Oblężenie Tripolitsy w 1821 r.
Zbudowane na miejscu średniowiecznej wsi, między ruinami trzech antycznych polis: Pallantron, Tegea i Mantineja, stanowiło ważny ośrodek administracyjny osmańskiej Grecji i symbol władzy Turków nad Peloponezem.Po szczególnie okrutnie zgaszonej próbie wywołania powstania w Grecji przez flotę rosyjską pod dowództwem Aleksieja Grigorowicza Orłowa w 1770 roku (gr. Ορλωφικά), podczas piątej wojny rosyjsko-tureckiej, miasto zostało ufortyfikowane i stało się główną bazą wojskową Turków na Peloponezie. Mury miejskie są obecnie jedną z największych atrakcji turystycznych miasta. Innymi, zbudowanymi już w niepodległej Grecji są pomnik generała Theodorosa Kolokotronisa i budynek sądu.
W 1821 miasto miało charakter bogatej, kolonialnej stolicy prowincji. Zamieszkiwało je 13 tysięcy Greków, 7 tys. Muzułmanów i 400 Żydów[2]. Klasę posiadającą stanowili głównie Muzułmanie i Żydzi, gdy Grecy, była to ludność głównie zależna lub niewolna. Wobec prób wywołania ogólnobałkańskiego powstania przez Aleksandra Ipsilantiego (podjętych z obecnej Rumunii), Turcy prewencyjnie mordowali wielu spośród greckich mieszkańców całego imperium. Z rozkazu władz, rzezie przeprowadzano od Dunaju, po Pont i Cypr, nie wyłączając małych greckich enklaw, zagubionych pomiędzy miejscowościami innych ludów, ani stołecznego Konstantynopola. M.in. zamordowano, przez powieszenie na drzwiach katedry, patriarchę grecko-prawosławnego, mimo że nawołującego Greków do posłuchu wobec „danej od Boga władzy Sułtana”. W Grekach z Peloponezu wywołało to przekonanie, że nieodwołalnie nadeszła chwila, określana jako „Wolność, albo śmierć !”. Pomiędzy 17 a 23 marca powstali, w wielu miejscach naraz mordując tureckie załogi i wszystkich muzułmańskich mieszkańców – swych sąsiadów. Oblegano i zdobywano, często głodem, kolejne twierdze, przepełnione muzułmańskimi uciekinierami. Ludność grecka zawczasu opuściła Tripolitsę[3], obleganą, głodzoną, następnie zdobytą przez niedozbrojone, nieregularne oddziały powstańcze, jednak liczne i dobrze dowodzone przez Theodorosa Kolokotronisa. Dokonano zupełnej masakry muzułmanów i Żydów, nie wyłączając kobiet i dzieci, zbiorowo mordowanych także po zakończeniu walk. Zginęło ok. 30 tysięcy osób, w tym rzesze uchodźców z mniejszych ośrodków. Greccy dowódcy dokonali zupełnej grabieży, rozkopywano nawet groby, aż sytuacja ta doprowadziła do wybuchu epidemii. Historycy wskazują, że niewielka część muzułmanów, w tym kobiet, uszła jednak z Tripolitsy, wykorzystując, zapewne wykupując sobie możliwość dyskretnego opuszczenia obleganego miasta, z pomocą greckich znajomych. Znanym przykładem stała się skuteczna ochrona kobiet z haremu paszy, przez Bubulinę Laskarinę, greckiego dowódcę – kobietę. Także Maniates, choć inicjatorzy powstania, ratowali swych tureckich znajomych, podobnie jak oni pochodzących z okręgu Mani. Największe bogactwa wywiózł ze zdobytego miasta Kolokotronis. Przyszłość pokazała, że w przypadku niektórych dowódców, w tym Bubuliny i Kolokotronisa, zrabowane w Trypolitsy bogactwa obrócone zostały w źródła finansowania dalszej walki o niepodległość. Zdobycie głównego, tureckiego ośrodka w tej części Grecji, decydująco wzmocniło morale oddziałów powstańczych.
Masakra wywołała krytykę europejskiej opinii publicznej i także znacznej części Greków, przy czym w Grecji dyskusja ta żywa jest do dziś. Ponadto, w myśl wcześniejszych umów, część z łupów obrócona być miała na korzyść skarbu państwa nowo tworzonej Republiki Greckiej. Rabunek całości skarbów miasta przez osoby prywatne doprowadził do rozłamu, a później nawet wybuchu wojny domowej pomiędzy poszczególnymi grupami powstańców[4]
Tripoli zostało ponownie zajęte przez Turków w 1825 oraz całkowicie zniszczone 9 lutego1828, przez egipskie siły Ibrachima Paszy, po przegranej przez flotę Porty morskiej bitwie pod Nawarino.
W odbudowanym mieście urodziło się dwóch greckich premierów: Aleksandros Papanastasiu i Konstandinos Jeorgakopulos. Obecnie w Trypolisie znajduje się jeden z kampusów Uniwersytetu Peloponeskiego (Wydział Nauk Ścisłych i Wydział Ekonomii, jak również rektorat). Lokalne centrum przemysłu spożywczego[5]. Obok miasto przebiega autostrada, z Aten, rozwidlająca się tu i aktualnie przedłużana w stronę Sparty oraz w stronę Kalamaty (2011)[6]. Przez Trypolis przebiega też wąskotorowa linia kolejowa Kalamata-Ateny, ale ruch na niej jest aktualnie (od 2011 roku) zawieszony.
Θάνος Βερέμης, Γιάννης Κολιόπουλος – „Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΗ ΕΛΛΑΔΑ”, wyd. Skai Biblio, Ateny 2010, tom nr 2 ('Β) serii wydawniczej„1821 – Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ”, ISBN 978-960-482-044-3 (okres powstania „1821”)
Ιάκωβος Δ.ΜιχαΗλίδης – „Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Πολιτικές επιλογές και Στρατιωτικές Επιχειρήσεις (1821-1827)”, wyd. Skai Biblio Ateny 2010, tom nr 3 ('Γ) serii wydawniczej„1821 – Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ”, ISBN 978-960-482-045-0 (okres powstania „1821”)
↑Dane z encyklopedii: Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τόμος 23ος, str. 282.
↑Brewer David 2001, The Greek War of Independence. The Struggle for Freedom from Ottoman Oppression and the Birth of the Modern Greek Nation” str. 111–112. wyd. The Overlook Press, New York, ISBN 1-58567-395-1
↑Przytoczone powyżej, wszystkie szczegółowe dane i oceny, dotyczące Tripoli, okresu powstania 1821 pochodzą z wymienionych pozycji literatury, z serii „1821 – Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ” i towarzyszących im, dokumentalnych materiałów TV, linkowanych poniżej.
