Stało się jutro

Stało się jutro – cykl zbiorów opowiadań fantastycznych, wydawany przez Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” w latach 1974–1990[1]. Redaktorką serii była Ewa Troszczyńska[2]. Ukazały się 33 numerowane tomy w łącznym nakładzie ok. 1,2 mln egzemplarzy[3].

Cykl zawierał głównie teksty autorów polskich, częściowo także radzieckich. Niektóre pozycje zawierają utwory różnych autorów, inne twórczość tylko jednego pisarza. W serii debiutował m.in. Odruch  warunkowy Stanisława  Lema, a także utwory Wiktora Żwikiewicza, Konrada Fiałkowskiego, Małgorzaty Kondas czy Jacka Sawaszkiewicza.

Koncepcja serii narodziła się w wydawnictwie w 1969 r. Seria miała prezentować młodzieży polską s-f, a tomy miały być spójne tematycznie, od czego wydawnictwo później odeszło. Planowano wydawanie czterech tomów rocznie, ale zamiar nie zawsze dochodził do skutku, początkowo z powodu słabego poziomu merytorycznego tekstów. Zawartość pierwszych trzech tomów pochodziła z wybranych publikacji z czasopisma „Młody Technik”, teksty do późniejszych numerów były m.in. plonem konkursu ogłoszonego przez Warszawski Klub Miłośników Fantastyki, do jury którego zaproszone Ewę Troszczyńską[4].

Oprawa graficzna

Serię wyróżniał wydłużony format 12x22 cm. Okładki były miękkie, do 1987 r. foliowane ze skrzydełkami. Inną wyróżniającą cechą serii było łamanie tekstu wewnątrz: skład był wyrównany do lewej strony w tzw. chorągiewkę. Elżbieta Jamróz-Stolarska ocenia to rozwiązanie techniczne jako „raczej dziwne, niestosowane dotychczas w żadnej innej serii, które w połączeniu z wąskim i marginesami i małą interlinią znacznie utrudniało płynną lekturę”[5].

Oprawą graficzną serii (karty tytułowe, nazwa serii i numer kolejnej pozycji na pierwszej stronie okładki) zajmował się Jerzy Jaworowski[6], pozostałe ilustracje wewnątrz tomów – biało-czarne, całostronicowe rysunki będące kartami tytułowymi poszczególnych opowiadań – ilustrowali mniej znani artyści, choć zachowywali „atmosferę i nastrój odpowiadający temu gatunkowi literackiemu”[5].

Odbiór

W 1979 Rocznik Literacki określił tą serię jako próbującą zapełnić lukę na rynku wydawniczym pozycji science-fiction, gdzie widać było brak "nowych, poczytnych pozycji"[7]. Według Leszka Żuklińskiego, seria ta była skierowana dla dzieci[8].

Elżbieta Jamróz-Stolarska pisze, że seria była przeznaczona dla odbiorców po 12 roku życia. Ocenia tematykę serii jako „bardzo rozległą i zróżnicowaną”, wyszczególniając wśród opisywanych zagadnień: „koncepcje cywilizacyjnego rozwoju społeczeństwa, spotkania i konfrontacja ludzkości z mieszkańcami pozaziemskich światów, psychiczne możliwości człowieka wobec gwałtownego rozwoju techniki, jego rola w kreowaniu przyszłości i opanowaniu niebezpieczeństw, jakie ta przyszłość może przynieść, a także wzajemne stosunki ludzkie w zmieniającym się świecie”[9].

Zawartość serii

  • T. 1: Elektronowy miś (1974)
    • Elektronowy miś – Konrad Fiałkowski
    • Zerowe rozwiązanie – Konrad Fiałkowski
    • Włókno Claperiusa – Konrad Fiałkowski
  • T. 5: Klęska dyktatora (1976)
    • Klęska dyktatora – Tadeusz Twarogowski
    • Tajemnica zaginionego lądu – Tadeusz Twarogowski
    • Typ spod ciemnej gwiazdy – Tadeusz Twarogowski
  • T. 8: Podpalacze nieba (1976)
    • Zerwane ogniwo – Wiktor Żwikiewicz
    • Marzenie – Wiktor Żwikiewicz
    • Kłamstwo – Wiktor Żwikiewicz
    • Podpalacze nieba – Wiktor Żwikiewicz
  • T. 9: Kwiaty Albarossy (1977)
    • Ściśle według reguł – Ilia Warszawski
    • Grupa Laokoona – Dymitr Bilenkin
    • Światło życia – Dymitr Bilenkin
    • Jeszcze jedno martwe miasto – Michał Griesznow
    • Niedotykalska – Dymitr Bilenkin
    • Kwiaty Albarossy – Michał Griesznow
  • T. 10: Happening w oliwnym gaju (1977)
  • T. 11: Dusza do wynajęcia (1978)
    • Dusza do wynajęcia – Ilia Warszawski
    • Zgodnie z naukowymi danymi – Władlen Bachnow
    • Leń – Ilia Warszawski
    • Widziadła – Ilia Warszawski
    • Test na rozsądek – Dymitr Bilenkin
    • Pojedynek – Ilia Warszawski
    • Chłód na Transplutonie – Dymitr Bilenkin
    • Dzień dobry, jestem Mefistofeles – Władlen Bachnow
    • Nie ma niepokojących objawów – Ilia Warszawski
  • T. 12: Konflikt (1978)
    • Śledztwo – Janusz Szablicki
    • Autotranslacja – Janusz Szablicki
    • Komórki do wynajęcia – Janusz Szablicki
    • Nowa teoria nieskończoności – Janusz Szablicki
    • Stan wyższej konieczności – Janusz Szablicki
    • Konflikt – Janusz Szablicki
  • T. 13: Sindbad na RQM 57 (1978)
    • Zwierciadło nieba – Wiktor Żwikiewicz
    • Wołanie na mlecznej drodze – Wiktor Żwikiewicz
    • Sindbad na RQM 57 – Wiktor Żwikiewicz
  • T. 14: Cerebroskop (1978)
    • Cerebroskop – Konrad Fiałkowski
    • Szansa śmierci – Konrad Fiałkowski
    • Wróble galaktyki – Konrad Fiałkowski
    • Strażnik – Konrad Fiałkowski
  • T. 15: Witalizacja kosmogatora (1978)
    • Gdy oni nadlecą – Konrad Fiałkowski
    • Poprzez piąty wymiar – Konrad Fiałkowski
    • Ten, który trwa nad granicą dwu czasów – Konrad Fiałkowski
    • Konstruktor – Konrad Fiałkowski
    • Witalizacja kosmogatora – Konrad Fiałkowski
  • T. 16: Przybysz (1979)
    • Przybysz – Jacek Sawaszkiewicz
    • Wyznanie – Jacek Sawaszkiewicz
    • Potestas – Jacek Sawaszkiewicz
  • T. 18: Manekin (1980)
    • Admirał Douglas Westrex – Jacek Sawaszkiewicz
    • Kariera Johna Sthoffhansenna – Jacek Sawaszkiewicz
    • Cerebrak – Jacek Sawaszkiewicz
    • Manekin – Jacek Sawaszkiewicz
  • T. 20: Sprawa precedensowa (1980)
    • Pereat mundus, fiat iustitia – Gabriela Górska
    • Sprawa precedensowa – Gabriela Górska
    • Błękitna Planeta – Gabriela Górska
  • T. 21: Zamknięty krąg (1981)
    • Kolejne ogniwo – Gabriela Górska
    • Punkt odniesienia – Gabriela Górska
    • Zamknięty krąg – Gabriela Górska
  • T. 22: We własnej skórze (1982)
    • We własnej skórze – Dariusz Filar
    • Inne miejsce – Dariusz Filar
  • T. 23: Mistyfikacje (1983)
    • Mistyfikacje – Jacek Sawaszkiewicz
    • Raport – Jacek Sawaszkiewicz
    • Guzik – Jacek Sawaszkiewicz
    • Pożegnanie – Jacek Sawaszkiewicz
    • Życie rodzinne – Jacek Sawaszkiewicz
    • Prawda – Jacek Sawaszkiewicz
  • T. 24: Szlaki istnienia (1984)
    • Zręby władzy – Andrzej Zimniak
    • Pojedynek – Andrzej Zimniak
    • Thor – Andrzej Zimniak
    • Konstrukcja – Andrzej Zimniak
    • Kuracja – Andrzej Zimniak
    • π = 3,13 – Andrzej Zimniak
    • O tym, który słyszał woń nenufarów – Andrzej Zimniak
    • Tchnienie szaleństwa – Andrzej Zimniak
    • Szlaki istnienia – Andrzej Zimniak
    • Baśń o błędnych ognikach – Andrzej Zimniak
    • Korona życia – Andrzej Zimniak
    • Numen – Andrzej Zimniak
    • Schronisko – Andrzej Zimniak
  • T. 25: Węzeł (1985)
    • Zatrute morze – Gabriela Górska
    • Węzeł – Gabriela Górska
    • Pamiętnik pradziadka – Gabriela Górska
  • T. 26: Nieostrość (1985)
    • Jeszcze jedna podróż Gulliwera – Dariusz Filar
    • Nieostrość – Dariusz Filar
  • T. 28: Spór o czarownice (1986)
    • W ogródku działkowym – Małgorzata Kondas
    • Żart – Małgorzata Kondas
    • Wszystkie zgubione przedmioty – Małgorzata Kondas
    • Wizyta o zmierzchu – Małgorzata Kondas
    • Zacząć od początku – Małgorzata Kondas
    • Eksperyment – Małgorzata Kondas
    • Jasnowidz – Małgorzata Kondas
    • Spór o czarownice – Małgorzata Kondas
    • Nowa – Małgorzata Kondas
    • Mumia sumeryjska – Małgorzata Kondas
    • Portret na tle pejzażu – Małgorzata Kondas
    • Jeszcze jedna pani Smith – Małgorzata Kondas
    • Pensjonat na końcu drogi – Małgorzata Kondas
    • Na granicy – Małgorzata Kondas
    • Siła wyobraźni – Małgorzata Kondas
    • Wymowa kwiatów – Małgorzata Kondas
  • T. 29: Posłaniec (1986)
    • Prawda o przyjacielu – Andrzej Drzewiński
    • Siła przyzwyczajenia – Andrzej Drzewiński
    • Do jednorazowego użytku – Andrzej Drzewiński
    • Słoneczniki – Andrzej Drzewiński
    • Głupi ma zawsze szczęście – Andrzej Drzewiński
    • Jaskinia – Andrzej Drzewiński
    • Ku północy – Andrzej Drzewiński
    • Posłaniec – Andrzej Drzewiński
    • Wyprawa – Mirosław P. Jabłoński
    • Rybak – Mirosław P. Jabłoński
  • T. 30: Tragedia „Nimfy 8” (1987)
    • Konfrontacja – Marcin Wolski
    • Tragedia „Nimfy 8” – Marcin Wolski
    • Matryca – Marcin Wolski
    • Ludzie-Ryby – Marcin Wolski
    • Przezorność – Marcin Wolski
    • Masa krytyczna – Marcin Wolski
    • Eksponat – Marcin Wolski
    • Przestępstwo i wyrok – Marcin Wolski
    • Wariant autorski – Marcin Wolski
    • Mam prośbę, Jack... – Marcin Wolski
    • Trzecia planeta – Marcin Wolski
  • T. 31: Spotkanie z wiecznością (1989)
    • Dwa litry życia – Andrzej Zimniak
    • Zwiastun jesieni – Andrzej Zimniak
    • Eliminacja – Andrzej Zimniak
    • Ostatni gladiatorzy – Andrzej Zimniak
    • Piąta pora roku – Andrzej Zimniak
    • Spotkanie z wiecznością – Andrzej Zimniak
  • T. 32: Dotyk (1989)
    • Zaglądający przez szpary – Dariusz Filar
    • Dotyk – Dariusz Filar
  • T. 33: Zaklęte miasto (1990)
    • Zaklęte miasto – Jacek Piekara
    • Zaklęte miasto II – Jacek Piekara
    • Vergor z Białego Zakonu – Jacek Piekara
    • Syn szatana – Jacek Piekara
    • Miasto Dwunastu Wież – Jacek Piekara
    • Powrót Białych Jeźdźców – Jacek Piekara
    • Rzeka Czasu – Jacek Piekara
    • Oczy Południa – Jacek Piekara
    • Wszystkie twarze Szatana – Jacek Piekara

Przypisy

  1. ↑ Michał Rogoż, Czasopisma dla dzieci i młodzieży Instytutu Wydawniczego "Nasza Ksiegarnia" w latach 1945-1989: studium historycznoprasowe, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009, s. 160, ISBN 978-83-7271-543-2 [dostęp 2022-02-24] (pol.).
  2. ↑ Maciej Parowski, Wasz cyrk, moje małpy. Chronologiczny alfabet moich autorów. Tom 2, Wydawnictwo SQN, 24 sierpnia 2021, s. 441, ISBN 978-83-8129-632-8 [dostęp 2022-02-24] (pol.).
  3. ↑ Jamróz-Stolarska 2014 ↓, s. 46.
  4. ↑ Maciej Parowski: Czas fantastyki. Szczecin: Glob, 1990, s. 24-29. ISBN 83-7007-193-7. (pol.).
  5. ↑ a b Jamróz-Stolarska 2014 ↓, s. 113.
  6. ↑ Barbara Tylicka, Grzegorz Leszczyński, Alicja Baluch, Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 357, ISBN 978-83-04-04606-1 [dostęp 2022-02-24] (pol.).
  7. ↑ Rocznik literacki, 1979, s. 393, ISBN 978-83-06-00797-8 [dostęp 2022-02-24] (pol.).
  8. ↑ Leszek Żuliński, Krytyk w składzie z porcelaną, Nasza Księgarnia, 1990, s. 74, ISBN 978-83-10-09453-7 [dostęp 2022-02-24] (pol.).
  9. ↑ Jamróz-Stolarska 2014 ↓, s. 82.

Bibliografia