Powstanie Spartakusa – trwające w latach 73–71 p.n.e. największe powstanie niewolników w starożytnym Rzymie. W ciągu dwóch lat siły Spartakusa, składające się z tysięcy niewolników, gladiatorów i zubożałych chłopów[1], wznieciły powstanie na terenie niemalże całej Italii. Kres buntowi położyły nieporozumienia w szeregach przywódców powstania oraz bitwa nad rzeką Silarus, w której zginął Spartakus.
Przyczyny i przebieg powstania
Do przyczyn powstania można zaliczyć dwie zasadnicze kwestie:
- wyzysk niewolników w latyfundiach
- pozycja społeczna gladiatorów
Powstania wybuchały już wcześniej, ale były szybko tłumione przez armię rzymską. Tym razem jednak siły powstańców były zdecydowanie potężniejsze. Spartakus, prawdopodobnie z pochodzenia Trak, zawiązał spisek w szkole gladiatorów w Kapui. Do spisku należało dwustu ludzi[2]. Spisek został wykryty, ale siedemdziesięciu ośmiu niewolnikom (i Spartakusowi) udało się zbiec i schronić na zboczach Wezuwiusza[3]. Na Wezuwiuszu spiskowcy wybrali na wodzów – obok Spartakusa – Kriksosa i Oinomaosa (ich pochodzenie nie jest znane)[3]. Grupa powiększyła się o zbiegłych niewolników i zrujnowanych drobnych rolników[3]. Wulkan stał się twierdzą powstańców, których armia urosła do 10 tysięcy osób. Powstańcy byli postrachem wśród bogatych mieszkańców Kampanii. W 73 roku p.n.e. przeciwko powstańcom wysłano armię, którą dowodził propretor Klaudiusz Glaber. W bitwie pod Wezuwiuszem armia Spartakusa rozbiła wojsko Klaudiusza, a znaczna część Kampanii znalazła się w rękach buntowników[3].
Istotnym problemem był brak jedności w armii niewolników[4]. W roku 72 p.n.e. odłączone plemiona celtycko-germańskie, pod dowództwem Kriksosa, zostały rozbite pod Apulią.
Jednak Spartakus rozbił w tym czasie obie armie konsularne. Udał się na północ, chciał opuścić Italię, jednak przekonano go, żeby zawrócił. Postanowił więc połączyć się z oddziałami na Sycylii, jednak korsarze nie dostarczyli obiecanych wcześniej statków. W międzyczasie Rzym zebrał armię pod przywództwem Krassusa. Spartakusowi udawało się wymykać z rąk Krassusa, a manewr wydostania się z otaczającego wału został wpisany do listy podstępów wojennych Frontinusa (Strategemata)[5]. Krassus ostatecznie rozgromił Spartakusa nad rzeką Silarus. Od tej pory rola niewolników w państwie rzymskim zaczęła się stopniowo zmniejszać.
Ku przestrodze, ukrzyżowano wzdłuż głównej drogi prowadzącej do Rzymu około sześć tysięcy niewolników, którzy ocaleli z przegranej bitwy[4].
Skutki powstania Spartakusa
Powstanie przyniosło zniszczenie znacznych obszarów Italii, właściciele niewolników ponieśli duże straty, w powstaniu uczestniczyła biedota. Od tego czasu również zauważa się stopniową zmianę polityki właścicieli niewolników. [potrzebny przypis]
Najważniejsze bitwy podczas powstania
Powstanie w kulturze
Powstanie było tematem filmu Spartakus z 1960 w reżyserii Stanleya Kubricka. W 2010 rozpoczęto emisję serialu produkcji Starz pod tytułem Spartakus: Krew i piach.
Przypisy
Bibliografia
- Géza Alföldy: Römische Sozialgeschichte. 3. Auflage, Steiner, Wiesbaden 1984, ISBN 3-515-04057-9 (Wissenschaftliche Paperbacks Sozial- und Wirtschaftsgeschichte, 8).
- Bernard Nowaczyk: Powstanie Spartakusa 73-71 p.n.e., Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2008.
- PawełP. Rochala PawełP., Powstanie Spartakusa 73 – 71 p. n. e., Zabrze: Inforteditions, 2009, ISBN 978-83-89943-42-2, OCLC 751372509 . Brak numerów stron w książce
- Maria Jaczynowska, Marcin Pawlak: Starożytny Rzym. Warszawa: Trio, 2008. ISBN 978-83-7436-264-1.
