Sylwester J. Rzoska

Sylwester J. Rzoska
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

22 października 1956
Wrocław

prof. dr hab.
Specjalność: fizyka
Alma Mater

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Profesura

2001-01-10 10 stycznia 2001(dts)[1]

Instytut

Wysokich Ciśnień

Sylwester Janusz Rzoska (ur. 22 października 1956 we Wrocławiu) – profesor fizyki. Ekspert w dziedzinie w fizyki szkieł i przechłodzonych cieczy oraz polimerów, fizyki zjawisk krytycznych i przejść fazowych oraz fizyki ciekłych kryształów i ich nanokoloidów. Ponadto, ekspert w zakresie innowacyjnych metod konserwacji i transformacji żywności i farmaceutyków z użyciem silnego pola elektrycznego oraz wysokiego ciśnienia. Kierownik Laboratorium Ceramiki i Szkła Instytutu Wysokich Ciśnień PAN w Parku Innowacyjnym w Celestynowie. Laboratorium to funkcjonuje też pod nazwą X-PressMatter Lab, i wpisane jest na Polską Mapę Infrastruktury Badawczej opracowaną przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Życiorys

Sylwester J. Rzoska ukończył studia magisterskie w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w 1980 roku. Po studiach odbył 15 miesięczną służbę wojskową, którą zakończył uzyskaniem stopnia oficerskiego (artylerzysta). Następnie był słuchaczem Studium Doktoranckiego w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, po którego ukończeniu podjął pracę jako specjalista naukowo techniczny, potem adiunkt i dalej profesor Uniwersytetu Śląskiego. Doktorat z fizyki doświadczalnej obronił 21 grudnia 1986 r. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1993 roku w Instytucie Fizyki Molekularnej PAN w Poznaniu. Nominację profesorską odebrał z rąk prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego w 2001 roku.

Do roku 2016 Sylwester J. Rzoska pracował w Instytucie Fizyki na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. W 2009 roku został pracownikiem Instytutu Wysokich Ciśnień Polskiej Akademii Nauk (IWC PAN) w Warszawie w Laboratorium Ciśnieniowanej Żywności.

Od 2016 roku jest kierownikiem Laboratorium Ceramiki i Szkła IWC PAN, w Parku Innowacyjnym IWC PAN w Celestynowie. W 2019 roku Laboratorium to zostało włączone do Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej pod nazwą X-PressMatter Lab. Specjalizacja Laboratorium X-PressMatter to wysokie ciśnienia wywierane na miękką materię (soft matter), szkło oraz modelową żywność i farmaceutyki.

Działalność badawcza i praca naukowa

Prof. Sylwester J. Rzoska jest autorem ok. 250 publikacji naukowych (marzec 2023). W pracy badawczej zajmuje się między innymi fizyką szkieł, w szczególności do zastosowań w innowacyjnych magazynach energii. Są to np. szklane katody, formowane wysokim ciśnieniem, do nowych generacji baterii czy nowe implementacje efektu barokalorycznego w układach nanokoloidalnych. Szereg prac dotyczy metod wysokociśnieniowego utrwalania żywności (ang. high pressure preservation, high pressure processing – HPP), a także metod związanych z silnym polem elektrycznym (ang. pulsed electric field – PEF) i ekstrakcją superkrytyczną. W technikach eksperymentalnych specjalizacja w aplikacjach wysokich ciśnień, szerokopasmowej spektroskopii dielektrycznej (ang. broadband dielectric spectroscopy – BDS) i nieliniowej spektroskopii dielektrycznej (ang. nonlinear dielectric spectroscopy – NDS).

Był organizatorem trzech konferencji Advanced Research Workshop (ARW) z funduszy programu Science for Peace and Security Programme (SPS) NATO, w tym konferencji „Soft matter under exogenic impacts” w 2005 roku w Odessie (Ukraina), „Metastable Systems under Pressure” w 2008 roku w Odessie (Ukraina), których wynikiem są 3 książki opublikowane w wydawnictwach Kluwer oraz Springer[2][3][4].

Wśród szczególnych wyników badawczych można wymienić:

  • opracowanie modelu wyjaśniającego zmiany przedkrytyczne nieliniowego efektu dielektrycznego (NDE) i efektu Kerra (EKE) w obszarze przedkrytycznym cieczy[5][6]
  • odkrycie możliwości uzyskiwania innowacyjnych szkieł o rekordowej twardości powierzchni dzięki procesowaniu w warunkach wysokich ciśnień i temperatur, we współpracy z wraz z zespołami badawczymi z Danii (Aalborg Univ.) oraz USA (Corning Glass Inc, Penn State University)[7]
  • odkrycie szczególnego ‘endogennego’ wpływu nanocząstek na efekty przedprzejściowe i uporządkowanie w ciekłych kryształach[8][9]
  • odkrycie możliwości formowania szkieł o szczególnie dużym przewodnictwie elektrycznym dzięki transformacji w wysokich ciśnieniach i temperaturach, jako innowacyjnej oferty elektrod do nowych generacji baterii – o potencjalnie ‘wiecznej’ trwałości. Obejmuje też innowacyjne materiały zawierające sód zamiast litu[10][11].
  • odkrycie efektów przedprzejściowych w fazie ciekłej i amorficznej orientacyjnie nieuporządkowanych kryształów (ODIC), ujawniających się w silnym polu elektrycznym podczas badań nieliniowego efektu dielektrycznego (NDE). Model oferujący wspólny opis efektów przedprzejściowych w fazie cieczy izotropowej ODIC z rodziny kryształów plastycznych i dla nematogennych materiałów ciekłokrystalicznych[12][13]
  • określenie wpływu ciśnienia na temperaturę i stężenie krytyczne w roztworach binarnych o ograniczonej mieszalności i opracowanie nowej, prostej metody określania parametrów krytycznych w takich układach – co kończy 3 dekady impasu po zakwestionowaniu prawa średnic liniowych Cailletet-Mathias[14][15]
  • znalezienie gigantycznego efektu przedtopnieniowego dla własności dielektrycznych w stałej fazie krystalicznej, w funkcji temperatury i ciśnienia. Wynik o szczególnym znaczeniu dla badań dotyczący efektu barokalorycznego i związanego z nim magazynowania energii[16]
  • zaproponowanie koherentnego opisu zmian własności dynamicznych przy temperaturowym i ciśnieniowym zbliżaniu się punktu przejścia z cieczy przechłodzonej do stanu stałego, amorficznego szkła (glass transition) opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Progress in Materials Science[17]

Laboratorium X-PressMatter kierowane przez Prof. Sylwestra J. Rzoska jest wyposażone w unikalny sprzęt do wysokociśnieniowego utrwalania / transformacji żywności, farmaceutyków i podobnych ‘miękkich’ materiałów; metoda ciśnieniowania materii to z j. ang. high pressure preservation – HPP. Wśród ponad 20 publikacji naukowych w tej dziedzinie, szczególną pozycję mają prace związane z aplikacją technologii HPP do utrwalania i nadawania wzmocnionych pro-zdrowotnych własności dla mleka kobiecego[18][19]. Zgromadzone doświadczenia i baza R&D, m.in. Linia Pilotażowa HPP z komorą ciśnieniową o objętości 50 L, umożliwiły także opracowanie implementacji tej innowacyjnej technologii dla różnych produktów, w oparciu o zlecenia przemysłowo-biznesowe.

Nagrody i wyróżnienia

  • w latach 1995–2005 nagrody Rektora Uniwersytetu Śląskiego za działalność naukową
  • po roku 2016, dwie nagrody Dyrektora IWC za publikacje o szczególnie wysokim rankingu
  • trzykrotnie otrzymał grant ARW NATO na realizację konferencji typu ‘burza mózgów’ dla najlepszych specjalistów w danej dziedzinie.

Przypisy

  1. ↑ M.P. z 2001 r. poz. 28.
  2. ↑ Sylwester J. Rzoska, Vitaly P. Zhelezny, North Atlantic Treaty Organization. Scientific Affairs Division, Nonlinear dielectric phenomena in complex liquids, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 2004, ISBN 1-4020-2259-X, OCLC 58540337 [dostęp 2023-03-16].
  3. ↑ Sylwester J. Rzoska, Victor A. Mazur, Soft matter under exogenic impacts, Dordrecht: Springer, 2007, ISBN 978-1-4020-5872-1, OCLC 188028340 [dostęp 2023-03-16].
  4. ↑ Sylwester J. Rzoska, Aleksandra Drozd-Rzoska, Victor A. Mazur, Metastable systems under pressure, Dordrecht: Springer, 2010, ISBN 978-90-481-3408-3, OCLC 567370725 [dostęp 2023-03-16].
  5. ↑ Sylwester J. Rzoska, Kerr effect and the nonlinear dielectric effect on approaching the critical consolute point, „Physical Review E”, 48 (2), 1993, s. 1136–1141, DOI: 10.1103/PhysRevE.48.1136 [dostęp 2023-03-16].
  6. ↑ Aleksandra Drozd-Rzoska, Sylwester J. Rzoska, Julio Cesar Martinez-Garcia, Nonlinear dielectric effect in supercritical diethyl ether, „The Journal of Chemical Physics”, 141 (9), 2014, s. 094907, DOI: 10.1063/1.4893979, ISSN 0021-9606 [dostęp 2023-03-16].
  7. ↑ Kacper Januchta i inni, Discovery of Ultra-Crack-Resistant Oxide Glasses with Adaptive Networks, „Chemistry of Materials”, 29 (14), 2017, s. 5865–5876, DOI: 10.1021/acs.chemmater.7b00921, ISSN 0897-4756 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  8. ↑ Joanna Łoś i inni, The fluctuation-driven dielectric properties of liquid crystalline 8OCB and its nanocolloids, „Soft Matter”, 18 (24), 2022, s. 4502–4512, DOI: 10.1039/D2SM00105E, ISSN 1744-6848 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  9. ↑ J. Łoś, A. Drozd-Rzoska, S.J. Rzoska, Critical-like behavior of low-frequency dielectric properties in compressed liquid crystalline octyloxycyanobiphenyl (8OCB) and its nanocolloid with paraelectric BaTiO3, „Journal of Molecular Liquids”, 377, 2023, s. 121555, DOI: 10.1016/j.molliq.2023.121555, ISSN 0167-7322 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  10. ↑ Piotr Baranowski i inni, Multifold pressure-induced increase of electric conductivity in LiFe0.75V0.10PO4 glass, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 16607, DOI: 10.1038/s41598-019-53232-z, ISSN 2045-2322, PMID: 31719647, PMCID: PMC6851369 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  11. ↑ Aleksander Szpakiewicz-Szatan i inni, Novel High-Pressure Nanocomposites for Cathode Materials in Sodium Batteries, „Nanomaterials”, 13 (1), 2023, s. 164, DOI: 10.3390/nano13010164, ISSN 2079-4991, PMID: 36616074, PMCID: PMC9824519 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  12. ↑ Aleksandra Drozd-Rzoska i inni, Pretransitional Effects of the Isotropic Liquid–Plastic Crystal Transition, „Molecules”, 26 (2), 2021, s. 429, DOI: 10.3390/molecules26020429, ISSN 1420-3049, PMID: 33467518, PMCID: PMC7830473 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  13. ↑ Aleksandra Drozd-Rzoska i inni, Supercritical anomalies in liquid ODIC-forming cyclooctanol under the strong electric field, „Journal of Molecular Liquids”, 345, 2022, s. 117849, DOI: 10.1016/j.molliq.2021.117849, ISSN 0167-7322 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  14. ↑ Jakub Kalabiński, Aleksandra Drozd-Rzoska, Sylwester J. Rzoska, Giant Premelting Effects for Solid–Liquid Discontinuous Transition in Nitrobenzene under Compression, „Crystals”, 13 (2), 2023, s. 247, DOI: 10.3390/cryst13020247, ISSN 2073-4352 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  15. ↑ Aleksandra Drozd-Rzoska, Sylwester J. Rzoska, Jakub Kalabiński, Impact of Pressure on Low-Molecular Weight Near-Critical Mixtures of Limited Miscibility, „ACS Omega”, 5 (32), 2020, s. 20141–20152, DOI: 10.1021/acsomega.0c01772, ISSN 2470-1343 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  16. ↑ Sylwester J. Rzoska, Jakub Kalabiński, Aleksandra Drozd-Rzoska, Critical concentration in binary mixtures of limited miscibility, „Fluid Phase Equilibria”, 540, 2021, s. 112979, DOI: 10.1016/j.fluid.2021.112979, ISSN 0378-3812 [dostęp 2023-03-16] (ang.).
  17. ↑ Aleksandra Drozd-Rzoska, Sylwester J. Rzoska, Szymon Starzonek, New scaling paradigm for dynamics in glass-forming systems, „Progress in Materials Science”, 134, 2023, s. 101074, DOI: 10.1016/j.pmatsci.2023.101074 [dostęp 2023-03-17] (ang.).
  18. ↑ Food Science and Nutrition Studies, Scholink Co, Ltd., DOI: 10.22158/fsns [dostęp 2023-03-16].
  19. ↑ Aleksandra Wesolowska i inni, New Achievements in High-Pressure Processing to Preserve Human Milk Bioactivity, „Frontiers in Pediatrics”, 6, 2018, DOI: 10.3389/fped.2018.00323, ISSN 2296-2360, PMID: 30519550, PMCID: PMC6250976 [dostęp 2023-03-16].

Linki zewnętrzne