Radif

Barbad
Ali-Naghi Waziri (1887–1979)
Radif – instrumenty muzyczne
Tar
Setar

Radif (pers. ‏ ردیف‎, oznaczający porządek, model, ciąg[1]) – repertuar irańskiej muzyki klasycznej oparty na melodiach tradycyjnych, przekazywany ustnie z pokolenia na pokolenie przez mistrzów, tzw. ostad (pers. استاد, nauczyciel, mistrz), uczniom sztuki muzycznej, podstawa dla improwizacji.

Repertuar obejmuje około 400 krótkich utworów[a], trwających od piętnastu sekund do dwóch minut[2], tzw. gusze (oznaczający róg), charakteryzujących się różną tonacją, melodią i motywami, zaaranżowanych w dwanaście systemów tonalnych tzw. dastgah (pers. دستگاه, oznaczający system)[3] – siedem systemów podstawowych: szur, segah, czahargah, mahur, homajun, nawa i rastpandżgah i pięć wtórnych, tzw. awaz, na bazie szur (abu’ata, daszti, bajat-e tork i afszari) i homajun (bajat-e esfahan)[4]. Każdy gusze ma swoją własną nazwę nawiązującą np. do jego miejsca w systemie, charakterystyki czy też do nazwiska muzyka[4].

Radif może być zarówno wokalny jak i instrumentalny – wykonywany na lutniach tar i setar, cytrze santur, skrzypcach kamancze czy flecie naj[5].

W 2009 roku radif został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[5].

Historia

Genezy radifu upatruje się w działalności Barbada – nadwornego muzyka i poety władcy Iranu z dynastii Sasanidów Chosroua II Parwiza (591–628)[6]. Barbad stworzył system muzyczny oparty na siedmiu skalach tzw. chosrawani, trzydziestu lahn i 360 melodii dastan na każdy dzień roku wykonywanych na przyjęciach królewskich[7].

Na rozwój i formę radifu wpływ miała religia islamu. Radif wykonywany był solo lub przez małe zespoły na dworach królewskich, w domach i ogrodach arystokracji, a także podczas spotkań bractw sufickich[8].

Podstawowym instrumentem do nauki radifu była czterostrunowa lutnia setar[8]. Radif nauczany był ze słuchu, bez zapisu nutowego, uczniowie uczyli się na pamięć[9]. Nauczyciel lub starszy stażem uczeń grał lub śpiewał określoną frazę a uczniowie ją powtarzali[9]. Uczniowie nie mogli występować przed publicznością bez pozwolenia nauczyciela[9].

W XX wieku irański muzykolog Ali-Naghi Waziri (1887–1979) opracował pierwszą nutową transkrypcję radifów Mirzy Abdollaha i Aghi Hosejn-Gholego[10]. Wersja ta była pierwotnie uznawana za zaginioną, odnalazła się u ucznia Waziriego, Musy Marufiego (1889–1965), który opracował materiał mistrza, dodając krótsze radify Darwisza Chana oraz zapisy Mahdi Gholego Hedajata[11]. Dzieło Marufiego zostało wydane przez irańskie Ministerstwo Kultury i Sztuki w 1963 roku[11].

Uwagi

  1. ↑ Inne źródła podają liczby od 200 do 300, UNESCO: 250, Broughton: 200.

Przypisy

  1. ↑ Mohammad Reza Azadehfar: Rhythmic structure in Iranian music. Azadehfar, 2006, s. 122. ISBN 978-964-6218-47-5. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  2. ↑ Simon Broughton, Mark Ellingham, Richard Trillo: World Music: Africa, Europe and the Middle East. Rough Guides, 1999, s. 358. ISBN 978-1-85828-635-8. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  3. ↑ Mohammad Reza Azadehfar: Rhythmic structure in Iranian music. Azadehfar, 2006, s. 123. ISBN 978-964-6218-47-5. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  4. ↑ a b UNESCO ICH: Radif of Iranian music. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  5. ↑ a b UNESCO ICH: Radif of Iranian music. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  6. ↑ Garland Encyclopedia of World Music: The Concise Garland Encyclopedia of World Music. Routledge, 2013, s. 881. ISBN 978-1-136-09602-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  7. ↑ Jean During, Zia Mirabdolbaghi, Dariush Safvat, Manuchehr Anvar: The Art of Persian Music. Mage Publishers, 1991, s. 39. ISBN 0-934211-22-1. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  8. ↑ a b Garland Encyclopedia of World Music: The Concise Garland Encyclopedia of World Music. Routledge, 2013, s. 882. ISBN 978-1-136-09602-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  9. ↑ a b c Garland Encyclopedia of World Music: The Concise Garland Encyclopedia of World Music. Routledge, 2013, s. 886. ISBN 978-1-136-09602-0. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  10. ↑ The Rouhollah Khaleghi Artistic Center: Alinaqi Vaziri. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  11. ↑ a b The Rouhollah Khaleghi Artistic Center: Moussa Maroufi. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).

Linki zewnętrzne