Róże pnące

Kolekcja róż pnących w Europa-Rosarium w Sangerhausen
Dziko rosnąca róża wielokwiatowa – gatunek macierzysty wielu odmian pnących

Róże pnące, róże czepne – grupa odmian uprawnych róż. Są to róże pnące się ku górze, osiągające więcej niż 1,5 m wysokości[1]. Ponieważ nie posiadają typowych organów czepnych (korzeni czepnych lub wąsów czepnych), opierają się za pomocą kolców na podporach, a w uprawie są zwykle do nich w różny sposób przymocowywane[2]. Z tego powodu zaliczane są do pnączy pozornych (prymitywnych)[3]. Jako grupa odmian uprawnych wyróżniane zaczęły być na początku XX wieku, gdy z powodu wielkiej liczby powstających odmian, skali ich krzyżowania i utajania ich pochodzenia przez hodowców tradycyjny podział odmian oparty na kryterium pochodzenia przestał być możliwy do utrzymania[1]. Dzielone są na klimbery o sztywnych, grubych łodygach i dużych kwiatach, często powtarzające kwitnienie, i ramblery kwitnące zwykle raz, o łodygach cienkich, kwiatach mniejszych, ale licznych.

Pochodzenie

Starsze odmiany pochodziły zwykle od naturalnie pnących gatunków – róży Wichury Rosa wichuraiana i róży wielokwiatowej Rosa multiflora[4]. Pojawienie się licznych nowoczesnych odmian klimberów poprzedziło uzyskanie w latach 30. XX wieku krzyżówki róży Wichury i róży pomarszczonej Rosa rugosa – odmiany 'New Dawn'. W latach 40. uzyskano płodnego mieszańca ww. gatunków – różę Kordesa (Rosa ×kordesii), która stała się rośliną macierzystą dla wielu kolejnych odmian[5]. Liczne odmiany klimberów uzyskiwano z takich gatunków lub z ich udziałem jak: róża alpejska Rosa pendulina, róża wieczniezielona Rosa sempervirens, róża polna Rosa agrestis[3].

Z kolei odmiany ramblerów pochodziły pierwotnie od róży wielokwiatowej, ale uzyskiwano je także z udziałem róży wieczniezielonej i róży Wichury, a także róży szczeciniastej Rosa setigera, róży żółtej Rosa foetida, róży Lamberta Rosa ×lambertiana[3] i róży Banksa Rosa banksiae[5].

Jako róże pnące bywają prowadzone także odmiany okrywowe, pnące sporty róż wielkokwiatowych, pnące odmiany róż miniaturowych oraz rozmaite odmiany pochodzące od róż burbońskich lub róż Noisette (ze szkółki Philipe Noisette’a) i in.[5]

Podział

Róże pnące (odmiana 'Paul's Himalayan Musk Rambler') na łukach nad aleją ogrodową

Róże pnące dzielone są tradycyjnie na dwie podstawowe grupy[1][6]:

  • Klimbery – rośliny o sztywnych, wzniesionych pędach, wymagających podwiązywania do podpór i osiągające zwykle do 3, rzadziej do 5 m wysokości[6]. Odmiany różnią się m.in. siłą krzewienia i zagęszczeniem pędów oraz powtarzaniem kwitnienia[6]. Wyróżniane są wśród nich odmiany pnące wielkokwiatowe – o klasycznej formie kwiatu różanego[1].
  • Ramblery – rośliny pnące o długich i elastycznych pędach, osiągających do 5, rzadko do 8 m wysokości[1] (wyjątkowo do 15 m[2]), kwitnące latem[1]. Mają zwykle kwiaty mniejsze niż klimbery, ale za to zebrane w obfite kwiatostany[6], utrzymujące się przez okres do ok. 6 tygodni[4]. Zwykle kwitną raz, rzadziej powtarzają kwitnienie, ale odmiany takie zwykle słabiej rosną[6].

W przypadku nowych odmian o cechach mieszanych klasyfikacja do poszczególnych grup bywa trudna. Część odmian o długich, silnie wzniesionych pędach może być też uprawiana jako okazałe krzewy, mogą być uznawane za róże parkowe[3].

Zastosowanie i uprawa

Róże pnące przy ścianie budynku

Róże pnące stosowane są do rozpinania na rozmaitych podporach oraz okrywania ścian i pergoli[1]. W zależności od odmiany różnią się wymaganiami uprawowymi. Wiele z nich jednak dobrze rośnie w półcieniu, nie osłabiając w takich warunkach kwitnienia[6].

Klimbery rekomendowane są do okrywania ścian, niskich altan i obelisków[6]. Pokrycie różą pnącą ściany lub ogrodzenia ograniczających ogród pozwala go optycznie powiększyć[1]. Najlepiej róże rosną przy ścianach o ekspozycjach południowo-zachodniej i południowo-wschodniej, z podporami umożliwiającymi zachowanie przestrzeni między pędami a murem. Nie należy sadzić róż o ciemnoczerwonych kwiatach przy białych ścianach. Problematyczny przy nasadzeniach przyściennych bywa okap ograniczający dostęp róż do wody deszczowej[4]. Z reguły też nie należy sadzić róż przy silnie nasłonecznionych ścianach eksponowanych od południa[1].

Ramblery zalecane są do obsadzana pergoli i łuków różanych[6]. Nadają się także do nasadzeń soliterowych, w tym porastając stare i okazałe drzewa[1]. Odpowiednie podpory dla róż stanowią drzewa owocowe o luźnych koronach (śliwy, jabłonie i grusze), zupełnie nie nadają się drzewa o płytkich systemach korzeniowych i gęstych koronach (np. brzozy i topole). W każdym wypadku róża pnąca puszczona po drzewie powinna być posadzona nie bliżej niż ok. 0,6 m od pnia[4].

Podkreśla się rolę róż pnących w kształtowaniu trzeciego wymiaru w ogrodzie, w tym dowolnego aranżowania podpór i tworzenia przesłon. Istotną rolę ogrywają róże pnące w formalnych ogrodach różanych porastając łuki nad alejkami, pergole i rozmaite podpory[1]. Podpory dla róż pnących powinny mieć co najmniej 2,5 m wysokości i ok. 3 m szerokości. Róże pnące stosowane bywają w nasadzeniach mieszanych z innymi pnączami ozdobnymi, zwłaszcza powojnikami, a w szczególności z odmianami powojnika włoskiego Clematis viticella[4]. Formowanie róż pnących odbywa się poprzez odpowiedni dobór podpór, ale też mocowanie (prowadzenie) pędów oraz ich cięcie, wykonywane wczesną wiosną[3].

Przykłady róż pnących

 Osobny artykuł: Certyfikat ADR.

Zestawienie najbardziej odpornych odmian róż pnących w warunkach Europy Środkowej (posiadających certyfikat ADR)[7][8][9]:

Rok przyznania
certyfikatu ADR 		Nazwa odmiany Hodowca Grupa Zdjęcie
1991 Super Excelsa Hetzel pnąca
1997 Manita Kordes pnąca
1999 Rotfassade Noack pnąca
2002 Kir Royal Meilland/BKN pnąca
2006 Golden Gate Kordes pnąca
2007 Laguna Kordes pnąca
2007 Jasmina Kordes pnąca
2008 New Look Noack krzaczasta/pnąca
2010 Hella Kordes pnąca
2010 Bajazzo Kordes pnąca
2012 Camelot Tantau pnąca
2012 Guirlande d'Amour Lens/Clausen pnąca
2013 Perennial Blue Tantau/Mehring pnąca/rambler
2013 Libertas Tantau pnąca
2013 Sabrina BKN/Meilland pnąca
2014 Heidetraum PLUS Noack pnąca
2016 Sommergold Noack pnąca
2016 Florentina Kordes pnąca
2019 Peach Melba Kordes pnąca
2019 Moscalbo Davide Dalla Libera/Dräger pnąca
2019 Divina Tantau pnąca

Róże pnące o mniejszych wymaganiach świetlnych, dobrze rosnące w półcieniu, w tym zalecane do puszczenia po pniu drzew[4]:

Nazwa odmiany Hodowca Data Zdjęcie
Apple Blossom Burbank 1932
Bobbie James 1961
Ghislaine de Feligonde Eugène Turbat 1916
Guirlande d'Amour
Heidekőnegin
Lykkefund
New Dawn 1930
Paul's Himalayan Musk Rambler
Veilchenblau 1909
Rosa pendulina 'Morletii'

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Klaus-Jurgen Strobel: Róże. Najpiękniejsze i najodporniejsze odmiany. Klub dla Ciebie, s. 82-93. ISBN 978-83-258-0271-4.
  2. ↑ a b Olivier de Vleeschouwer: Róże. Warszawa: Wiedza i Życie, 2005, s. 10. ISBN 83-7184-292-9.
  3. ↑ a b c d e Marta J. Monder: Róże. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2006, s. 76-77. ISBN 83-09-01779-0.
  4. ↑ a b c d e f Klaus-Jurgen Strobel: Róże. Najpiękniejsze i najodporniejsze odmiany. Klub dla Ciebie, s. 112-119. ISBN 978-83-258-0271-4.
  5. ↑ a b c John Mattock, Sean McCann, Fred Witchell, Peter Wood: The Complete Book of Roses. London: Ward Lock, 1995, s. 147-156. ISBN 0-7063-7359-6.
  6. ↑ a b c d e f g h Angelica Throll, Jurgen Wolff: Róże. Najlepsze odmiany europejskich hodowców. Warszawa: Muza SA, 2009, s. 88-89. ISBN 978-83-7495-628-4.
  7. ↑ ADR total list English 2017. ADR - Performance Testing of New Rose Varieties in Germany, listopad 2017. [dostęp 2018-12-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-13)]. (ang.).
  8. ↑ ADR-Rosen 2018. ADR - Performance Testing of New Rose Varieties in Germany. [dostęp 2018-12-16]. (niem.).
  9. ↑ ADR –Prädikat 2019 wurde an zwölf Rosenneuheiten vergeben. ADR - Performance Testing of New Rose Varieties in Germany. [dostęp 2019-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-10)]. (niem.).