Skrwa

Ten artykuł dotyczy rzeki, prawego dopływu Wisły. Zobacz też: Skrwa Lewa.
Skrwa
Płosznica, Skrwa Prawa, Skrwa Północna
Ilustracja
Skrwa na wysokości Skrwilna
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Lokalizacja

Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie

Rzeka 2 rzędu
Długość 114 km
Spadek

0,67%[1]

Powierzchnia zlewni

1.704[1] km²

Średni przepływ

6 m3/s (1951-90, w dolnym biegu)[2] m³/s

Ident. PRNG

124057

Źródło
Miejsce Zdrojki[3]
Współrzędne

53°05′45″N 19°41′47″E/53,095833 19,696389

Ujście
Recypient Wisła
Miejsce

Biskupice

Wysokość

53 m n.p.m.

Współrzędne

52°34′49″N 19°31′55″E/52,580278 19,531944

Mapa
Mapa rzeki
Zlewnia Skrwy na tle podziału administracyjnego.

Kolorem żółtym wyodrębniono Sierpienicę.

Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast w centrum znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons

Skrwa (także Płosznica, Skrwa Prawa, Skrwa Północna) – polska rzeka o długości 114 kilometrów, płynąca na terenie Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego. Jest prawym dopływem Wisły.

Przebieg

Źródło rzeki znajduje się na terenie gminy Lubowidz – w pobliżu Zdrojek i Płociczna[4]. W miejscowości Szczawno wpada do jeziora Skrwilno. Następnie, meandrując, przepływa między innymi w pobliżu Sierpca (gdzie do Skrwy wpada jej największy dopływ, Sierpienica).

Do Wisły (Jeziora Włocławskiego) uchodzi niedaleko Biskupic[1].

Powierzchnia dorzecza wynosi 1704 km²[5].

Skrwa wyznacza granicę między historycznymi ziemiami: Mazowszem i ziemią dobrzyńską. Jej bieg pokrywa się również po części z aktualną granicą pomiędzy województwami: mazowieckim i kujawsko-pomorskim.

Dopływy

Ochrona przyrody

Skrwa jest częścią następujących obszarów chronionego krajobrazu:

  • Obszar Chronionego Krajobrazu Międzyrzecze Skrwy i Wkry[6],
  • Obszar Chronionego Krajobrazu Przyrzecze Skrwy Prawej[7],
  • Obszar Chronionego Krajobrazu Źródła Skrwy[8].

Dolina Skrwy stanowi także główny element Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego.

Nazwa

Skrwa

Pochodzenie nazwy nie jest jasne. Na ten temat istnieje kilka teorii.

  • Jan Rozwadowski w publikacji Kilka uwag do przedhistorycznych stosunków wschodniej Europy i praojczyzny indoeuropejskiej na podstawie nazw wód (1913) sprowadził etymologię do prapostaci *Strъky, -ъve, i wyprowadził z germańskiej postaci *struko ‘strumień, rzeka’, rekonstruowanego na podstawie apelatywów języków nordyckich[9],
  • Jürgen Udolph zaliczył nazwę do staroeuropejskich, od rdzenia *sreu (płynąć, lać się, ciec),
  • Jerzy Duma zaliczył nazwę do przedsłowiańskich, od pie. *s(t)r- (/*ser-/*sor-) (płynąć)[10].

W źródłach pisanych nazwa rzeki występuje od XIII w. (pierwsze wystąpienie – jako Strzqua – pochodzi z 1202 r.[11]). Odnotowano między innymi następujące odmiany: Sstrqua, Sterczena, Strca, Strkam, Strkwa, Strqua, Strqua, Strqua, Strtca, Sztrzkwa[12].

Od nazwy rzeki ma pochodzić nazwa miejscowości Skrwilno[13].

Inne nazwy

W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego (1880–1902) wskazano, że na odcinku od źródeł do miejscowości Ruda rzeka była nazywana Płosznicą[14].

W pochodzącym z 1916 r. opracowaniu Landschaftsbilder aus Polen. II. Das Becken von Gostynin Skrwę określono jako północną. Podobnego określenia używa Wisła. Monografia rzeki z 1982 r., gdzie równocześnie używa się jednak określenia Skrwy jako prawej[15].

Odnośniki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ a b c Rzeka Skrwa Prawa - Szlaki turystyczne Mazowsza
  2. ↑ Skrwa (Północna), [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-12-30].
  3. ↑ P. Gąsiorowski, Źródła sierpeckich rzek, Nasze korzenie 5 (2013), s. 8.
  4. ↑ "Początek Skrwy Prawej jest w literaturze różnie przyjmowany, ze względu na znaczne przekształcenia sieci hydrograficznej w części jej zlewni źródłowej. Podawane są okolice miejscowości Zdrójki lub Płociczna, na zachód od Żuromina. Często, za Skrwę właściwą przyjmowany jest dopiero ciek wypływający z Jeziora Skrwilno, położonego w pobliżu wsi Okalewo (Czarnecka i in. 1983)." B. Pawłowski, M. Gorączko, "Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50000 arkusz N-34-112-C Gozdowo".
  5. ↑ "(...) według "Atlasu Podziału Hydrograficznego Polski" (Czarnecka, 2005) Skrwa Prawa odwadnia obszar o powierzchni 1666,61 km²." B. Pawłowski, M. Gorączko, "Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50000 arkusz N-34-112-C Gozdowo".
  6. ↑ Międzyrzecze Skrwy i Wkry - Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
  7. ↑ Przyrzecze Skrwy Prawej - Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
  8. ↑ Źródła Skrwy - Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
  9. ↑ Z. Babik, "Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich w granicach wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny", 1972, s. 254-555
  10. ↑ U. Bijak, "Nazwy wodne dorzecza Wisły: potamonimy odapelatywne", 2013, s. 32.
  11. ↑ A. Wróbel, O pochodzeniu nazwy królowej polskich rzek oraz o nazwach jej kujawskich i dobrzyńskich dopływów, Zapiski kujawsko-dobrzyńskie, Włocławek 2017, t. 32, s. 26.
  12. ↑ A. Wróbel, "O pochodzeniu nazwy królowej polskich rzek oraz o nazwach jej kujawskich i dobrzyńskich dopływów" w: "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, t. 32: Wisła w życiu regionu", 2017, s. 26.
  13. ↑ S. Rospond, "Słownik etymologiczny miast i gmin PRL", 1984, s. 352.
  14. ↑ Skrwa w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, 1889, s. 719
  15. ↑ D. Brykała, "Przestrzenne i czasowe zróżnicowanie odpływu rzecznego w dorzeczu Skrwy Lewej" (2009), s. 15.