Siergiej Dowłatow

Siergiej Dowłatow
Сергей Донатович Довлатов
Imię i nazwisko

Siergiej Donatowicz Dowłatow

Data i miejsce urodzenia

3 września 1941
Ufa

Data i miejsce śmierci

24 sierpnia 1990
Nowy Jork

Narodowość

rosyjska, ormiańska

Język

rosyjski

Dziedzina sztuki

proza, publicystyka

Ważne dzieła

Walizka

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Nagrobek Siergieja Dowłatowa na cmentarzu w Nowym Jorku

Siergiej Donatowicz Dowłatow (ros. Сергей Донатович Довлатов; ur. 3 września 1941 w Ufie, Baszkirska ASRR, zm. 24 sierpnia 1990 w Nowym Jorku, USA) – radziecki pisarz z okresu tzw. „trzeciej fali emigracji”, dziennikarz, dysydent. Autor licznych utworów prozatorskich o tematyce społeczno-obyczajowej (głównie zbiorów małych form).

Życiorys

Urodził się w Ufie w rodzinie reżysera teatralnego, z pochodzenia Żyda – Donata Izaakowicza Mieczika (1909-1995) i Ormianki Nory Siergiejewny Dowłatow (1908-1999), z zawodu korektora literatury. Od 1944 mieszkał w Leningradzie. W 1959 rozpoczął studia na wydziale filologii fińskiej Uniwersytetu Leningradzkiego im. Żdanowa, z którego został usunięty po dwu- i pół roku za brak postępów w nauce. W okresie studiów utrzymywał bliskie kontakty z wieloma przedstawicielami świata literatury ZSRR mieszkającymi w Leningradzie. Byli to m.in.: Iosif Brodski, Jewgienij Rejn, Anatolij Najman, Siergiej Wolf i in. Po relegowaniu, w 1962 został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej – trzy lata przesłużył w Wojskach Wewnętrznych (KGB), będąc strażnikiem w koloniach karnych republiki Komi. Po powrocie z wojska osiadł w Leningradzie, gdzie związał się z grupą literacką Gorożanie i wznowił studia, tym razem na wydziale dziennikarstwa. 1972-1975 mieszkał w Tallinnie (Estońska SRR), gdzie pracował w gazetach „Sowietskaja Estonija” i „Wieczernyj Lieningrad”. Właśnie w tym okresie miał miejsce jego debiut, jednak cały wydrukowany już nakład jego powieści został z rozkazu estońskiego KGB zniszczony. Często zwalniany z pracy, imał się różnych zajęć – był m.in. przewodnikiem w muzeum Puszkina pod Pskowem (w Michajłowsku). W 1975 powrócił do Leningradu i rozpoczął pracę w redakcji „Kostior”. Pisał prozę, dużo krótkich opowiadań, jednak redakcje pism odmawiały ich publikacji. Jego opowiadania zamieszczały za to emigracyjne „Kontinient” (Paryż) i „Wriemia i my” (Tel Awiw-Jafa), ukazywały się również w samizdacie (za co został wykluczony ze Związku Dziennikarzy ZSRR). W 1978 został zmuszony do opuszczenia Związku Radzieckiego i wyemigrował do USA. Zamieszkał w Nowym Jorku i objął funkcję głównego redaktora emigracyjnego pisma „Nowyj Amierykaniec”, którego był wydawcą. Dużo również publikował – do połowy l. 80. XX w. dorobił się miana uznanego i znanego pisarza, a jego teksty zamieszczały tak znane i renomowane periodyki jak „The New Yorker”. W ciągu dwunastu lat emigracji wydał dwanaście książek w USA i Europie, przetłumaczonych m.in. na angielski, niemiecki, szwedzki, fiński i japoński[1]. W ZSRR był znany wyłącznie dzięki samizdatowi i audycjom Radia Swoboda. Zmarł w Nowym Jorku na zawał serca w drodze do szpitala. Został pochowany w ormiańskiej części cmentarza żydowskiego Mount Hebron w dzielnicy Queens w Nowym Jorku.

Twórczość

W swojej twórczości czerpał głównie z własnych, bogatych doświadczeń życiowych, ukazując w interesujący, często nie pozbawiony humoru sposób, realia (mizerię) życia sowieckiego i problemy „Trzeciej Fali Emigracji” rosyjskiej w USA.

  • 1977 – Niewidimaja kniga (Niewidzialna księga)
  • 1980 – Soło na Undierwudie (Solo na Underwoodzie)
  • 1981 – Kompromiss (Kompromis)
  • 1982 – Zona. Zapiski nadziratielja (Obóz. Zapiski strażnika)
  • 1983 – Skansen (Zapowiednik)
  • 1983 – Marsz odnookich (Marsz jednookich)
  • 1983 – Naszy (Nasi)
  • 1985 – Demarsz entuziastow (Demarsz entuzjastów)
  • 1985 – Riemiesło: Powiest’ w dwuch czastiach (Rzemiosło. Powieść w dwóch częściach)
  • 1986 – Inostranka (Cudzoziemka)
  • 1986 – Walizka (Cziemodan)
  • 1987 – Priedstawlienije (Przedstawienie)
  • 1990 – Nie tolko Brodski: Russkaja kultura w portrietach i aniekdotach (Nie tylko Brodski. Kultura rosyjska w portretach i anegdotach).
  • 1990 – Zapisnyje kniżki (Notesy)
  • 1990 – Filiał (Filia)
  • 1990 – Chołodilnik (Lodówka) – niedok.

Wszystkie ww. pozycje zostały najpierw opublikowane na Zachodzie w języku rosyjskim[1][2]. Dowłatow nigdy nie wyraził zgody na opublikowanie żadnego swojego tekstu napisanego w czasie pobytu w ZSRR[3]. Od upadku Związku Radzieckiego regularnie wydawany jest w Rosji. Kilkakrotnie ukazały się tam jego dzieła zebrane (po raz pierwszy w 1995). Chociaż był wydawany na krajowym rynku, w Polsce wciąż pozostaje stosunkowo mało znanym pisarzem.

Życie prywatne

Był dwukrotnie żonaty i dwukrotnie rozwiedziony. Ze związków tych posiadał troje dzieci – córki: Jekatierinę (ur. 1966) i Marię (ur. 1970) oraz syna Nicolasa (ur. 1984). Miał także nieślubną córkę Aleksandrę (ur. 1975), którą uznał i której dał swoje nazwisko[4].

Pamięć

  • W sierpniu 2007 w St. Petersburgu, na ścianie domu przy ul. Rubinsteina 23, gdzie pisarz mieszkał w latach 70., uroczyście odsłonięto tablicę pamiątkową mu poświęconą[5].
  • Pisarz ma również tablicę pamiątkową na ścianie domu nr 41 przy ul. Vabriku (do 1990 Rabczynskiego) w Tallinnie, gdzie mieszkał w l. 1972-1975 podczas pracy w lokalnej gazecie[6].
  • Magazyn „Zwiezda” przyznaje nagrodę literacką im. Siergieja Dowłatowa.
  • W 2018 roku powstał rosyjsko-serbsko-polski film o Dowłatowie[7][8].

Przypisy

  1. ↑ a b Siergiej Dowłatow. [w:] Wydawnictwo Amber [on-line]. [dostęp 2010-02-24]. (pol.).
  2. ↑ W nawiasach podano tytuły w języku polskim, pod jakimi były wydane lub występują w polskiej literaturze przedmiotu.
  3. ↑ Siergiej Dowłatow: Sobranije prozy w 3-ch tomach (Biograficzieskaja sprawka). St. Petersburg: Limbus Priess, 1995. ISBN 5-8370-0319-3.
  4. ↑ Fatech Wiergasow: Siergiej Donatowicz Dowłatow. [w:] Psiewdołogija [on-line]. [dostęp 2010-02-21]. (ros.).
  5. ↑ Dom Dowłatowa ukrasjat doskoj. [w:] Diełowoj Pieterburg [on-line]. 2007-08-28. [dostęp 2010-11-24]. (ros.).
  6. ↑ Eteri Kekelidze: Wozwraszczienije Dowłatowa. [w:] Mołodioż Estonii [on-line]. 2006-09-02. [dostęp 2010-11-24]. (ros.).
  7. ↑ Dovlatov. berlinale.de. [dostęp 2018-02-16]. (ang.).
  8. ↑ Piotr Grylak, Sergiej Dowłatow – pisarz radzieckiego undergroundu [online], arytmia.eu, 15 kwietnia 2018 [dostęp 2019-12-11] (pol.).

Bibliografia

  • P.A. Nikołajew: Russkije pisatieli XX wieka. Biograficzieskij słowar’. Moskwa: Bolszaja Rossijskaja Encikłopedija, 2000. ISBN 5-85270-289-7.
  • Tatiana Skrjabina: Dowłatow, Siergiej Donatowicz. [w:] Encikłopiedija Krugoswiet [on-line]. [dostęp 2010-02-21]. (ros.).

Linki zewnętrzne