Teresa Żylis-Gara

Teresa Żylis-Gara
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 stycznia 1930
Landwarów

Data i miejsce śmierci

28 sierpnia 2021
Łódź

Typ głosu

sopran liryczny

Gatunki

muzyka operowa
muzyka poważna

Zawód

śpiewaczka, pedagog

Wydawnictwo

EMI, Deutsche Grammophon, Harmonia Mundi, Erato, Polskie Nagrania „Muza”

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons

Teresa Gerarda Żylis-Gara (ur. 23 stycznia 1930 w Landwarowie k. Wilna, zm. 28 sierpnia 2021 w Łodzi) – polska śpiewaczka (sopran liryczny) światowej sławy, profesor sztuk muzycznych.

Życiorys

Urodziła się jako Teresa Żylis[1][2]. Jej ojciec Franciszek Żylis, kolejarz, z państwowej posady był w stanie zapewnić rodzinie skromny, lecz stabilny byt. Miała piątkę starszego rodzeństwa: Mieczysława, Henryka, Romualda, Zofię i Marię (która zmarła w wieku 14 lat). W rodzinnym domu obecna była muzyka. Bracia grali na gitarze i mandolinie. Wszyscy członkowie rodziny śpiewali. Teresa jako dziecko śpiewała w kościelnym chórze[2]. Po II wojnie światowej w 1946 razem z rodziną przeprowadziła się do Łodzi[1]. Początkowo uczyła się w gimnazjum ogólnokształcącym i jednocześnie w średniej szkole muzycznej. Jej pierwszą nauczycielką śpiewu była Stefania Grabowska, zaś pierwszy publiczny występ Teresy (wykonała dwie pieśni Mieczysława Karłowicza) odbył się na balu w Pałacu Poznańskiego. Od 1952 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (PWSM) u Olgi Olginy. W 1953 zwyciężyła w Ogólnopolskim Konkursie Młodych Wokalistów w Warszawie. W 1957 ukończyła studia w PWSM i uzyskała dyplom tej uczelni. W 1958 zadebiutowała w Operze Krakowskiej jako Halka w Halce Stanisława Moniuszki[3]. Również w 1958 otrzymała II nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Wokalnym w Tuluzie[2]. W 1960 otrzymała III nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Muzycznym w Monachium. Następnie śpiewała w teatrach operowych w Oberhausen, Dortmundzie i Düsseldorfie. Przełomem w jej karierze były występy w Paryżu w 1966 oraz na Festiwalu Mozartowskim w Salzburgu w 1968.

W 1968 wystąpiła po raz pierwszy w londyńskiej Covent Garden w roli Violetty w operze Traviata Giuseppe Verdiego[4][5]. W grudniu 1968 zadebiutowała na scenie Metropolitan Opera w Nowym Jorku jako Donna Elvira w operze Mozarta Don Giovanni. W Metropolitan Opera zaśpiewała 20 partii w 233 przedstawieniach. W marcu 1984 po raz 233 i ostatni spotkała się z publicznością Metropolitan Opera, wykonując tytułową partię w operze Manon Lescaut Pucciniego[3][2].

W 1999 otrzymała tytuł profesora sztuki[6]. Laureatka tytułów doktora honoris causa wrocławskiej Akademii Muzycznej im. K. Lipińskiego[7] oraz Akademii Muzycznej w Łodzi[8].

W jej repertuarze były wielkie role w operach Giuseppe Verdiego, Richarda Straussa, Giacomo Pucciniego i Wolfganga Amadeusa Mozarta. Występowała również w repertuarze pieśniarskim, m.in. popularyzowała utwory Karola Szymanowskiego. Nagrywała dla renomowanych wytwórni płytowych, takich jak: Deutsche Grammophon, EMI, Harmonia Mundi, Erato czy Polskie Nagrania „Muza”. Od 1980 mieszkała w Monako[9].

Popiersie Teresy Żylis-Gary w parku w Radziejowicach

W 2005 otrzymała Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[10]. Została odznaczona Krzyżem Komandorskim (2000)[11] i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (2011)[12][13] Orderu Odrodzenia Polski. W 2012 otrzymała Order Oficerski Legii Honorowej Republiki Francuskiej[4]. Została też wyróżniona tytułem honorowej obywatelki Łodzi (2020)[14].

Zmarła 28 sierpnia 2021 w Łodzi[15] w wieku 91 lat[16][17]. Została pochowana 10 września 2021 w alei zasłużonych na cmentarzu komunalnym Doły w Łodzi[18].

Życie prywatne

Na początku studiów wyszła za mąż za inżyniera Jerzego Garę, po którym przejęła drugie nazwisko. Podczas studiów urodziła syna Jerzego. Po jej wyjeździe do Republiki Federalnej Niemiec synem opiekowała się jej matka. Na skutek długiej rozłąki z mężem i synem rodzina rozpadła się[2].

Dyskografia

  • Handel: Water & Fireworks Music; Coronation Anthems[19]
  • Essential Handel[20]
  • Bach: Oratorio De Noël; Oratorio De Pâques; Oratorio De L′Anscension; Messe En Si Mineur[21]
  • Gala Au Metropolitan Opera De New York[22]
  • Rossini: Mosč[23]
  • Mozart: Don Giovanni[24]
  • Massenet: Manon[25]
  • Berlioz: Benvenuto Cellini[26]
  • Mozart: Requiem K. 626; Exsultate, Jubilate, K. 165[27]
  • Metropolitan Opera Gala Honoring Sir Rudolf Bing[28]
  • Handel: Coronation Anthems; Dixit Dominus[29]
  • Handel: Water & Fireworks Music; Coronation Anthem[30]
  • Mahler: Symphony No.2 Resurrection[31]
  • 2010: Chausson: Le Roi Arthus[32]
  • 2010: Chopin: Masterworks II[33]
  • 2009: Arie operowe[34]
  • 2003: Requiem[35]
  • 1989: Teresa Żylis-Gara – Cilea, Mascagni, Moniuszko, Puccini, Verdi – The Gala Concert[36]
  • 1981: Teresa Zylis-Gara – Famous Polish Singers, vol. 3[37]
  • Teresa Żylis-Gara – Kolędy polskie[38]

Przypisy

  1. ↑ a b Moja sztuka... moja miłość... w bazie filmpolski.pl
  2. ↑ a b c d e Hanna Milewska: Teresa Żylis-Gara: Warto dobrze zaśpiewać. hi-fi.com.pl, listopad 2021. [dostęp 2022-10-28].
  3. ↑ a b Małgorzata Komorowska: Teresa numer jeden. maestro.net.pl. [dostęp 2022-10-28].
  4. ↑ a b Teresa Żylis-Gara. teatrwielki.pl. [dostęp 2021-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-28)].
  5. ↑ Zylis-Gara, Teresa. W: Karl-Josef Kutsch, Leo Riemens: Großes Sängerlexikon. Wyd. 4. Walter de Gruyter, 2012, s. 5180. ISBN 978-3-59-844088-5. (niem.).
  6. ↑ Prof. Teresa Żylis-Gara, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-05-23].
  7. ↑ Teresa Żylis-Gara (2003). amuz.wroc.pl. [dostęp 2011-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-28)].
  8. ↑ Teresa Żylis-Gara (2016). [dostęp 2017-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-24)].
  9. ↑ Teresa Żylis-Gara, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].
  10. ↑ Lista laureatów medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2021-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-03-31)].
  11. ↑ M.P. z 2000 r. nr 15, poz. 342.
  12. ↑ M.P. z 2011 r. nr 32, poz. 384.
  13. ↑ Prezydent odznaczył ludzi kultury. prezydent.pl, 17 stycznia 2011. [dostęp 2011-03-03].
  14. ↑ Nowi honorowi obywatele Łodzi. radiolodz.pl, 2020-11-18. [dostęp 2021-03-06].
  15. ↑ Nekrolog. nekrologi.wyborcza.pl, 2021-08-31. [dostęp 2022-10-28].
  16. ↑ Daria Porycka, Agnieszka Ziemska: Zmarła śpiewaczka operowa Teresa Żylis-Gara. Występowała z takimi sławami, jak Luciano Pavarotti i Jose Carreras. Polska Agencja Prasowa. [dostęp 2021-08-28].
  17. ↑ Żegnaj, Maestra.... teatrwielki.pl. [dostęp 2021-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-29)].
  18. ↑ ks. Paweł Kłys: Pożegnanie śp. Teresy Żylis-Gara – światowej sławy polskiej śpiewaczki operowej. archidiecezja.lodz.pl, 2021-09-10. [dostęp 2021-09-10].
  19. ↑ Charles Mackerras Handel: Water & Fireworks Music; Coronation Anthems CD.
  20. ↑ Essential Handel CD.
  21. ↑ Bach: Oratorio De Noël; Oratorio De Pâques; Oratorio De L’Anscension; Messe En Si Mineur CD.
  22. ↑ Arroyo / Bo / Caballe / Domingo / Nilsson / Resnik / Zyis-Gara Gala Au Metropolitan Opera De New York CD.
  23. ↑ G Rossini Rossini: Mosè CD.
  24. ↑ Bohm / Macurdy / Milnes / Mozart / Vopc / Vpo Mozart: Don Giovanni CD.
  25. ↑ J Massenet Massenet: Manon CD.
  26. ↑ Berlioz / Bonisolli / Brendel / Ozawa / Zylis-Gara Berlioz: Benvenuto Cellini CD.
  27. ↑ Gonnenwein / Mozart Mozart: Requiem K. 626; Exsultate, Jubilate, K. 165 CD.
  28. ↑ Metropolitan Opera Gala Honoring Sir Rudolf Bing CD.
  29. ↑ Handel / Kcc / Ledger / Willcocks Handel: Coronation Anthems; Dixit Dominus CD.
  30. ↑ Handel / Ledger / Lso / Mackerras / Willcocks Handel: Water & Fireworks Music; Coronation Anthems CD.
  31. ↑ Gustav Mahler Mahler: Symphony No.2 Resurrection CD.
  32. ↑ Teresa Zylis-Gara – Chausson: Le Roi Arthus.
  33. ↑ Maria João Pires, Cyprien Katsaris, Elisabeth Leonskaja – Chopin: Masterworks II.
  34. ↑ Teresa Żylis-Gara – Arie operowe.
  35. ↑ Requiem – Choeur de Radio France.
  36. ↑ Teresa Żylis-Gara – Cilea, Mascagni, Moniuszko, Puccini, Verdi – The Gala Concert.
  37. ↑ Teresa Zylis-Gara* – Famous Polish Singers Vol. 3.
  38. ↑ Teresa Żylis-Gara – Kolędy Polskie.

Bibliografia

Linki zewnętrzne