Stłuczenie, kontuzja (łac.contusio) – jest to zamknięte uszkodzenie wewnętrznej struktury tkanki[1] powstałe w wyniku urazu mechanicznego polegające na zgnieceniu komórek, rozerwaniu włókien substancji międzykomórkowej, uszkodzeniu naczyń i nerwów. Stłuczona tkanka jest niezdolna do pełnienia swojej funkcji[2]. Objawy zależą od funkcji uszkodzonej tkanki.
Klasyfikacja
Wśród wielu typów kontuzji wyróżnia się dwie podstawowe grupy:
tzw. duże – powstają w wyniku działania znaczących sił, a ich efektem jest często widoczna kontuzja, jak stłuczenie, skręcenie czy zwichnięcie
tzw. małe – mikrourazy powstające wskutek nadmiernej eksploatacji, jak przeciążenia, naciągnięcia czy naderwania np. mięśni podczas treningu siłowego
[potrzebny przypis]. Choć nie są one widoczne gołym okiem, w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do powstawania zmian zwyrodnieniowych[potrzebny przypis].
Stłuczenie zwykle jest mniej poważnym uszkodzeniem niż rana, skręcenie czy złamanie. Siła urazu nie jest w tym przypadku na tyle silna, by doszło do przerwania skóry, ścięgien i mięśni czy złamania kości. Grupami najbardziej narażonymi na wystąpienie kontuzji (stłuczeń) są osoby pracujące fizycznie oraz uprawiające sporty tak zawodowo, jak i amatorsko.
Objawy
Symptomy zwichnięcia i stłuczenia są zazwyczaj podobne, jednak zwichnięcie jest urazem o większym stopniu bolesności i zazwyczaj wymaga konsultacji lekarskiej w celu nastawienia, a także dłuższej kuracji pourazowej. Do podstawowych objawów kontuzji typu stłuczenie należą:
obrzęk (spuchnięcie) stłuczonej okolicy - wynika głównie z uszkodzenia tkanek podskórnych;
bolesność samoistna i uciskowa;
wylewy (podbiegnięcia) krwawe w miejscu uszkodzenia naczyń krwionośnych – krwiaki zwane popularnie siniakami;
upośledzenie funkcji obszaru objętego stłuczeniem;
wzmożona ciepłota skóry w okolicy miejsca poddanego stłuczeniu;
podniesiona wrażliwość na dotyk w miejscu stłuczenia;
otarcie naskórka – możliwe, ale nie występujące w każdym przypadku.
Leczenie
Siniaki zazwyczaj goją się samoistnie w ciągu 7–10 dni. Zmiana barwy chorego miejsca (od czerwonej po żółtawą lub blado zieloną) to efekt powolnego wchłaniania do krwiobiegu uszkodzonych komórek krwi. Aby przyspieszyć ten proces i zmniejszyć ból zaleca się okładanie stłuczonego miejsca zimnym kompresem (z zastrzeżeniem, że lód nie powinien być przykładany bezpośrednio na skórę, co grozi odmrożeniem), który zahamuje wewnętrzne krwawienie i zmniejszy obrzęk. Po ustąpieniu obrzęku można zastosować ciepłe okłady, których działanie przyspieszy regenerację uszkodzonych tkanek. Jeżeli jednak siniak jest rozległy, miejsce urazu wciąż obrzęknięte, a ból zwiększa się lub jest trudny do zniesienia, należy skonsultować się z lekarzem.
Leczenie farmakologiczne
Pacjenci mogą sięgnąć po środki przeciwbólowe i ułatwiające gojenie się stłuczeń dostępne w postaci tabletek (doustnych, rozpuszczalnych w wodzie do okładów) czy maści (zawierających arnikę, heparynę lub wyciąg z nasion kasztanowca) stosowanych miejscowo. W bólach mięśni i stawów spowodowanych kontuzjami wywołanymi uprawianiem sportów, urazami stawów z naderwaniem więzadeł bez zwichnięcia oraz uszkodzeniami ścięgien i mięśni powstałych wskutek nadmiernego wysiłku zaleca się również doraźne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Dobrze sprawdzają się tu hydrożele zawierające np. ketoprofen lub inne preparaty zawierające: diklofenak, etofenamat. Zaletą hydrożeli podawanych na skórę jest ich konsystencja, która umożliwia stosowanie leku przy bolesnych zmianach zamiast maści o twardszej strukturze.[3] Aplikacja przezskórna NLPZ może być stosowana zarówno jako monoterapia, jak i w połączeniu z terapią doustną, z tym, że leki podawane miejscowo mogą wywoływać mniej objawów niepożądanych.
Leczenie fizjoterapeutyczne
Proste zabiegi fizjoterapeutyczne mogą pomóc w ograniczeniu bolesności i usprawnieniu kontuzjowanego stawu. Podstawową metodą terapeutyczną jest masaż połączony z wcieraniem odpowiedniej maści lub żelu (może go wykonać nawet osoba nie będąca rehabilitantem). Poza tym – w zależności od rodzaju i stopnia nasilenia objawów urazu –
W przypadku większości stłuczeń leczenie zachowawcze – polegające na odciążeniu, schładzaniu w ostrej fazie, fizjoterapii i stosowaniu w pierwszym okresie niesteroidowych leków przeciwzapalnych – jest wystarczające i w ok. 80%[4] przypadków prowadzi do wyleczenia.
Rokowanie
Stłuczenie goi się zazwyczaj bez powikłań. W niektórych przypadkach w wyniku stłuczenia stawu może jednak dojść do powstania choroby zwyrodnieniowej stawów, skostnienia[potrzebny przypis] czy krwiaka podokostnowego, tj. w obrębie okostnej – cienkiej błony pokrywającej powierzchnię kości w celach ochronnych. Skutkiem wylewu podokostnowego jest pogrubienie się okostnej. Natomiast w obrębie stłuczonych mięśni mogą powstać zwapnienia lub zwłóknienia, a blizna mięśnia może trwale upośledzić jego funkcję. Stłuczeniu biodra i kości ogonowej może towarzyszyć ostry ból utrudniający chodzenie i stanie.
M. K. Kołodziejczyk, J. Kołodziejska, Wpływ sposobu aplikacji leku przeznaczonej na skórę na dawkowanie substancji leczniczej. Wojskowa Farmacja i Medycyna 2010, t.3, s. 52-60.
D. Kusz, Kompendium traumatologii, Wydawnictwo Lekarskie PLWL, Warszawa 2010.
M. Malec-Milewska, L. Rutkowska-Sak, I. Słowińska, Powierzchniowe lub przezskórne podawanie leków w terapii bólu [w:] Leczenie bólu, pod red. J. Wordliczek, J. Dobrogowski, Warszawa 2011, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 91–104.
W. Twardosz, Stłuczenia, skręcenia i zwichnięcia stawów, [w:] Chirurgia, pod red. W. Noszczyka, Warszawa 2005, t.1, s. 348-355.
↑M. K. Kołodziejczyk, J. Kołodziejska, Wpływ sposobu aplikacji leku przeznaczonej na skórę na dawkowanie substancji leczniczej. Wojskowa Farmacja i Medycyna 2010, t.3, s. 52.
