PROFILPELAJAR.COM

Stopień wodny Przewóz
	; Elektrownia Przewóz
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
	Podstawowe dane
Przeszkoda	Wisła
Długość	130 m
Liczba przęseł	4
Data budowy	1949–1954
	Plan
	; Stopień wodny Przewóz pod numerem 17
	Położenie na mapie Krakowa Stopień wodny Przewóz
	Położenie na mapie Polski Stopień wodny Przewóz
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Stopień wodny Przewóz
	50°02′31″N 20°05′53″E/50,041944 20,098056
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stopień wodny Przewóz – stopień wodny na Wiśle w Krakowie, usytuowany na granicy dzielnic Nowa Huta i Podgórze, zbudowany w latach 1949–1954.

Historia

Jest to pierwszy zbudowany po II wojnie światowej stopień wodny na górnej Wiśle. Stanowi ostatni istniejący obiekt spiętrzający wchodzący w skład kaskady Górnej Wisły (poprzedza go stopień wodny Dąbie). Planowany w dalszym biegu rzeki stopień wodny w Niepołomicach nie został zbudowany. Przyczynia się to do niskich stanów wód w dolnej części stopnia, często uniemożliwiając śluzowanie jednostek pływających. Z tego samego powodu, konieczne są kosztowne remonty dolnego stanowiska jazu, gdzie uszkodzenia powoduje obniżające się dno.

Budowa stopnia wodnego związana była z powstaniem Huty im. Lenina, która wymagała dostępu do wody przemysłowej spiętrzonej przez stopień, a także przybliżenia portu rzecznego dla celów transportowych. W ten sposób, wraz z zaporą powstał port Kujawy typu basenowego, posiadający pionowe nabrzeże i bocznicę kolejową. Zbudowano przy nim także pompownię wody przeznaczoną dla celów kombinatu. Port nigdy jednak nie obsługiwał żeglugi, a obecnie jest silnie zamulony.

Elementy hydrotechniczne

Stopień wodny składa się z jazu piętrzącego, elektrowni wodnej przepływowej, przepławki i oddzielnej śluzy wodnej.

Jaz

Jaz posiada 4 przęsła o świetle 20 m, które zamykane są zasuwami płaskimi z klapą lodową. Każdy filar oraz przyczółek posiada budkę sterowniczą z mechanizmami zasuw.

Elektrownia

Siłownia wodna przylega bezpośrednio do filaru przepławkowego, którym zakończony jest prawy brzeg jazu. Obecnie elektrownia Przewóz jest jedną z sześciu elektrowni wchodzących w skład Zespołu Elektrowni Wodnych Rożnów. Pozostałe to Elektrownia Rożnów, Elektrownia Czchów, Elektrownia Dąbie, Elektrownia Olcza, Elektrownia Kuźnice.

Parametry elektrowni:

Moc osiągalna – 4 MW
Liczba hydrogeneratorów – 2 (po 2 MW)
Przepływ przez turbiny – 130 m³/s
Średnia roczna produkcja energii – 18,5 mln kWh.

Śluza

Integralną część stopnia wodnego stanowi śluza znajdująca się ok. 300 m na północny wschód od jazu, oddzielona od niego wyspą Pleszowską. Wyspa powstała wskutek budowy przekopu skracającego duże zakole starego koryta rzeki (obecnie znajdują się na niej ogródki działkowe, a wstęp mają tylko ich właściciele i pracownicy elektrowni). Śluza umożliwia obsługę jednostek pływających o nośności do 1000 ton, jednak ze względu na niskie stany wody dolnej, pozwala na śluzowanie małych jednostek o głębokości zanurzenia do 50 cm.

Parametry śluzy:

Długość – 85 m
Szerokość – 12 m
Projektowany spad – 3,7 m
Orientacyjny czas śluzowania – 20 minut.

Wpływ na środowisko przyrodnicze

Budowa stopnia Przewóz spowodowała zatrzymanie transportu materiału wleczonego w Wiśle i erozję denną koryta poniżej stopnia. Dno Wisły poniżej stopnia Przewóz obniżyło się o ponad 2 metry^[1], co doprowadziło do osuszenia doliny Wisły i części Puszczy Niepołomickiej. Ujścia dopływów Wisły poniżej stopnia Przewóz są zawieszone, nawet na wysokości 2,5 metra^[2]. Budowa zapory uniemożliwiła także migrację rybom. Istniejąca przepławka techniczna nie zapewnia możliwości migracji większości ryb, wymagana jest jej przebudowa^[3].

Przypisy

↑ JadwigaJ. Gorajska JadwigaJ., Wpływ regulacji technicznej na równowagę pionową koryta Wisły na przedpolu Karpat, „Landform Analysis”, 26, 2014, s. 3–9, DOI: 10.12657/landfana.026.001, ISSN 1429-799X [dostęp 2021-01-06] .
↑ B.B. Wyżga B.B. i inni, O celowości budowy stopnia Niepołomice na Wiśle, „Gospodarka Wodna”, Nr 7, 2014, ISSN 0017-2448 [dostęp 2021-01-06] (pol.).
↑ MarekM. Jelonek MarekM., Koncepcja udrożnienia małopolskiej Wisły. Załącznik 4 [online], 2014 .