PROFILPELAJAR.COM

Rotunda PKO w Warszawie
	; Rotunda widziana z Pałacu Kultury i Nauki (2006)
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Marszałkowska 100/102
Architekt	Jerzy Jakubowicz
Ukończenie budowy	1966, 2019
Zniszczono	1979 (wybuch gazu)
Rozebrano	2017
Odbudowano	1979, 2017-2019
Pierwszy właściciel	PKO Bank Polski
Obecny właściciel	PKO Bank Polski
	Położenie na mapie Warszawy Rotunda PKO w Warszawie
	Położenie na mapie Polski Rotunda PKO w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Rotunda PKO w Warszawie
	52°13′49,67″N 21°00′44,43″E/52,230464 21,012342
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rotunda PKO – budynek banku PKO BP znajdujący się w latach 1966–2017 przy ul. Marszałkowskiej 100/102 w Warszawie. W jego miejscu powstał nowy budynek o zbliżonym kształcie oddany do użytku w 2019.

Historia

Rotunda PKO znajdowała się w miejscu, w którym do 1944 znajdowała się narożna kamienica Pinkusa Lothego. Po II wojnie światowej ruiny tej kamienicy zostały rozebrane do poziomu parteru^[1].

Budynek był częścią Ściany Wschodniej wybudowanej w latach 1960–1969. Zaprojektował go Jerzy Jakubowicz^[2], a jego stalową konstrukcję – Stanisław Więcek i Włodzimierz Wojnowski^[3]. Budowa zakończyła się w 1966^[3]. W elewacji budynku umieszczono przezroczyste szyby^[3]. Z powodu kształtu, w szczególności dachu o charakterystycznym ząbkowaniu, był on nazywany „czapką generalską”^[4]^[5].

15 lutego 1979 budynek został zniszczony w ok. 70% w wyniku wybuchu gazu, w którym zginęło 49 osób, a 110 zostało rannych.

Osobny artykuł: Wybuch gazu w Rotundzie PKO w Warszawie.

Odbudowy dokonano w szybkim tempie – pod koniec października Rotunda została ponownie oddana do użytku. Jedną z głównych zmian w stosunku do pierwowzoru było zastosowanie w elewacji przyciemnianego szkła. 27 października pod północną ścianą budynku, od strony ul. Widok, odsłonięto tablicę z brązu upamiętniającą ofiary wybuchu^[6].

W 2010 właściciel budynku, bank PKO BP, rozpoczął prace zmierzające do wybudowania w miejscu obecnego budynku nowego obiektu – Nowej Rotundy^[7].

W 2014 bank PKO BP otrzymał tytuł „Miastoszpeciciela 2014” za częste zasłanianie Rotundy wielkoformatowymi reklamami, co uznano za rażący przykład oszpecania przestrzeni miejskiej w jednym z najbardziej reprezentacyjnych punktów Warszawy^[8].

20 stycznia 2015 stołeczny konserwator zabytków Piotr Brabander, pomimo wpisu Rotundy do rejestru zabytków, wydał decyzję zezwalającą na rozbiórkę budynku z uwagi na fakt, że jego konstrukcja nie jest oryginalna i powstała w trakcie remontu po wybuchu. 23 grudnia 2016 budynek został zamknięty dla klientów banku^[9]. 10 marca 2017 rozpoczęto rozbiórkę Rotundy, na której miejscu, według planów, w ciągu dwóch lat miałaby powstać Nowa Rotunda. 16 marca stołeczny konserwator zabytków, Michał Krasucki, wydał nakaz zatrzymania prac rozbiórkowych, uznając, że poprzednia decyzja została wydana w oparciu o błędne przesłanki (po zdemontowaniu elewacji okazało się, że konstrukcja jest oryginalna)^[10]. Budynek został rozebrany, jednak niektóre elementy oryginalnej konstrukcji (dźwigary dachu oraz element centralny w formie parasola) zostały zachowane w celu wyeksponowania w nowym budynku^[11].

Druga Rotunda

W miejscu zburzonego budynku zaplanowano nowy o takim samym kształcie, zaprojektowany przez krakowską pracownię Gowin & Siuta^[12]^[11]. Trzykondygnacyjny budynek został oddany do użytku w listopadzie 2019^[13]. Działa w nim placówka bankowa (w podziemiu i na parterze), a na pierwszym piętrze urządzono kawiarnię ze strefą spotkań^[14] (bank zakończył współpracę z operatorem kawiarni w lipcu 2021)^[15]. Przed budynkiem powstało zewnętrzne patio, na którego ścianach posadzono 11,5 tysiąca roślin^[14]. Została tam również przeniesiona tablica pamiątkowa upamiętniająca ofiary katastrofy z 1979^[14].

Galeria

Budowa rotundy (1964)
Budynek o zmroku (1968)
Rotunda po wybuchu (15 lutego 1979)
Odbudowany budynek (1981)
Tablica upamiętniająca ofiary wybuchu 15 lutego 1979 w swojej pierwotnej lokalizacji przy pierwszej rotundzie (2010)
Rotunda od strony ul. Marszałkowskiej (2016)
Rozbiórka budynku (marzec 2017)
Budowa nowej Rotundy (kwiecień 2018)
Happening stowarzyszenia Miasto Jest Nasze pod nową Rotundą (grudzień 2019)
Nowa Rotunda od strony Alej Jerozolimskich (wrzesień 2024)

Przypisy

↑ Al. Jerozolimskie 34/36 róg Marszałkowska 100. Kamienica Lothego. warszawa1939. [dostęp 2017-03-24].
↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 108. ISBN 83-908950-8-0.
↑ ^a ^b ^c Dariusz Bartoszewicz. Ściana Wschodnia. Specerownik. „Dodatek do Gazety Wyborczej”, s. 6, 12 grudnia 2013.
↑ Leszek Wysznacki: Warszawa od wyzwolenia do naszych dni. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1977, s. 98.
↑ Jerzy S. Majewski: Spacerownik. Warszawa śladami PRL-u. Warszawa: Agora, 2010, s. 161. ISBN 978-83-268-0280-5.
↑ Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 130. ISBN 83-01-06109-X.
↑ Powstanie Nowa Rotunda dla Warszawy. [w:] PKO Bank Polski [on-line]. pkobp.pl, 28 stycznia 2010. [dostęp 2014-09-30].
↑ Warszawska Rotunda szpeci. [w:] „Rzeczpospolita” [on-line]. rp.pl, 12 sierpnia 2014. [dostęp 2014-09-30].
↑ Rotunda w częściach zjeżdża do Warszawy. „Rzeczpospolita (dodatek Życie Mazowsza)”, s. R6, 27 grudnia 2017.
↑ Tomasz Urzykowski: Rotunda. Konserwator wstrzymuje rozbiórkę. wyborcza.pl, 2017-03-16. [dostęp 2017-03-16].
↑ ^a ^b Tomasz Urzykowski, Michał Wojtczuk. Stary kształt, nowa konstrukcja. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 12 lutego 2018.
↑ Tomasz Urzykowski. Stop rozbieraniu Rotundy. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 17 marca 2017.
↑ PKO Rotunda wraca na mapę Warszawy! [online], media.pkobp.pl [dostęp 2019-11-29] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Michał Wojtczuk: Rotunda powróciła po trzech latach. W nowej formie: bank, kawiarnia, strefa spotkań. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 30 listopada 2019. [dostęp 2019-11-30].
↑ Michał Wojtczuk. Kawiarnia już nie wróci?. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 15 grudnia 2022.

Linki zewnętrzne

Jarosław Tarań: Budowa Rotundy PKO przy skrzyżowaniu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich. [w:] Warszawa. Zdjęcia Jarosława Tarania [on-line]. Ośrodek KARTA, lipiec 1963. [dostęp 2011-12-29].