Azucena jest córką starej Cyganki, która oskarżona o rzucanie uroku na dzieci hiszpańskiego hrabiego di Luny, spłonęła na stosie. W czasie egzekucji matki dziewczyna z małym dzieckiem na rękach wykradła jednego z synów arystokraty i w akcie zemsty chciała wrzucić także dziecko di Luny w niewygasłe płomienie stosu, na którym spalono jej matkę. Emocje sprawiły jednak, iż nieopatrznie pomyliła dzieci. Zostawszy z małym di Luną, zdecydowała się wychować chłopca, nie rezygnując z zemsty na jego ojcu. Manrico zaś dorastając nie tylko zakochał się w tej samej kobiecie, co jego brat, ale w przeciwieństwie do niego, wsparł obóz polityczny księcia Urgel zamiast służyć królowi.
Umiejscowienie w operze
Po tym jak w jednej z potyczek z własnym bratem Manrico zostaje raniony, Azucena leczy go w cygańskim obozie. Aria wpleciona jest w sławny chór Vedi! Le fosche notturne spoglie... z początku II aktu dzieła. Wspomnienie matki wraca przy płonącym ognisku i staje się faktyczną przyczyną zasugerowania Manricowi tego, że nie jest rodzonym synem Azuceny.
Komentarz
Trubadura i samą rolę Azuceny napisał Verdi niedługo po śmierci swojej matki, co mogło mieć wpływ na to, że, będąc jego pierwszą charakterystyczną postacią skomponowaną na mezzosopran, Cyganka jest kreacją bardziej wyrazistą niż niektóre nawet pierwszoplanowe role sopranowe w dziełach tego artysty.
Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. T. 2. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM), 2008. ISBN 978-83-224-0901-5. Brak numerów stron w książce
Kronika Opery, Marian BM.B.Michalik (red.), Jolanta MJ.M.Michasiewicz (red.), Warszawa: Wydawnictwo KRONIKA, 1993, ISBN 83-900331-7-8, OCLC69311058. Brak numerów stron w książce
Józef Kański, „Przewodnik operowy”, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2008; ISBN 978-83-224-0721-9
Kolekcja „La Scala”, Polskie Media Amer.Com, Oxford Educational Sp. z o.o.; ISBN 978-83-7425-384-0, nr 13 - G. Verdi, Trubadur, The Royal Opera House – Covent Garden
