PROFILPELAJAR.COM

Pomnik Tadeusza Kościuszki
w Sanoku (od 1962)
	; Stan pomnika w 2012
Państwo	Polska
Miejscowość	Sanok
Miejsce	Skwer Niepodległości: ul. Tadeusza Kościuszki / Park miejski (Śródmieście)
Typ obiektu	posąg na cokole
Projektant	Józef Marek, Józef Wajda
Całkowita wysokość	ok. 7,2 m
Data odsłonięcia	15 września 1962
Ważniejsze przebudowy	po 2000
	Położenie na mapie Sanoka Pomnik Tadeusza Kościuszki; w Sanoku (od 1962)
	Położenie na mapie Polski Pomnik Tadeusza Kościuszki; w Sanoku (od 1962)
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Pomnik Tadeusza Kościuszki; w Sanoku (od 1962)
	Położenie na mapie powiatu sanockiego Pomnik Tadeusza Kościuszki; w Sanoku (od 1962)
	49°33′37,6″N 22°12′02,0″E/49,560444 22,200556
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku – monument upamiętniający Tadeusza Kościuszkę w Sanoku.

Historia

Pierwszy pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku istniał w latach 1902-1941 i był ulokowany na placu św. Jana. Drugi pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku powstał w ramach obchodów 800-lecia Sanoka^[1] i 1000-lecia Państwowości Polski^[2] (faktycznie obchody jubileuszu miasta miały mieć miejsce w 1950, gdyż pierwsza wzmianka o Sanoku jest datowana na 1150 rok, lecz uroczystości zostały opóźnione i faktycznie odbyły się 10 lat później w powiązaniu z jubileuszem Państwa Polskiego). W tym celu w 1956 powstał Społeczny Komitet Odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku (jego przewodniczącym był Tadeusz Walciszewski^[1], a w skład weszli m.in. Jan Bezucha, Stefan Stefański i Mieczysław Przystasz^[3]). Początkowo powstała idea postawienia nowego pomnika w pierwotnym miejscu jego istnienia, czyli na placu św. Jana (wspierali ją Jadwiga Zaleska, Tomasz Tomasik, Emilia i Edmund Słuszkiewicz, Jan Świerzowicz^[4]), jednak ten zamysł nie został zrealizowany. 25 kwietnia 1957 Jadwiga Zaleska skierowała do Rady Narodowej w Sanoku list z apelem o odbudowę pomnika na placu św. Jana^[5]. W 1960 było awizowane powstanie pomnika w związku z przypadającą wówczas 550. rocznicą Bitwy pod Grunwaldem z 1410^[6].

Ostatecznie wybrano nowe miejsce na lokalizację pomnika - centrum miasta przy ulicy Tadeusza Kościuszki, przy południowym zboczu Góry Parkowej i wejściu do Parku miejskiego im. Adama Mickiewicza^[7]^[8]^[9]. Wcześniej orientacyjnie w tym miejscu istniał budynek dworski, należący do Heleny Stupnickiej, o zwyczajowej nazwie „koci dworek”, następnie przeniesiony na obszar Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku^[10].

Pierwotnym projektantem pomnika był Karol Hukan^[9] (w międzyczasie zmarł), a późniejszymi i finalnymi byli Józef Małek i Józef Wajda w 1958^[8]. W połowie 1962 wykonano fundamenty pod pomnik^[7]. Wówczas została przygotowana bryła wapna, w której artysta rzeźbiarz Józef Potępa (adiunkt Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie) przystąpił do realizacji pomnika^[7]^[9]^[11]. Wsparcia finansowego wspierającego działania Społecznego Komitetu Odbudowy udzielili Wojewódzki Komitet SFOS oraz Zakład Eksploatacyjny KN^[7]. Pomnik został wykonany z piaskowca pozyskanego z kamieniołomu w Pińczowie^[9] (otoczenie postumentu stworzono z piaskowca sprowadzonego ze Strzegomia).

Figura przedstawia Tadeusza Kościuszkę trzymającego w jednej ręce uniwersał połaniecki, a w drugiej szablę^[1]^[9]. Podstawowa inskrypcja na froncie cokoła podała, że na pomniku jest przedstawiony „Tadeusz Kościuczko”. Na bocznej, wschodniej ścianie cokołu z piaskowca została umieszczona dodatkowa inskrypcja informacyjna, która brzmi: „Zbudowano w 1962 staraniem obywatelskiego komitetu z dotacji społecznego funduszu odbudowy kraju i stolicy”. Wysokość całego pomnika wynosi ponad 7,20 m (figura wynosi 3,20 m, postument ponad 4 m). Teren otaczający pomnik zaprojektowali Antoni Kędzierski i Henryk Machnik.

Pomnik został umieszczony na zaplanowanym miejscu pod koniec sierpnia 1962^[8]. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 15 września 1962 (w zaplanowany pierwszy dzień obchodów 800-lecia miasta Sanoka^[12]), a dokonali go Leszek Rychter (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN) w Sanoku) oraz Stefan Stefański (radny i dyrektor Muzeum Historycznego)^[1].

Renowacji pomnika dokonywano w 1979^[13], 1999^[14], 2008^[15], 2016.

Otoczenie pomnika stało się miejscem obchodzenia uroczystości patriotycznych (Święto Narodowe Trzeciego Maja^[16], Narodowe Święto Niepodległości). Plac wokół pomnika uchwałą Rady Miasta Sanoka z 10 kwietnia 2018 otrzymał nazwę Skwer Niepodległości^[17].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d M. C. Guziołek. Sanocki jubileusz. „Nowiny”. Nr 222, s. 3, 18 września 1962.
↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Wydarzenia, uroczystości, imprezy. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 264-270. ISBN 978-83-60380-30-7.
↑ Andrzej Brygidyn, Po przełomie październikowym. W latach powojennych w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 794.
↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 179. ISBN 83-909787-0-9.
↑ Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 160, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
↑ W 550 rocznicę Grunwaldu. „Nowiny”. Nr 113, s. 4, 13 maja 1960.
↑ ^a ^b ^c ^d Pomnik Kościuszki stanie w Sanoku. „Nowiny”. Nr 146, s. 3, 21 czerwca 1962.
↑ ^a ^b ^c Naczelnik na cokole. „Nowiny”. Nr 205, s. 4, 29 sierpnia 1962.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Keller 1994 ↓, s. 6.
↑ Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. „Koci zamek” i „koci dworek”. „Tygodnik Sanocki”. Nr 26 (109), s. 5, 10 grudnia 1993.
↑ Alojzy Zielecki podał, iż wykonawcą pomnika był Stanisław Piątkiewicz. Por. Alojzy Zielecki, W epoce autonomii Galicyjskiej. Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku. Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914–1918, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 493. Jednakże jest to faktycznie nieprawdopodobne, jako że Stanisław Piątkiewicz zmarł w 1930 (w czasie gdy istniał jeszcze pierwszy pomnik), zaś obiekt powstał i został odsłonięty w 1962. Należy to uznać za omyłkę pisarską i przypisać autorstwo synowi rzeźbiarza, Stanisławowi Janowi Piątkiewiczowi, z uwagi na tożsamość imienia i nazwiska.
↑ Przed 800-leciem Sanoka i 130-leciem Sanockiej Fabryki Autobusów. Konferencja prasowa w SFA. „Nowiny”. Nr 203, s. 1, 27 sierpnia 1962.
↑ Wymierne efekty partyjnego czynu sanoczan. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 27 (156), s. 4, 20-30 września 1979.
↑ Wiosenna toaleta. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (391), s. 1, 7 maja 1999.
↑ Joanna Kozimor. Zrobiony na ...żółto. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (861), s. 2, 9 maja 2008.
↑ W 200. rocznicę Konstytucji 3 maja. Bogaty program imprez i uroczystości. „Nowiny”. Nr 85, s. 2, 2-5 maja 1991.
↑ Uchwała nr LII/438/18 Rady Miasta Sanoka z dnia 10 kwietnia 2018r. w sprawie nadania nazwy placowi w Sanoku. bip.um.sanok.pl, 2018-04-17. [dostęp 2018-06-29].