Pracownicze plany kapitałowe

Pracownicze plany kapitałowe, PPK – dobrowolny dla osoby zatrudnionej, prywatny program długoterminowego oszczędzania będący częścią tzw. III filaru polskiego systemu emerytalnego[1]. Jest on współfinansowany przez podmiot zatrudniający, uczestnika PPK oraz państwo. PPK powstały w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez uczestnika PPK z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego co najmniej 60. roku życia[2]. Program został wprowadzony ustawą z 4 października 2018 o pracowniczych planach kapitałowych, która weszła w życie 1 stycznia 2019. Za wdrożenie oraz upowszechnianie programu odpowiedzialny jest Polski Fundusz Rozwoju oraz powołana w drodze art. 77 ustawy o PPK spółka zależna PFR Portal PPK[3]. Nadzór nad PPK sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

Wdrożenie PPK

Program  wdrażany był etapami. Termin objęcia poszczególnych podmiotów zatrudniających przepisami ustawy został rozłożony w czasie i był uzależniony od ich stanu zatrudnienia.

Wskazać tu należy 4 etapy wdrażania PPK:

  • Etap I – od 1 lipca 2019 – podmioty zatrudniające co najmniej 250 osób według stanu na 31 grudnia 2018;
  • Etap II – od 1 stycznia 2020 – podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób według stanu na 30 czerwca 2019;
  • Etap III – od 1 lipca 2020 – podmioty zatrudniające co najmniej 20 osób według stanu na 31 grudnia 2019;
  • Etap IV – od 1 stycznia 2021 – podmioty zatrudniające mniej niż 20 osób oraz jednostki należące do sektora finansów publicznych niezależnie od tego, ile osób zatrudniają[4].

W wyniku zmian ustawowych wprowadzonych w związku z pandemią Covid-19 w Polsce datę wdrożenia PPK dla podmiotów z II etapu wydłużono do 10 listopada 2020 (ostateczny termin podpisania umów na prowadzenie PPK)[5].

Powszechność i dobrowolność PPK

PPK wprowadzają pewną nowość do III filaru polskiego systemu emerytalnego, który cechuje się dobrowolnością[6]. Chodzi tu o tzw. autozapis. Ustawa o PPK zobowiązuje bowiem podmioty zatrudniające do zapisania do PPK wszystkich osób zatrudnionych, spełniających określone warunki. Obowiązek automatycznego zapisu do PPK dotyczy jednak tylko osób, które ukończyły 18. rok życia, ale nie ukończyły 55 lat. Osoby starsze, które nie ukończyły 70 lat, mogą przystąpić do PPK na swój wniosek. Osoba zatrudniona/uczestnik PPK może jednak w każdej chwili zrezygnować z oszczędzania w programie poprzez złożenie pisemnej deklaracji o rezygnacji[7].

Wpłaty do PPK

Wpłaty do PPK, przekazywane na indywidualne rachunki PPK uczestników programu, pochodzą z trzech źródeł: od uczestnika PPK, podmiotu zatrudniającego i państwa. Wyróżnić tu można 4 rodzaje wpłat do PPK:

Wpłaty podstawowe

Wpłata podstawowa finansowana przez podmiot zatrudniający wynosi 1,5% wynagrodzenia uczestnika PPK[8]. Wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK to 2% jego wynagrodzenia[9]. Wysokość ta może zostać obniżona – nie więcej jednak niż do 0,5% – jeżeli wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia[10][11].

Łączna wysokość wpłat podstawowych to 3,5% wynagrodzenia uczestnika PPK.

Wpłaty dodatkowe

Finansujący wpłaty podstawowe mogą zdecydować też o finansowaniu dobrowolnych wpłat dodatkowych. I tak podmiot zatrudniający może zadeklarować finasowanie takich wpłat w wysokości nie większej niż 2,5% wynagrodzenia uczestnika PPK[12], a uczestnik PPK może zdecydować się na wpłaty dodatkowe w maksymalnej wysokości 2% jego wynagrodzenia[13].

Łączna, maksymalna wysokość wpłat dodatkowych to 4,5% wynagrodzenia uczestnika PPK.

Wpłata powitalna

Jednorazowa wpłata powitalna finansowana z Funduszu Pracy, w wysokości 250 zł, przysługuje uczestnikowi PPK, który jest uczestnikiem PPK przez co najmniej 3 pełne miesiące kalendarzowe, a w okresie jego uczestnictwa w PPK dokonano finansowanych przez niego wpłat podstawowych za co najmniej 3 miesiące[14].

Wpłata powitalna jest przekazywana uczestnikowi PPK, który spełnił warunki do jej otrzymania, przez ministra właściwego do spraw pracy, za pośrednictwem Polskiego Funduszu Rozwoju[14].

Dopłaty roczne

Dopłata roczna w wysokości 240 zł przysługuje uczestnikom PPK, których wpłaty podstawowe i dodatkowe w danym roku (finansowane przez pracownika i pracodawcę) wyniosą co najmniej 3,5% 6-krotności minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w roku, za który dopłata jest należna. Uczestnicy, których wpłaty podstawowe są niższe niż 2% (osoby o niższych dochodach), muszą zgromadzić co najmniej 25% powyższej kwoty[15].

Strategia inwestycyjna w PPK

Gromadzone na rachunkach uczestników PPK środki są lokowane w fundusze lub subfundusze, które różnicują poziom ryzyka w zależności od wieku uczestnika, czyli  tzw. fundusze zdefiniowanej daty. Rok w nazwie funduszu oznacza rok, w którym wiek 60 lat osiągną osoby urodzone w roku stanowiącym środek pięcioletniego przedziału roczników, dla których dany fundusz zdefiniowanej daty, jest właściwy. Koncepcja funduszy zdefiniowanej daty (zwanych też funduszami cyklu życia) polega na tym, że polityka inwestycyjna zmienia się wraz z wiekiem inwestora. Na początku inwestycji w portfelu dominują aktywa o większym ryzyku i większej potencjalnej stopie zwrotu (głównie akcje), a bliżej daty docelowej są one zastępowane papierami o niższym poziomie ryzyka, ale też niższej potencjalnej stopie zwrotu (m.in. obligacje). Takie podejście ma służyć ochronie zgromadzonych środków. To zarządzający wybiera klasy aktywów i dopasowuje strukturę portfela (ang. rebalancing) do sztywno ustalonej ścieżki alokacji (ang. glide path)[16][17].

Wypłaty z PPK

Wypłata po ukończeniu 60. roku życia

Z założenia środki zgromadzone na rachunku PPK uczestnik może wypłacić, na swój wniosek, po ukończeniu 60. roku życia. To, kiedy po osiągnięciu 60. roku życia rozpocząć wypłatę oraz w jaki sposób, zależy wyłącznie od uczestnika PPK. Przy czym to, na jaki wariant zdecyduje się dany uczestnik, przesądzi o tym, czy będzie on zobowiązany do zapłaty podatku od zysków kapitałowych czy też nie[18].

Jeżeli uczestnik PPK wypłaci 25% środków jednorazowo, a 75% w co najmniej 120 miesięcznych ratach albo 100% środków w co najmniej 120 miesięcznych ratach nie zapłaci podatku dochodowego (ani według skali podatkowej, ani zryczałtowanego).

Jeśli jednak uczestnik PPK podejmie decyzję o wypłacie 100% albo 75% środków w mniejszej niż 120 liczbie miesięcznych rat, zapłaci 19% zryczałtowany podatek dochodowy od zysków kapitałowych wypracowanych przez 75% środków.

Wypłata z ważnego powodu przed ukończeniem 60. roku życia

Wypłata środków zgromadzonych na rachunku PPK, przed 60. rokiem życia, możliwa jest tylko w ściśle określonych przypadkach. I tak:

  • uczestnik PPK, który nie ukończył 45 lat, może wnioskować o jednorazową wypłatę do 100% wartości środków zgromadzonych na jego rachunku PPK, na pokrycie wkładu własnego w związku z zaciągnięciem kredytu hipotecznego m.in. na budowę lub przebudowę budynku mieszkalnego, zakup domu, mieszkania albo działki (z obowiązkiem zwrotu w wartości nominalnej)[19];
  • uczestnik PPK, bez względu na wiek, może wnioskować o wypłatę do 25% zgromadzonych środków w przypadku poważnego zachorowania uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka (bez obowiązku zwrotu)[20].

W tych przypadkach nie jest pobierany podatek od zysków kapitałowych.

Wypłata bez ważnego powodu przed ukończeniem 60. roku życia

Przed ukończeniem 60 lat uczestnik może wycofać środki zgromadzone na jego rachunku PPK, bez podawania przyczyny, dokonując tzw. zwrotu. W takim przypadku otrzyma on jednak środki, pomniejszone

  • 19% podatek od zysków kapitałowych;
  • 30% środków pochodzących z wpłat finansowanych przez podmiot zatrudniający, które trafią do ZUS. Informacja o tej kwocie zostanie zaewidencjonowana na koncie uczestnika PPK w ZUS jako jego składka na ubezpieczenie emerytalne, podwyższając w ten sposób kapitał emerytalny tej osoby, co będzie miało wpływ na wysokość świadczenia wypłacanego w przyszłości przez ZUS;
  • środki pochodzące z wpłaty powitalnej i dopłat rocznych od państwa, które stanowiły premię za systematyczne oszczędzanie w PPK (środki te wrócą do Funduszu Pracy)[21].

Poziom partycypacji w PPK

Bieżące dane o PPK prezentowane są co miesiąc przez PFR Portal PPK[22].

Według danych z końca października 2024 partycypacja wynosiła 49,7%, przy czym najwyższa była w podmiotach 250+ (79,0%), które przystąpiły do programu w 2019. Ponadto partycypacja wyższa był w sektorze prywatnym (56,9%) niż publicznym (28,1%). W tym czasie najwyższa partycypacja była w województwach: mazowieckim (69,7%), dolnośląskim (54,5%) i wielkopolskim (52,3%)[23].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Założenia programu Pracowniczych Planów Kapitałowych [online], PFR Portal PPK [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  2. ↑ Art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  3. ↑ Wady i zalety Pracowniczych Planów Kapitałowych [online], www.rp.pl [dostęp 2020-04-30].
  4. ↑ Założenia programu Pracowniczych Planów Kapitałowych [online], PFR Portal PPK [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  5. ↑ Koronawirus. W Sejmie uchwalono m.in. zmianę terminu wdrożenia II etapu PPK – PFR Portal PPK. [dostęp 2020-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-24)].
  6. ↑ Sebastian Jakubowski, Adrian Prusik, Pracownicze plany kapitałowe. Komentarz., WKP, 2019 [dostęp 2020-04-30].
  7. ↑ Art. 26 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  8. ↑ Art. 26 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  9. ↑ Art. 25 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  10. ↑ Art. 27 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  11. ↑ Art. 27 ust. 2 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  12. ↑ Art. 26 ust. 2 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  13. ↑ Art. 27 ust. 3 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  14. ↑ a b Art. 31 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  15. ↑ Edyta Wara-Wąsowska, Państwo nie zawsze dopłaci do PPK. Dopłata roczna jest uzależniona od wysokości zgromadzonych środków [online], Bezprawnik, 21 października 2019 [dostęp 2020-04-30].
  16. ↑ Fundusze zdefiniowanej daty w PPK – jak to działa? [online], www.nn.pl, 9 grudnia 2019 [dostęp 2020-04-30].
  17. ↑ Fundusze zdefiniowanej daty [online], ANALIZY.PL [dostęp 2023-04-13] (pol.).
  18. ↑ Art. 99 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  19. ↑ Art. 98 ust. 1 i 3 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  20. ↑ Art. 101 ust. 1 Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych
  21. ↑ Pracownicze Plany Kapitałowe to 2x szybsze oszczędzanie [online], www.mojeppk.pl [dostęp 2020-04-30].
  22. ↑ MojePPK - Oficjalny Portal Informacyjny Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) [online], www.mojeppk.pl [dostęp 2024-12-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-24] (ang.).
  23. ↑ Biuletyn PPK: przekazano wpłaty powitalne w wysokości prawie 20 mln zł [online], mojeppk.pl [dostęp 2024-12-11] (pol.).

Bibliografia