PROFILPELAJAR.COM

Służba
RMS Empress of Britain
RMS Empress of Britain w 1931 roku
Bandera	brytyjska
Właściciel:	Canadian Pacific Steamship Company
Zamówiony:	1927
Położenie stępki:	John Brown & Company
Dnia:	28 listopada 1928
Wodowanie:	Clydebank, Szkocja
Dnia:	8 czerwca 1930
Chrzest statku:	11 czerwca 1930 przez Edwarda VIII
Podróż dziewicza:	27 maja 1931
Aktualny status statku:	zatonął 28 października 1940 roku po zbombardowaniu i ataku torpedowym
Podstawowe dane techniczne
Pojemność rejestrowa brutto:	42,348 BRT
Długość:	231,8 m (760,6 stóp angielskich)
Szerokość:	29,7 m (97,6 stóp angielskich)
Zanurzenie:	9,7 m (32 stopy angielskie)
Moc silnika:	62500 KM
Napęd:	4 turbiny parowe
Prędkość:	25,5 węzłów
Liczba pasażerów i załogi:	1,195 pasażerów 714 oficerów i członków załogi

RMS^[1] Empress of Britain – kanadyjski liniowiec pasażerski Canadian Pacific Steamship Company zbudowany w 1931 roku przez szkocką stocznię John Brown & Company w Clydebank, obsługujący linię Southampton – Québec. Podczas II wojny światowej statek został wcielony jako transportowiec do brytyjskiej marynarki handlowej, zatopiony 28 października 1940 roku przez niemiecki okręt podwodny, po uszkodzeniu w ataku lotniczym.

Budowa

Statek „Empress of Britain” został zamówiony przez kanadyjskiego armatora Canadian Pacific Steamship Company dla zastąpienia poprzedniego, znacznie mniejszego statku o tej nazwie (przemianowanego w 1924 na „Montroyal”), na trasie transatlantyckiej do Wielkiej Brytanii^[2]. Stępkę pod budowę położono 28 listopada 1928 roku w szkockiej stoczni John Brown & Company w Clydebank. Kadłub wodowano 11 czerwca 1930 roku, z udziałem księcia Walii, a uroczystość była po raz pierwszy transmitowana przez radio do Kanady i USA^[2]. Wbrew panującym trendom konstrukcyjnych późnych lat 20. statek zachował staroświecki wygląd z trzema charakterystycznymi wysokimi kominami, i wystrój wewnętrzny w konserwatywnym stylu staroangielskim. Na skutek rozwiązań konstrukcyjnych, okazał się jednak najbardziej ekonomicznym w eksploatacji z ówczesnych dużych liniowców^[2]. Mógł pomieścić 465 pasażerów w I klasie, 260 w klasie turystycznej i 470 w III klasie^[2]. Używany był przez większość roku na trasie z Southampton do Quebecu, a w zimie, gdy Rzeka Świętego Wawrzyńca zamarzała, eksploatowany był zgodnie z projektem jako luksusowy wycieczkowiec dla 700 pasażerów I klasy^[2]. Był on najszybszym liniowcem na tej trasie, z przeciętną prędkością 24 węzły^[2]. Dla rejsów wycieczkowych, w których prędkość nie była istotna, demontowane były dla zwiększenia ekonomiki dwie zewnętrzne śruby napędowe^[2]. Był on pierwszym statkiem zaprojektowanym specjalnie z myślą o używaniu jako luksusowy wycieczkowiec, m.in. szerokość jego kadłuba umożliwiała przechodzenie przez Kanał Panamski^[2].

Eksploatacja

W dziewiczy rejs do Kanady statek wyruszył 27 maja 1931 roku, do końca roku odbył jeszcze 8 rejsów. 3 grudnia 1931 roku wyruszył z Nowego Jorku w pierwszy rejs wycieczkowy na wschód, dookoła świata, przez m.in. Morze Śródziemne, Indie, Chiny, Japonię, Hawaje i Karaiby^[3]. Do wybuchu wojny w 1939 roku takie wycieczki przeprowadzano co roku. Liczbę miejsc zmniejszano wtedy do 700, a w celu zmniejszenia zużycia paliwa na czas tych rejsów demontowano dwie zewnętrzne śruby^[4]. Eksploatacja statku jako liniowca nie była jednak rentowna, m.in. z powodu większej popularności linii transatlantyckiej z Nowego Jorku^[5]. W czerwcu 1939 statkiem podróżował z Halifaxu do St. John's król Jerzy VI Windsor, w ramach jego podróży po Kanadzie^[2].

Po wybuchu II wojny światowej, 25 listopada 1939 roku statek został zarekwirowany przez Admiralicję brytyjską i przystosowany do roli transportowca wojennego^[5]. Otrzymał uzbrojenie w postaci armaty 152 mm i działa przeciwlotniczego 76 mm na rufie, oraz 4 karabinów maszynowych Lewis^[5]. 10 grudnia 1939 r. po raz pierwszy w tej roli wyruszył z 1303 żołnierzami kanadyjskimi z Halifaxu do Wielkiej Brytanii, w konwoju TC-1^[5]. Od 30 stycznia do 7 lutego brał udział w konwoju TC-3, po czym został skierowany do Wellington w Nowej Zelandii, skąd w dniach 2 maja − 16 czerwca 1940 r. przetransportował ponad 2000 żołnierzy do Wielkiej Brytanii w składzie konwoju US-3, składającego się z innych dużych liniowców^[5]. Między 6 sierpnia a połową września „Empress of Britain” brał udział w konwoju WS-2 do Suezu, a następnie SW-1 do Durbanu, skąd samotnie popłynął do Kapsztadu^[5].

Zatopienie

12 października 1940 r. statek opuścił Kapsztad, płynąc samotnie do Wielkiej Brytanii, zabierając 419-osobową załogę i tylko 224 pasażerów − w większości cywili, w tym kobiety i dzieci. Oprócz tego zabierał ładunek, m.in. 300 ton cukru^[5]. Kapitanem był wówczas Charles H. Sapsworth^[5]. 26 października 1940 roku o 9.30 czasu lokalnego, 50 mil na północny zachód od zatoki Donegal w Irlandii, płynący na Wyspy Brytyjskie liniowiec został zbombardowany przez niemiecki samolot Focke-Wulf Fw 200, należący do dywizjonu II./KG40. Pilotem był por. Bernhard Jope, dla którego był to pierwszy lot bojowy nad Atlantykiem^[5]. Trafiona dwoma 250-kilogramowymi bombami i paląca się jednostka została opuszczona przez załogę i pasażerów – zginęło tylko 25 członków załogi (dwóch dalszych zmarło z ran) i 20 pasażerów^[6]. Rozbitkowie zostali uratowani przez dwa niszczyciele, odłączone przed godziną 11 od konwoju płynącego z Gibraltaru, które dotarły na miejsce ok. godz. 16, płynąc z dużą szybkością – brytyjski HMS „Echo” i polski ORP „Burza”^[6]. O 17.50 na miejsce dotarły także trzy trawlery uzbrojone („Drangey”, „Cape Agona”, „Paynter”)^[6]. Rozbitkowie zostali podjęci z wody i trawlerów na pokłady obu niszczycieli, które odeszły następnie do Greenock, przy tym na pokładzie „Burzy” znalazło się 254 rozbitków^[6]. Przypłynęły też w dalszej kolejności na miejsce dwa starsze niszczyciele HMS „Broke”(inne języki) i „Sardonyx” z Londonderry^[6]. Ponieważ płonący statek nie tonął, rano 27 października rozpoczęto jego holowanie do Wielkiej Brytanii przez holowniki „Marauder” i „Thames”^[6]. Mimo osłony dwóch niszczycieli, o 2.05 w nocy 28 października, celna torpeda wystrzelona z prześladującego zespół U-Boota U-32 zatopiła statek^[7] w ciągu niespełna 4 minut z 45 członkami załogi.

„Empress of Britain” był największym statkiem zatopionym podczas wojny^[8].

Dane techniczne

długość: 231,8 m
szerokość: 29,7 m
zanurzenie: 9,7 m
pojemność: 42 348 BRT
1195 miejsc pasażerskich
714 osób załogi
napęd parowy o mocy 62.500 KM
maksymalna prędkość eksploatacyjna: 26 węzłów
4 śruby

Przypisy

↑ (RMS – ang. Royal Mail Steamer lub Royal Mail Ship)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Holicki 2010 ↓, s. 44.
↑ Gordon Turner: Empress of Britain: Canadian Pacific's Greatest Ship. Toronto: Stoddart Publishing, 1992, s. 193-194. ISBN 978-1-55046-052-0.
↑ William H. Miller: Great passenger ships 1930-1940. The History press, 2015, s. 22. ISBN 978-0-7509-6309-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Holicki 2010 ↓, s. 45.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Holicki 2010 ↓, s. 47.
↑ Holicki 2010 ↓, s. 49.
↑ Mariusz Borowiak: Niszczyciel ORP Burza. Wydawnictwo Napoleon V, 2017, s. 33-34, seria: Polskie okręty wojenne w Wielkiej Brytanii 1939-1945. Tom III. ISBN 978-83-65746-43-6.

Bibliografia

Wojciech Holicki. Zdarzyło się 70 lat temu (10). Dwaj panowie J. i „Cesarzowa”. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 10/2010. XV (106), październik 2010. ISSN 1426-529X.