Sakura (jap.桜) – drzewo wiśni, kwiat wiśni; japońska nazwa ozdobnych drzew wiśniowych i ich kwiatów[1].
Kwitnące wiśnieTidal Basin w Waszyngtonie otoczony kwitnącymi drzewami wiśni, dar od JaponiiSakura u stóp zamku HimejiSakura nad fosą pałacu cesarskiego w TokioChikanobu Toyohara (ur. ok. 1838, zm. 1912), Hanami dam dworu wewnątrz zamku Edo, 1894
Odmiany drzew
Najbardziej lubianą przez Japończyków i najczęściej występującą na terenie archipelagu odmianą jest somei-yoshino. Jej kwiaty są niemal całkowicie białe, lekko zabarwione bladym różem, szczególnie blisko łodygi. Kwiaty rozwijają się i zwykle opadają („rozsypują się”) w ciągu tygodnia, zanim jeszcze rozwiną się liście. Z tego powodu drzewa wydają się niemal całkowicie białe. Odmiana wzięła swoją nazwę od wioski Somei (obecnie część dzielnicy Toshima w Tokio). Powstała w drugiej połowie XIX wieku, na przełomie okresu Edo i Meiji.
Inne odmiany to między innymi: yama-zakura, yae-zakura i shidare-zakura. Yama-zakura to górska, dzika sakura, yae-zakura ma duże, „podwójne” kwiaty, z grubymi różowymi płatkami. Shidare-zakura, nazywana też płaczącą wiśnią, ma gałęzie opadające do ziemi, jak u wierzby płaczącej, a na nich kaskady różowych kwiatów.
W prefekturze Yamanashi znajduje się najstarsze drzewo wiśni w Japonii. Jego wiek ocenia się na 1800-2000 lat. W języku angielskim nazywane jest: Yamataka Jindai Cherry Blossom Tree. Jest ono jednym z trzech drzew zasadzonych na terenie świątyni Jissō-ji w Yamataka. Należy do gatunku edo-higan-zakura, jego wysokość 10,3 m, obwód pnia 10 metrów. Legenda głosi, że Yamato Takeru-no-mikoto, syn cesarza Keikō (przyjmuje się, że panował w latach 71–130), zasadził drzewo, gdy dowodził oddziałem ekspedycyjnym na wschodzie. Natomiast w XIII wieku mnich Nichiren, widząc drzewo w złym stanie, modlił się o jego przebudzenie. Drzewo ożyło, więc nazwano je myōhō-zakura[2] ("sakura mistycznego, najwyższego prawa Buddy")[3].
Front kwitnienia
Co roku Japończycy śledzą przesuwający się wzdłuż archipelagu, od południa na północ „front kwitnienia wiśni” (sakura-zensen). Media codziennie podają prognozy pogody i informacje o rozpoczynających się porach kwitnienia w kolejnych regionach kraju. Rozpoczyna się ono na Okinawie w lutym i zazwyczaj dociera do Kioto i Tokio na przełomie marca i kwietnia. Przesuwając się dalej na północ, na początku maja osiąga Hokkaido. Japończycy z uwagą śledzą te informacje. Razem z przyjaciółmi i rodzinami udają się do parków, świątyń buddyjskich i chramówshintō na hanami (花見), czyli „oglądanie kwiatów” – towarzyskie spotkania o charakterze pikniku, często połączone ze słuchaniem tradycyjnych utworów muzycznych i tańcami.
Dar Japonii dla Ameryki
W 1912 roku Japonia podarowała Stanom Zjednoczonym 3020 drzew sakura dwunastu odmian, dla upamiętnienia rozwijających się wówczas przyjaznych stosunków między tymi krajami. Od tego czasu drzewa wiśniowe rosną na brzegach Tidal Basin w Waszyngtonie, a dar został odnowiony w 1965 roku partią 3800 drzew[4]. Sakury te stanowią dużą atrakcję turystyczną, szczególnie wczesną wiosną, gdy w pełni rozkwitają (wtedy obchodzi się Narodowy Festiwal Kwiatów Wiśni).
Symbolizm sakury
Sakura jest powszechnie rozpoznawalnym i wszechobecnym symbolem Japonii, umieszczanym na przedmiotach codziennego użytku, w tym na kimonach, materiałach piśmiennych i zastawie stołowej. Kiszonych liści i płatków kwiatów używa się jako jadalnych ozdób potraw, często słodkich, jak ciastka (sakura-mochi, sakura-anko-mushipan), galaretki (sakura-yokan), czy lody[5].
Kwiat wiśni często pojawia się w sztuce japońskiej jako metafora ulotności życia. Ten motyw pozostaje nadal obecny w kulturze, również popularnej (szczególnie w mandze i anime). Jest także kojarzony z samurajami, kodeksem bushi i kamikaze. Istnieje popularna piosenka ludowa zatytułowana Sakura (melodia poniżej w sekcji „Linki zewnętrzne”), pierwotnie skomponowana na shakuhachi (bambusowy flet). Motyw ten występuje również w wielu piosenkach pop. Sakura funkcjonuje także jako nazwisko lub imię żeńskie[6].
W poezji japońskiej motyw sakura pełni funkcje kigo i kidai (słowa, zwroty, tematyka związana z porami roku).
Podczas II wojny światowej symbol sakura służył konsolidacji społeczeństwa japońskiego wokół idei nacjonalizmu i militaryzmu, a także motywowaniu Japończyków do poświęcania życia dla kraju i cesarza.
Japońscy piloci kamikaze malowali sakurę na bokach swoich samolotów przed wylotem na samobójcze misje, a nawet zabierali ze sobą gałązki tych drzew. Po klęsce 1945 roku spadające płatki wiśni zaczęto interpretować jako symbol ofiary z życia złożonego cesarzowi-bogu. Rząd propagował wiarę w to, że dusze poległych wojowników odrodzą się w kwiatach[8].
