Teofil Królik

Teofil Królik
Ilustracja
Imię i nazwisko urodzenia

Theophil Krolik

Data i miejsce urodzenia

27 kwietnia 1851[a]
Tarnowskie Góry

Data i miejsce śmierci

20 sierpnia 1923
Tarnowskie Góry

Zawód, zajęcie

górnik, działacz narodowy, poseł Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego

Partia

Niemiecka Partia Centrum

Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Teofila Królika na cmentarzu parafii św. Anny w Tarnowskich Górach (2020)

Teofil Królik (niem. Theophil Krolik; ur. 27 kwietnia 1851[a] w Tarnowskich Górach, zm. 20 sierpnia 1923 tamże) – górnik, polski działacz narodowy, niemiecko-polski polityk i poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego z ramienia partii Centrum (1903–1906).

Życiorys

Teofil Królik urodził się 27 kwietnia 1851 roku[a] w Tarnowskich Górach (Tarnowitz) w Królestwie Prus w górniczej rodzinie Antoniego Królika i Magdaleny z domu Dziwiczyk. Po ukończeniu edukacji w szkole ludowej podjął pracę jako górnik m.in. w kopalni „Fryderyk”, gdzie pracował już jego ojciec[1]. Część zarabianych pieniędzy przeznaczał na polskojęzyczne gazety i książki, a od lat 70. XIX w. współpracował z polskimi działaczami narodowymi (m.in. z Karolem Miarką)[2].

W 1889 roku był jednym ze współzałożycieli Związku Wzajemnej Pomocy (ZWP)[2], w latach 1891–1897[b] był prezesem tej organizacji, a od 1902 jej wiceprzewodniczącym[1]. W ZWP działał aż do jego połączenia ze Zjednoczeniem Zawodowym Polskim w 1909 roku[3][2]. Jednocześnie był przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Ludowego w Miasteczku Śląskim[2][4]. W 1892 roku brał udział w akcji zbierania podpisów pod petycją w sprawie języka polskiego w szkołach[5]. Jako kolporter polskich książek i gazet pracował również w bytomskim wydawnictwie Katolika[2][4].

W 1898 roku środowisko skupione wokół Katolika wysunęło kandydaturę Teofila Królika na posła do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego z ramienia katolickiej partii Centrum w okręgu bytomsko-tarnogórskim. Ostatecznie jednak w wyborach wystartował (oraz zdobył mandat) adwokat Bernhard Karl Stephan(inne języki)[6]. W kolejnych wyborach w 1903 roku Katolik ponownie zaproponował Królika jako kompromis między niemieckim katolickim Centrum a polskim stronnictwem narodowym na Górnym Śląsku, jednak choć Królik potępił polskich radykałów, kierownictwo partii wystawiło kandydaturę radcy Karla Antessa[6]. Mimo to Królik wziął udział w głosowaniu i zdobywając 20 145 (43,3%) głosów, przeszedł do II tury wyborów, w której zmierzył się z kandydatem socjalistów, Augustem Winterem[7][6]. W wyborach ścisłych uzyskał wsparcie górnośląskiej endecji, zdobywając 28 475 (69,6%) głosów, zwyciężył i został posłem do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego[7][6][2].

W marcu 1906 roku w wyniku umowy z polskim stronnictwem narodowym Królik zrzekł się mandatu, a deputowanym z tego okręgu został Adam Napieralski, który wygrał wybory uzupełniające, uzyskując przygniatającą większość głosów[8][2][4].

W 1911 roku we współpracy z grupą działaczy (m.in. z Michałem Wolskim i Janem Bondkowskim(inne języki)) założył w Tarnowskich Górach bank ludowy, którego był pierwszym kierownikiem[9] i w którym pracował aż do swojej śmierci[10][2].

Po wybuchu w 1918 roku rewolucji listopadowej Królik zwołał w mieście wiec, na którym zorganizował polską radę ludową. Wiosną roku następnego pracował w tajnym komitecie, którego przewodniczącym był Bondkowski, mającym za zadanie przygotowywanie objęcia władzy w Tarnowskich Górach przez Polaków[2][11]. W grudniu 1919 roku wszedł z kolei w skład nowo ukonstytuowanej Powiatowej Rady Ludowej[12].

Zmarł 20 sierpnia 1923 roku. Spoczął na cmentarzu przy kościele św. Anny w rodzinnych Tarnowskich Górach[2].

Upamiętnienie

Imię Teofila Królika nosi jedna z ulic(inne języki) tarnogórskiego Śródmieścia – jest to droga gminna klasy L nr 270 105 S o długości 329 m[13].

Uwagi

  1. ↑ a b c Data narodzin za: [1][7]. Inne źródła podają 24 kwietnia 1851[2][4], zaś na nagrobku Królika widnieje data 24 kwietnia 1852.
  2. ↑ Nadolski podaje lata 1893–1899[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c Datenbank der deutschen Parlamentsabgeordneten – Królik, Theophil. [dostęp 2023-01-01]. (niem.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Babirecka 2004 ↓.
  3. ↑ a b Nadolski 2000 ↓, s. 166.
  4. ↑ a b c d Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Sławni Tarnogórzanie. 2018-08-09. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).
  5. ↑ Targ 1969 ↓, s. 164.
  6. ↑ a b c d Nadolski 2000 ↓, s. 167.
  7. ↑ a b c Nowak 1927 ↓, s. 180.
  8. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 181.
  9. ↑ Targ 1969 ↓, s. 173.
  10. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 181–182.
  11. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 184.
  12. ↑ Cimała 2000 ↓, s. 344.
  13. ↑ BIP – Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Tarnowskich Górach: Wykaz publicznych dróg gminnych w Tarnowskich Górach. 2021-10-25. [dostęp 2023-01-01]. (pol.).

Bibliografia