Tarantyzm

Tarantyzm – zespół zachowań o charakterze symboliczno-religijnym określany jako egzorcyzm muzyczno-taneczny[1][2] i powiązany ze zjawiskiem jakim jest mania tańca. Wyróżnikiem tej formy histerycznej reakcji tanecznej miało być rzekome ugryzienie przez tarantulę, zaś sposobem na pozbycie się jadu z organizmu był taniec. Tarantyzm analizowany był przez badaczy przede wszystkim na południu Włoch, w regionie Apulii. Według różnych ustaleń rytuał ten obserwowany był od wieku XI lub XIV aż do czasów zanikania w latach 60./70. XX wieku[3][4].

Opis rytuału

Kobieta (ubrana na biało) podczas muzycznego rytuału tarantyzmu.

Zwierzętami odpowiedzialnymi za ukąszenie miały być pajęczaki Lycosa tarantula lub Latrodectus tredecimguttatus, ale również skorpiony i węże[5]. Rzekome ukąszenie skutkować miało objawami tj. przewracanie się na ziemię, uczucie osłabienia, ból głowy, nudności i wymioty, a także apatia na przemian ze wzmożeniem aktywności psychomotorycznej. Do osoby chorej wzywano muzyków. Ich zadaniem było uleczenie tarantysty poprzez granie taranteli. Odnalezienie właściwego utworu (odpowiadającego upodobaniom kąsającego pająka) pozwalało na rozpoczęcie tańca (transu) odbywającego się częściowo w pozycji leżącej, częściowo stojącej. Źródła historyczne i badania etnograficzne dostarczają opisów tańca, podczas którego u leżącego obserwowano m.in. charakterystyczne ruchy rytmicznego rzucania głową na boki, pełzanie z tłuczeniem kończynami o podłogę w rytm taranteli, co przypominać miało stworzenie niezdolne do osiągnięcia pozycji pionowej (tarantulę). Po etapie "identyfikacji z pająkiem" następowało poderwanie się na nogi, bieganie w podskokach po obrzędowym kręgu. Wykonywano niekiedy figury tradycyjnej taranteli z kolorową chusteczką w rękach. Taniec taki trwać mógł kilka godzin. Po odpoczynku cykl taneczny rozpoczynał się od nowa. Rytuał usuwania stanu krytycznego mógł trwać nawet kilka dni. Przeważnie należało się jednak spodziewać corocznego nawrotu choroby[6][7][8].

Stronica dzieła Athanasiusa Kirchera Magnes sive de Arte Magnetica

Charakterystyka

Według źródeł ofiarami ukąszenia pająka stawali się na przestrzeni wieków zarówno mężczyźni, jak i kobiety, przedstawiciele chłopstwa, jak i wyższych warstw społecznych, a nawet stanu duchownego. Grupami dominującymi były jednak zwykle kobiety i chłopstwo. Do domniemanych ugryzień dochodziło przede wszystkim w porze letniej (od maja do sierpnia)[9][10].

W ciągu stuleci rytuałowi towarzyszyło użycie pewnych akcesoriów wspierających proces reintegracji (powrotu do stanu równowagi u tarantysty). Były to przede wszystkim: kolorowe wstążki, szpady i lustra oraz huśtawki, a dawniej także ozdobiony gałązkami zbiornik z wodą, w którym można było się zanurzyć lub obmyć twarz. Spośród tych akcesoriów, w szczególności oddziaływanie barw było na przestrzeni stuleci istotne. Podobnie jak w przypadku muzyki, w zależności od indywidualnych preferencji, tarantysta reagował pozytywnie, np. włączając kolorową wstążkę czy chustkę do rytuału tańca, ale niewłaściwa barwa mogła również przerwać cykl taneczny i wzbudzić agresję chorego[11][12].

W warstwie muzycznej rytuału obecna była muzyka zarówno instrumentalna, jak i wokalna. Jej cenne relikty zachowały się w głównej mierze dzięki dziełu Athanasiusa Kirchera zatytułowanemu Magnes sive de Arte Magnetica, w którym odnajdziemy zarówno zapis nutowy "antidotów" na ugryzienie tarantuli, jak i słowa towarzyszących im pieśni[13]. Muzyczną eksplorację w poszukiwaniu właściwej taranteli prowadziło zwykle trzech lub czterech muzyków[14]. W składzie kapeli znaleźć się mogli muzycy grający m.in. na tamburynie, skrzypcach, akordeonie, gitarze, kobzie, cytrze czy flecie[15][16].

Ernesto De Martino w kluczowym dla badania zjawiska opracowaniu Ziemia zgryzoty pisze już o wieku XVIII jako okresie stopniowego wygaszania rytuału[17] wiążąc ten fakt z rozwojem racjonalizmu oświeceniowego oraz ingerencją Kościoła katolickiego w proces. Włączono w struktury tarantyzmu kult św. Pawła czczonego jako tego, który uwolnił Maltę od węży (jest to tradycja apokryficzna). Tarantyści odbywali publiczne rytuały w święto św. Pawła w jego kaplicy w Galatinie (w okresie 28-30 czerwca). Do kaplicy zanosili również datki zbierane podczas wykonywania rytuału[18].

Interpretacja

Badacze odmawiają związku między rytuałem tarantyzmu, a faktycznym ukąszeniem przez jadowite zwierzę. Choć objawy towarzyszące osobie deklarującej ukąszenie "inspirowane" były latrodektyzmem, to nie stwierdzono medycznych podstaw dla ich faktycznego zaistnienia. Odrzucono także hipotezę o udarze słonecznym jako możliwej przyczynie. Mówiąc współcześnie o tarantuli w kontekście tarantyzmu należy więc mieć na myśli zwierzę mityczne, wyobrażone. Przytacza się w tym kontekście argumenty o niewielkiej szkodliwości jadu tarantuli włoskiej i nieadekwatności symptomów obserwowanych u tarantystów, nieuzasadnionej medycznie formie leczenia muzyką, a także corocznej powtarzalności praktyk tarantystycznych[19][20].

W analizie zjawiska kulturowego, jakim jest tarantyzm zwraca się obecnie uwagę na możliwość rozładowania krytycznych stanów psychicznych tarantystów (zmęczenie ciężką pracą, konflikty okresu dojrzewania, utrata kogoś bliskiego). Dla osób dotkniętych melancholią, z mentalnymi zaburzeniami, depresją, neurotyków rytuał stawał się sposobem na przekroczenie skostniałych norm społecznych[21][22]. Byłaby to więc swego rodzaju forma terapii traum (muzykoterapia)[23].

Geneza rytuału

Geneza zjawiska nie została przez badaczy ściśle ustalona. Wskazywano m.in. na pokrewieństwa z afrykańskimi rytuałami i ich wpływem na kulturę zachodniego wybrzeża Morza Śródziemnego[24]. Szukano także jego związków ze starogreckimi kultami orgiastycznymi, w których czczono boga Dionizosa[25]. Do hipotezy powiązania z kultem bachicznym badacze podchodzą dziś krytycznie zauważając, że rytualne praktyki taneczne są zjawiskiem o wiele bardziej uniwersalnym, obecnym w wielu kulturach pierwotnych[26].

Sam termin tarantyzm wiąże się z nazwą pająka, jakim jest tarantula oraz tańca tarantela, zaś jako źródłosłów dla nich bywa wskazywana nazwa miasta Tarent zlokalizowanego na południu Włoch w regionie Apulii[27].

Tarantyzm w kulturze współczesnej

Festiwal Notte della Taranta

Tarantyzm jako zjawisko symboliczno-religijne całkowicie zanikł w swej pierwotnej formie[28]. Jego dziedzictwo weszło jednak do kultury masowej i jako takie jest pielęgnowane i rozwijane. Przykładem może być odbywający się corocznie od 1998 roku festiwal La Notte della Taranta(inne języki) w Salento[29]. Gromadzi on wykonawców muzyki i tańca tego regionu. W przeciwieństwie do wymarłych praktyk tarantyzmu współczesna tarantela (z jej apulijską odmianą, jaką jest pizzica(inne języki)) ma formę skanonizowaną, o usystematyzowanej sekwencji kroków[30].

Wśród wykonawców tradycyjnej muzyki apulijskiej wymienić można zespół Canzoniere Grecanico Salentino[31] czy twórczość Antonio Castrignanò(inne języki). Do kultury muzycznej tarantyzmu odwołuje się również album zespołu L’Arpeggiata La Tarantella : Antidotum Tarantulae z 2002 roku.

Dla kultury audiowizualnej cennymi formami zachowania pamięci o tarantyzmie stały się m.in.: krótkometrażowy film dokumentalny Gianfranco Mingozzi(inne języki) La Taranta (1961 r.) ukazujący przebieg rytuału u kresu jego funkcjonowania[32] oraz film fabularny Pizzicata (1996 r.) Edoardo Winspeare(inne języki).

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Ernesto De Martino: Ziemia zgryzoty. Przyczynek do historii życia religijnego południowych Włoch. Warszawa: 1971, s. 71.
  2. ↑ Katarzyna Winiarska-Ścisłowicz. Tarantyzm i tarantela - od rytuału do kulturowej recepcji. „Wobec kanonu. Problemy metodologiczne”. s. 51. red. M. Kacwin-Duman, J. Papuczys, J. Stasiowska. [dostęp 2023-12-31]. 
  3. ↑ Jean Fogo Russel. Tarantism. „Medical History”. 23, s. 404, 1979. DOI: 10.1017/S0025727300052054. [dostęp 2023-12-31]. 
  4. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 49, 51-53. E. De Martino wskazuje ogólnie na średniowiecze jako okres powstania tarantyzmu, zaś w dziele Wilhelma di Marry Sertum Papale de venenis z 1362 roku widzi pierwsze źródło pisane o zjawisku.
  5. ↑ E. De Martino: dz. cyt.. Warszawa. s. 77-79.
  6. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 83-86, 153-173.
  7. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 52-54.
  8. ↑ J. F. Russel, dz. cyt., s. 410-413.
  9. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 65, 124-125, 179 oraz szereg przykładów (również cytatów ze źródeł historycznych) przytaczanych przez E. De Martino w toku jego kompleksowej analizy.
  10. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 65.
  11. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 147-152.
  12. ↑ J. F. Russel, dz. cyt., s. 410.
  13. ↑ Athanasius Kircher, Athanasii Kircheri [...] Magneticae Artis Liber 3 […], rozdz. De Tarantismo [...], s. 865-891[349-377].
  14. ↑ J. F. Russel, dz. cyt., s. 408.
  15. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 85, 154, 161, 170.
  16. ↑ J. F. Russel, dz. cyt., s. 418.
  17. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 129-130.
  18. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 126-127.
  19. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 61-74, 316-317.
  20. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 53.
  21. ↑ J. F. Russel, dz. cyt., s. 409-410.
  22. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 51.
  23. ↑ Elżbieta Szwed. Zarys historii muzykoterapii. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Edukacja Muzyczna”. 1, s. 180, 2005. [dostęp 2023-12-31]. 
  24. ↑ E. De Martino, dz. cyt., s. 210-219.
  25. ↑ Robert C. Carson, James N. Butcher, Susan Mineka: Psychologia zaburzeń. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2003, s. 83. ISBN 978-83-89120-17-5.
  26. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 50, 57-58.
  27. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 52-53.
  28. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 67.
  29. ↑ Festiwal La Notte della Taranta. Połączenie tradycji i nowoczesności w Salento. 24 października 2023. [dostęp 2024-01-08].
  30. ↑ K. Winiarska-Ścisłowicz, dz. cyt., s. 67.
  31. ↑ Magdalena Tejchma: Życiodajne ukąszenie od Canzoniere Grecanico Salentino. [w:] Audycja radiowa "Źródła" [on-line]. 8.11.2021. [dostęp 2024-01-08].
  32. ↑ Katarzyna Winiarska-Ścisłowicz. Doświadczenie niewysłowione. "La taranta" Gianfranco Mingozziego jako dokumentacja rytuału tarantyzmu. „Didaskalia”. 131, s. 134-144, 2016. 

Read other articles:

Джейсон Стейтем

Джейсон Стейтемангл. Jason Statham у Парижі на прем'єрі фільму «Нестримні 2» (9 серпня 2012)Ім'я при народженні Jason Michael StathamНародився 26 липня 1967(1967-07-26)[1][2] (56 років)Shirebrookd, Bolsoverd, Дербішир[d], Дербішир, Англія, Велика БританіяГромадянство  Велика БританіяДіяльність кіноак...

 

 

Irlande du Nord

Pour les articles homonymes, voir Irlande. Ne doit pas être confondu avec Ulster. Irlande du Nord Northern Ireland (en)Tuaisceart Éireann (ga)Norlin Airlann (sco-ulster) Drapeau de l'Irlande du Nord[Note 1]. Localisation de l'Irlande du Nord (vert foncé) au sein du Royaume-Uni (vert clair), en Europe. Administration Pays Royaume-Uni Statut politique Nation constitutive du Royaume-Uni Capitale Belfast Gouvernement Législature consociationnelle dévolue par le Gouvernement d...

 

 

Georgi Petkov (footballer, born 1976)

Bulgarian footballer Georgi Petkov Petkov with Slavia Sofia in 2013Personal informationFull name Georgi Stoyanov PetkovDate of birth (1976-03-14) 14 March 1976 (age 48)Place of birth Pazardzhik, BulgariaHeight 1.87 m (6 ft 2 in)[1]Position(s) GoalkeeperTeam informationCurrent team Slavia SofiaNumber 1Youth career1983–1992 Hebar Pazardzhik1992–1994 FC BankyaSenior career*Years Team Apps (Gls)1994–1996 FC Bankya ? (0)1996–2001 Slavia Sofia 51 (0)2001–2011 L...

2007–08 Michigan State Spartans men's basketball team

American college basketball season 2007–08 Michigan State Spartans men's basketballNCAA tournament, Sweet SixteenConferenceBig Ten ConferenceRankingCoachesNo. 13APNo. 18Record27–9 (12–6 Big Ten)Head coachTom Izzo (13th season)Associate head coachMark Montgomery (7th season)Assistant coaches Dwayne Stephens (5th season) Mike Garland (1st season) Captains Drew Neitzel Travis Walton Home arenaBreslin CenterSeasons← 2006–072008–09 → 2007–...

 

 

Jacques Tardi

French comics artist (born 1946) Tardi redirects here. For the Canadian curler, see Tyler Tardi. For the French scientist, see Pierre Tardi. TardiJacques Tardi at BDFil 2021BornJacques Tardi (1946-08-30) 30 August 1946 (age 77)Valence, Drôme, FranceNationalityFrenchArea(s)Writer, ArtistNotable worksAdieu, Brindavoine Adèle Blanc-Sec It Was the War of the TrenchesGriffuIci MêmeTueur de cafardsAwardsFull list Jacques Tardi (French: [taʁdi]; born 30 August 1946) is a French comi...

 

 

Saint-André-sur-Cailly

Cet article est une ébauche concernant une commune de la Seine-Maritime. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?). Le bandeau {{ébauche}} peut être enlevé et l’article évalué comme étant au stade « Bon début » quand il comporte assez de renseignements encyclopédiques concernant la commune. Si vous avez un doute, l’atelier de lecture du projet Communes de France est à votre disposition pour vous aider. Consultez également la page d�...

Shashi Kapoor

Indian film actor, producer (1938–2017) Shashi KapoorKapoor in 2005BornBalbir Raj Kapoor(1938-03-18)18 March 1938Calcutta, Bengal Presidency, British IndiaDied4 December 2017(2017-12-04) (aged 79)Mumbai, Maharashtra, IndiaOccupationsActorfilm producerYears active1945–1998Spouse Jennifer Kendal ​ ​(m. 1958; died 1984)​ChildrenKunalKaranSanjanaParentPrithviraj Kapoor (father)FamilyKapoor familyHonoursPadma Bhushan (2011)Dadasaheb Pha...

 

 

Sally Fraser

American actress (1932–2019) Sally FraserFraser in an episode of One Step Beyond (1960)Born(1932-12-12)December 12, 1932DiedJanuary 13, 2019(2019-01-13) (aged 86)OccupationActressYears active1952–1970 Sally Fraser (December 12, 1932 – January 13, 2019[1]) was an American actress who appeared on television and in numerous films. She became best known for appearing in low-budget science fiction films of the 1950s. Biography Spotted after singing on a local TV show, F...

 

 

Olivier Assayas

French film director, screenwriter and film critic Olivier AssayasAssayas in 2010Born (1955-01-25) 25 January 1955 (age 69)Paris, FranceOccupation(s)Film director, screenwriter, film criticYears active1977–presentSpouse Maggie Cheung ​ ​(m. 1998; div. 2001)​PartnerMia Hansen-Løve (2002–2017)Children1 Olivier Assayas (French: [ɔlivje asajas]; born 25 January 1955) is a French film director, screenwriter and film critic. As...

哈萨克斯坦总统

此条目序言章节没有充分总结全文内容要点。 (2019年3月21日)请考虑扩充序言，清晰概述条目所有重點。请在条目的讨论页讨论此问题。 哈萨克斯坦總統哈薩克總統旗現任Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев卡瑟姆若马尔特·托卡耶夫自2019年3月20日在任任期7年首任努尔苏丹·纳扎尔巴耶夫设立1990年4月24日（哈薩克蘇維埃社會主義共和國總統） 哈萨克斯坦 哈萨克斯坦政府...

 

 

Distrik Qixia

Sebuah patung bixie (singa bersayap) di makam Xiao Hui, terlihat membelakangi Ganjiaxiang, sebuah wilayah industrial dari Distrik Qixia Bagian Barat Distrik Qixia Distrik Qixia (Hanzi sederhana: 栖霞区; Hanzi tradisional: 棲霞區; Pinyin: Qīxiá qū) adalah salah satu dari 11 distrik di Nanjing, ibu kota provinsi Jiangsu, Tiongkok, yang berada di kedua sisi Sungai Yangtze. Distrik tersebut memiliki luas 80 km2 dan populasi 400,000.[1] Administrasi Subdistrik Yao...

 

 

Conspiracy of the Equals

1796 conspiracy to overthrow the Directory by Babeuf This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Conspiracy of the Equals – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (February 2017) (Learn how and when to remove this message) Conspiracy of the EqualsA 1796 engraving, denigrating the conspiracy (1796)Na...

Chancellor of the Order of the Garter

Officer of the Order of the Garter The Chancellor of the Order of the Garter is an officer of the Order of the Garter. Officers of the Order of the Garter (left to right): Secretary (barely visible), Gentleman Usher of the Black Rod, Garter Principal King of Arms, Register, Prelate, Chancellor History of the office When the Order of the Garter was founded in 1348 at St George's Chapel, Windsor Castle by Edward III of England, three officers were initially appointed to serve them: the Prelate,...

 

 

She Waits

1972 American horror television film She WaitsVHS artworkAlso known asNight of the Exorcist (UK)[1]Written byArt WallaceDirected byDelbert MannStarring Patty Duke David McCallum Dorothy McGuire Lew Ayres ComposerMorton StevensCountry of originUnited StatesOriginal languageEnglishProductionExecutive producerCharles W. FriesProducerDelbert MannCinematographyCharles F. WheelerEditorJohn F. SchreyerRunning time74 minutes[2]Production companyMetromedia Producers CorporationOriginal...

 

 

Triassic

First period of the Mesozoic Era 252–201 million years ago Triassic251.902 ± 0.024 – 201.4 ± 0.2 Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N A map of the world as it appeared during the Late Triassic, c. 220 Ma[citation needed]Chronology−255 —–−250 —–−245 —–−240 —–−235 —–−230 —–−225 —–−220 —–−215 ...

瓜拉内西亚

瓜拉内西亚Guaranésia市镇瓜拉内西亚在巴西的位置坐标：21°17′56″S 46°48′10″W / 21.2989°S 46.8028°W / -21.2989; -46.8028国家巴西州米纳斯吉拉斯州面积 • 总计294.007 平方公里（113.517 平方英里）海拔751 公尺（2,464 英尺）人口 • 總計18,147人 • 密度61.7人/平方公里（160人/平方英里） 瓜拉内西亚（葡萄牙语：Guaranésia）是巴西�...

 

 

Shibboleth

Custom or tradition that distinguishes one group from another For other uses, see Shibboleth (disambiguation). A New Orleans resident challenges out-of-towners who had come to protest against the 2017 removal of the Robert E. Lee Monument. The out-of-towners' inability to pronounce Tchoupitoulas Street according to the local fashion would be a shibboleth marking them as outsiders. A shibboleth (/ˈʃɪbəlɛθ, -ɪθ/ ⓘ;[1][2] Biblical Hebrew: שִׁבֹּלֶת, romani...

 

 

13. Mai

Der 13. Mai ist der 133. Tag des gregorianischen Kalenders (der 134. in Schaltjahren), somit bleiben 232 Tage bis zum Jahresende. Historische Jahrestage April · Mai · Juni 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Inhaltsverzeichnis 1 Ereignisse 1.1 Politik und Weltgeschehen 1.2 Wirtschaft 1.3 Wissenschaft und Technik 1.4 Kultur 1.5 Gesellschaft 1.6 Religion 1.7 Katastrophen 1.8 Sport 2 Geboren 2.1 Vor dem 18. Jahrhundert 2.2 18. Jahrhundert 2.3 19....

Rex Hughes

Rex HughesHughes in 1975Biographical detailsBorn(1938-09-24)September 24, 1938DiedMay 9, 2016(2016-05-09) (aged 77)Nipomo, California, U.S.Playing career1959–1961Pepperdine Coaching career (HC unless noted)1963–1964North Torrance HS (assistant)1963–1968Redondo HS1968–1969Long Beach CC1969–1973Nebraska (assistant)1973–1974USC (assistant)1974–1978Kent State1978–1979Montana Sky1979–1981UNLV (assistant)1990–1992Sacramento Kings (assistant)1991–1992Sacramento Kings1992�...

 

 

نهر كام

نهر كام   المنطقة البلد المملكة المتحدة  الخصائص الطول 65 كيلومتر  تعديل مصدري - تعديل   52°20′53.79″N 000°15′09.04″E / 52.3482750°N 0.2525111°E / 52.3482750; 0.2525111 (01 - Pope's Corner) نهر كام نهر في شرق إنجلترا يمتد لأكثر من 64 كم من كامبردج ويحاذي فيها كلية كامبردج الشهيرة حتى يلت�...