Ramienica szorstka (Chara aspera) – gatunek ramienicy.
Morfologia
- Pokrój
Stosunkowo mały makroglon (do 40 cm długości) o słabo rozgałęzionej plesze. Cienka (ok. 0,5 mm średnicy) nibyłodyga, cienkie nibyliście dwu- trzykrotnie krótsze od długich międzywęźli. Plecha szarozielona, zwykle silnie inkrustowana węglanem wapnia, przez co krucha i delikatna. Cechą charakterystyczną gatunku są białe, kuliste bulwki na chwytnikach występujące od 1 do 3. Roślina dwupienna[3].
- Okorowanie
Przeważnie trójrzędowe, spotykane też dwurzędowe. Rzędy główne przeważają nad bocznymi (choć w dolnych okółkach mniej wyraźnie). Silnie okolcowane.
- Nibyliście
Krótkie i cienkie (poniżej 0,5 mm średnicy, 1–2 cm długości). Znacznie krótsze od międzywęźli, u osobników z głębszych wód zbliżają się długością do międzywęźli. 6–8 członów. 8–9 w okółku. Zwykle proste, rzadko zaginają się ku środkowi. Ostatni, jedno- dwukomórkowy człon krótki, niekorowany i zaostrzony[3].
- Nibylistki
Na płonnych nibyliściach nierównomiernie wykształcone, krótkie i cienkie. Na nibyliściach płodnych wewnętrzne cienkie i dłuższe od lęgni lub jej równe, podczas gdy na zewnątrz wyraźnie krótsze[3].
- Kolce
Wyraźne. Bardzo zmienne – od brodawkowatych przez wałeczkowate po igiełkowate. Zwykle pojedyncze, ale też po 2–3 w pęczkach. Czasem dłuższe od średnicy nibyłodygi[3].
- Przylistki
Wyraźne. W dwurzędowych okółkach. Bardzo zmienne. Zwykle w górnym okółku dłuższe i wałeczkowate, czasem zaostrzone i wygięte ku górze, a w dolnym brodawkowate. Rzadziej oba okółki wałeczkowate, mało zróżnicowane[3].
- Plemnie
Zazwyczaj w trzech pierwszych węzłach nibyliści. Duże (0,5–0,8 mm średnicy). Intensywnie czerwone[3].
- Lęgnie
Zazwyczaj w trzech pierwszych węzłach nibyliści. Długie (0,7–0,9 mm). Żółtozielone lub zielone. Koronka mała, nieco rozszerzona na szczycie[3]. Występują pojedynczo. Oospory czarne, do 0,7 mm długości[1].
- Zmienność
Występuje kilka form ekologicznych. W wodach płytkich, w strefie falowania, zwykle mniejsza (kilkucentymetrowa), silniej rozgałęziona, żółtozielona[3]. W wodach słodkich występuje mniejsza i bardziej inkrustowana forma stagnalis, podczas gdy w słonawych większa i mniej inkrustowana (przez co także zieleńsza) forma marinae[1]. Ponadto w wodach słodkich wyróżniana jest forma brevispina w wodach płytszych i na podłożu mineralnym oraz longispina w wodach głębszych z zamulonym podłożem[4].
Biologia
Osobniki męskie i żeńskie zwykle występują w jednym płacie[3]. Zimują oospory, bulwki, podczas gdy reszta rośliny po sezonie wegetacyjnym obumiera lub zimują całe osobniki[1].
Ekologia
Gatunek zasadniczo słodkowodny, ale znosi zasolenie. Nie występuje w wodach płynących. Występuje głównie w dużych jeziorach mezotroficznych, ale w pewnych sytuacjach także w jeziorach o niższej i wyższej trofii[3]. Zarówno w zbiornikach twardowodnych, jak i humotroficznych[1]. W jeziorach środkowej i zachodniej Europy występuje w wodach o różnym stanie ekologicznym, ale jest jednym z gatunków najczęściej spotykanych w wodach o dobrym stanie, zwłaszcza w jeziorach bardzo płytkich[5]. Występuje do głębokości kilku metrów[1], ale jej zwarte zbiorowiska rzadko przekraczają 1 metr głębokości[4]. Najczęściej rośnie na podłożu piaszczystym. Tworzy zespół roślinny Charetum asperae, ale może też wchodzić w skład innych typów łąk ramienicowych[3].
- Występowanie
Występuje w większej części Europy (także w Bałtyku), w zachodniej Azji, północnej Afryce, a także na Alasce i w Kanadzie[1]. W Polsce większe skupienia w pasie pojezierzy, także poleskich[4].
Zagrożenia i ochrona
Według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski jest gatunkiem wymierającym[3]. Podlega ochronie gatunkowej od 2014 roku[6]. Występowanie jej zbiorowiska jest podstawą do objęcia zbiornika, w którym występuje, ochroną jako siedlisko przyrodnicze 3140 (twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea) w systemie Natura 2000[7].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Anders Langangen: Chara aspera C.L.Willdenow. AlgaeBase. [dostęp 2012-01-03]. (ang.).
- ↑ Chara aspera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Mariusz Pełechaty, Andrzej Pukacz: Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska / Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, 2008, s. 33–34, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-7217-200-5.
- ↑ a b c Henryk Tomaszewicz: Roślinność wodna i szuwarowa Polski : (klasy Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1979, s. 49, seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis, 0509-7177. ISBN 83-00-01088-2. (pol.).
- ↑ SandraS. Poikane SandraS. i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185-197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409
- ↑ Ryszard Piotrowicz: 3140 – Twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 48–58. ISBN 83-86564-43-1.
Identyfikatory zewnętrzne (
takson):
